“อาร์ต ยูเค” องค์กรการกุศลด้านการศึกษาและวัฒนธรรมของสหราชอาณาจักร เพิ่งออกมาเปิดเผยข้อมูลน่าสนใจเกี่ยวกับอนุสาวรีย์และประติมากรรมสาธารณะที่เปิดตัวใหม่ในประเทศแห่งนี้ตลอดปี 2023

ข้อค้นพบหลักที่น่าตื่นเต้นไม่น้อย ก็คือ มีการก่อสร้าง “อนุสาวรีย์คนเป็นที่ยังมีชีวิตอยู่” มากกว่า “อนุสาวรีย์คนตายผู้เสียชีวิตไปแล้ว”

นับเป็นครั้งแรกที่เกิดแนวโน้มเช่นนี้ขึ้นในศตวรรษที่ 21

“อาร์ต ยูเค” ระบุว่า ในปี 2023 ทั่วทั้งสหราชอาณาจักรมีการเปิดตัวอนุสาวรีย์-ประติมากรรมสาธารณะของ “บุคคลผู้มีตัวตนจริงๆ” รวมทั้งสิ้น 26 แห่ง

โดยเป็น “อนุสาวรีย์คนตาย” 11 แห่ง และเป็น “อนุสาวรีย์ที่สร้างขึ้นเพื่อสรรเสริญบุคคลผู้ยังมีชีวิตอยู่” มากถึง 15 แห่ง

“การสร้างอนุสาวรีย์เฉลิมฉลองให้แก่บรรดาคนเป็น ทำให้คุณสามารถฉายแสงไปยังผู้คนกลุ่มต่างๆ ได้หลายหลากขึ้น

“เรื่องราวของบุคคลทั้งหลายเหล่านี้มักเป็นเรื่องราวที่เราไม่เคยได้ยิน หรือบางครั้งก็เป็นเรื่องราวที่ถูกซุกซ่อนเอาไว้ จากประวัติศาสตร์ที่มีการขีดเขียนขึ้น ดังนั้น นี่จึงเป็นการดึงเอาเรื่องราวที่ไม่ถูกรับรู้ ขึ้นมาแสดงให้สาธารณชนได้รับทราบ”

“เคทีย์ กู้ดวิน” รองผู้อำนวยการของ “อาร์ต ยูเค” วิเคราะห์สถานการณ์ร่วมสมัยที่องค์กรของเธอค้นพบ

 

กระทั่งในปี 2024 แนวโน้มดังกล่าวก็ยังมาแรงโดยต่อเนื่อง เช่น การกำลังจะเปิดตัวอนุสาวรีย์นักฟุตบอลชื่อดังอย่าง “แฮร์รี่ เคน” ศูนย์หน้าทีมชาติอังกฤษวัย 30 ปี ซึ่งปัจจุบันไปค้าแข้งกับสโมสรบาเยิร์น มิวนิก ในเยอรมนี

เมื่อสำนักข่าวบีบีซีถามว่าการก่อสร้างอนุสาวรีย์ยกย่อง “คนเป็น” ที่ยังมีอายุน้อยๆ หรือยังอยู่ในวัยทำงาน จะถือเป็นการก่อแรงกดดันให้แก่ปัจเจกบุคคลกลุ่มนี้หรือไม่?

กู้ดวินไม่กล้าตอบคำถามข้างต้นอย่างฟันธง แต่ยกให้เป็นเรื่องของปัจเจกบุคคลแต่ละรายที่ได้รับเกียรติดังกล่าว

“คนส่วนใหญ่น่าจะรู้สึกปลาบปลื้มใจที่มีอนุสาวรีย์ของตนเองถูกสร้างขึ้นมา ส่วนพวกเขาจะมีความรู้สึกอย่างไรต่ออนุสาวรีย์ตัวเองในอนาคตนั้น พวกเราต้องจับตาเรื่องนี้ต่อไป”

 

อีกแนวโน้มที่น่าสนใจ คือ ในบรรดาอนุสาวรีย์เปิดใหม่ของสหราชอาณาจักรเมื่อปีก่อน มีอนุสาวรีย์ที่สร้างขึ้นเพื่อยกย่อง “คนผิวดำ” เป็นจำนวนมากกว่าหนึ่งในสาม (10 จาก 26 แห่ง)

