อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า “แมว ต๋ำนานในล้านนา”

แปลว่า แมวในตำนานล้านนา หรือจะว่าไปเป็นบันทึกเรื่องราวของแมวที่คนล้านนาเล่าสืบต่อกันมา

เป็นทั้งคติความเชื่อ และบ่งบอกว่าแมวนั้นใกล้ชิดกับคน เป็นสัตว์เลี้ยงในแทบจะทุกบ้าน ในวัด ฯ และเป็นสัตว์ที่ทำประโยชน์คือช่วยกำจัดหนูในบ้าน ในครัว ในยุ้งฉาง มาตั้งแต่ครั้งโบราณ

มีตำนานกล่าวว่า ในอดีตกาล เทวดาสร้างหนูขึ้นมา แต่ลืมใส่ “ดี” หรือถุงน้ำดีมาด้วย ดังนั้น หนูจึงไม่มีดี ภาษาล้านนาใช้คำว่า “หนูบ่มีดี” ทำให้หนูทุกตัวสร้างความเสียหายให้กับคนบนโลก ครั้งหนึ่งหนูไปกัดภูษาของเทวดาขาด เทวดาจึงต้องแก้ปัญหานี้ โดยขัดขี้ไคลของตัวเองออกมาปั้นเป็นแมว เอาไว้กำจัดหนู ทำให้สังคมมีความสงบสุขขึ้น เมื่อบริวารของเทวดาทำหน้าที่อย่างแข็งขัน

ภายหลังเมื่อคนล้านนารับเอาพุทธศาสนาเข้ามา คนโบราณจึงเปลี่ยน “เทวดา” เป็น “พระพุทธเจ้า” แมวก็เปลี่ยนเป็นว่า กำเนิดจากขี้ไคลพระพุทธเจ้า เป็นส่วนหนึ่งของพระพุทธเจ้า คนล้านนาเลยสอนกันต่อๆ มาว่าอย่าฆ่าแมว เพราะนั่นเท่ากับทำร้ายบริวารของเทวดา (ในสมัยแรก)

และเทียบได้กับการฆ่าเณรรูปหนึ่ง การฆ่าแมวจะทำให้ผิดบาปหนักหนามาก ถึงขั้นตกนรกหมกไหม้เอาเลยทีเดียว

 

คนล้านนาใช้แมวในพิธีกรรมมงคลในหลายรูปแบบ ได้แก่

ในการขึ้นบ้านใหม่จะต้องอุ้มแมวขึ้นไปก่อน ถ้าขึ้นบ้านใหม่ในวันอังคาร ให้เอาแมว เอาน้ำใส่ไหกับหอกดาบขึ้นบ้านไปก่อน จะทำให้บ้านปลอดภัยจากโจรผู้ร้าย หรือถ้าบันไดบ้านอยู่ทางทิศใต้ ให้เอาแมวกับฟักเขียวขึ้นไปก่อน เจ้าบ้านจะประสบแต่ความเจริญรุ่งเรือง

หากกินปลาแล้วก้างติดคอ เขาให้เอาเท้าหน้าของแมวไปลูบหรือเกาที่คอ เพราะเชื่อว่าแมวกินปลาไม่เคยมีก้างติดคอ บางครั้งก้างก็หลุดออกไปได้ หรือหากก้างยังไม่หลุดให้ทำ “น้ำมนต์แมว” ซึ่งมีวิธีทำสองแบบคือ เอาน้ำไปให้แมวดมหรือเลีย แล้วนำกลับไปให้คนคนนั้นดื่ม ก้างก็จะหลุดออกมา หรือเอาน้ำไปบริกรรมคาถาแมว แล้วดื่ม

ชายหนุ่มสมัยโบราณจะนิยมสักยันต์ “คาถาแมวดำ” เชื่อว่าจะทำให้อยู่ยงคงกระพัน แคล้วคลาด ปลอดภัย แถมมีเสน่ห์เมตตามหานิยม ในยามคับขัน ให้บริกรรมคาถาแมวดำว่า “โอม ปิปิ วิวิ มหาสะมัง” ก็จะพ้นภัยได้

สำหรับคนค้าขายต้องเก็บ “รกแมว” นำมาเสกคาถา ตากแห้ง ปิดทอง ถ้ามีไว้บูชา กิจการค้าจะรุ่งเรือง มีโชคลาภไม่ขาด

ในวรรณกรรม “โลกหาณี” กล่าวถึงแมวไว้ว่า หากอีเห็นและแมวป่าเข้ามาในบ้านหรือชุมชน ให้เอาจันทน์แดงบูชา จะโชคดี ลูกแมวจะกลายเป็นลูกหมา ทำนายว่าตระกูลกษัตริย์จะถึงกาลสิ้นสุด ถ้าแมวออกลูกในไหสำหรับนึ่งข้าวเหนียว ทำนายว่าจะได้เป็นเจ้าข้าวเจ้าของ

แต่ก็มีความเชื่อเกี่ยวกับแมวว่าไม่ดี เช่น

ถ้าแมวมาเกิดลูกในที่นอนเจ้าของ ต้องแก้เคราะห์ด้วยการบูชาพญานาค

ถ้าแมวดำวิ่งตัดหน้าจะมีเคราะห์ ได้รับอันตราย

ถ้าแมวกระโดดข้ามโลงศพ ผู้ตายจะฟื้นคืนชีพ

ถ้าฝันถึงแมว แปลว่าจะมีปัญหาเรื่องการเงิน

คนล้านนามีข้อห้ามเกี่ยวกับแมวเหมือนกัน ดังมีโศลกว่า อย่าเลี้ยงแมว 5 ตัว อย่าเลี้ยงวัว 3 ตัว อย่ามีเมีย 2 คน อย่ามีหมา 6 ตัว อย่ามีช้าง 8 เชือก ฯ

ทั้งหมดนี้เป็นเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยเกี่ยวกับแมว ซึ่งอยู่คู่บ้านของคนล้านนามาช้านาน มีทั้งดีทั้งร้าย แต่ส่วนใหญ่คนล้านนาก็ยังนิยมเลี้ยงแมว โดยถือว่าเป็นสัตว์มงคลอยู่ดี •

 

ล้านนาคำเมือง | ชมรมฮักตั๋วเมือง

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022