นับเป็นการท้าทายต่ออนุสาวรีย์และประติมากรรมสาธารณะส่วนใหญ่ในประเทศนี้ตลอดหลายศตวรรษที่ผ่านมา ซึ่งมักถูกก่อสร้างขึ้นเพื่อยกย่องสรรเสริญ “บุรุษผิวขาว” เป็นหลัก

การเพิ่มจำนวนขึ้นของ “อนุสาวรีย์คนดำ” ในสหราชอาณาจักร เกิดขึ้นภายหลังสถานการณ์การประท้วง “แบล็ก ไลฟ์ส แมตเทอร์ส” ในหลายประเทศทั่วโลกเมื่อปี 2020

อันนำไปสู่การทำลาย-แปลงโฉมอนุสาวรีย์เก่าแก่จำนวนมาก โดยเฉพาะอนุสาวรีย์-ประติมากรรมที่มีเป้าหมายเดิมเพื่อยกย่องคนผิวขาว ผู้เคยมีส่วนในกิจการค้าทาสผิวดำ

กระนั้นก็ดี น่าสังเกตว่า ขณะที่มี “อนุสาวรีย์คนดำ” มากขึ้น กลับยังไม่มีอนุสาวรีย์ยกย่อง “คนจากกลุ่มชาติพันธุ์ส่วนน้อยอื่นๆ” ถูกเปิดตัวในสหราชอาณาจักรเมื่อปีที่แล้ว

 

อีกหนึ่งแนวโน้มที่น่าวิเคราะห์ก็คือ ในบรรดาอนุสาวรีย์เปิดตัวใหม่ 26 แห่งจากการสำรวจของ “อาร์ต ยูเค” มีอนุสาวรีย์ยกย่องผู้ชายรวม 14 ราย ขณะที่มีอนุสาวรีย์ยกย่องผู้หญิงจำนวน 12 คน

เรื่องตลกร้ายหรือน่าเศร้าสำหรับบางคน คือ จำนวนอนุสาวรีย์ผู้หญิงที่เปิดตัวใหม่ ยังมีน้อยกว่าประติมากรรมสาธารณะที่รำลึกถึงสัตว์ ซึ่งมีการเปิดตัวรวมทั้งสิ้น 13 แห่งเสียอีก

นี่อาจหมายความว่า เรายังต้องต่อสู้เพื่อความเท่าเทียมและความเสมอภาคในสังคมต่อไป

ทั้งนี้ แนวโน้มการสร้าง “อนุสาวรีย์คนเป็นผู้ยังมีชีวิตอยู่” ก็ดูไม่ใช่เรื่องที่แปลกแยกสำหรับสังคมไทยเสียทีเดียว

หนึ่งในอนุสาวรีย์บุคคลสำคัญที่พวกเราคุ้นเคยกันดี อย่าง “พระบรมรูปทรงม้า” นั้นก็ถูกสร้างขึ้นและเปิดตัวต่อสาธารณะในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

หรือไม่กี่เดือนก่อน ผมมีโอกาสไปท่องเที่ยวที่จังหวัดเชียงราย แล้วได้พบ “อนุสาวรีย์นักพุ่งแหลนสตรี” หน้าโรงเรียนของ อบจ.เชียงราย โดยบังเอิญ

ตอนแรก ผมคาดเดาว่านี่คงเป็นอนุสาวรีย์ที่สร้างขึ้นเพื่อยกย่องนักกีฬาอาวุโสชาวเชียงราย ซึ่งได้รับเหรียญรางวัลจากการแข่งขันกีฬาแหลมทองหรือกีฬาเอเชี่ยนเกมส์เมื่อหลายทศวรรษก่อน และน่าจะเสียชีวิตไปแล้ว

หลังจากนั้น จึงพบข้อมูลว่าประติมากรรมนี้เป็นอนุสาวรีย์ของ “บัวบาน ผามั่ง” นักกีฬาพุ่งแหลนหญิงทีมชาติไทยชาวเชียงราย ที่ได้เหรียญทองจากการแข่งขันกีฬาเอเชี่ยนเกมส์เมื่อ ค.ศ.2006 (พ.ศ.2549) รวมถึงเป็นเจ้าของเหรียญทองซีเกมส์สามสมัย ก่อนที่เธอจะประกาศเลิกเล่นทีมชาติกลางทศวรรษ 2550

โดยปัจจุบัน บัวบานมีอายุ 41 ปี •

 

ข้อมูลจาก

https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-68630278

https://www.independent.co.uk/news/uk/agatha-christie-crystal-palace-paralympian-oxfordshire-arts-council-england-b2519651.html

 

| คนมองหนัง

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022