ประจาน (3)

 

หนังสือ “ประวัติศาสตร์แห่งราชอาณาจักรสยาม” ที่นายปอล ซาเวียร์ แปลจากเรื่อง “Histoire du Royaume de Siam” ของนายฟรังซัวร์ อังรี ตุรแปง (กรมศิลปากรจัดพิมพ์ พ.ศ.2530) เล่าถึงกฎหมายแพ่งและกฎหมายอาญาของไทยสมัยอยุธยาเกี่ยวกับการประจานและการประหารชีวิตไว้ว่า

“นักโทษที่ถูกตัดสินประหารชีวิตนั้นถูกล่ามโซ่ แล้วพาไปตระเวนรอบเมืองในเรือลำหนึ่ง ซึ่งมีคนตีแผ่นทองแดงเป็นระยะๆ แล้วร้องบอกเสียงดังว่า เพราะเหตุใดผู้กระทำผิดจึงถูกตัดสินลงโทษ

“ผู้ที่ถูกลงโทษ แต่ไม่ถึงขั้นประหารชีวิตนั้น จะถูกนำมาที่ตลาดให้ทุกคนเห็น”

น่าสังเกตว่าในวรรณคดีมีการประจานนักโทษประหารในตลาด ดังกรณีพราหมณ์เกสร (นางทิพเกสร) เป็นคนโปรดของพระลักษณวงศ์ มเหสียี่สุ่นอิจฉาหาเรื่องใส่ความว่าพราหมณ์ลวนลามนาง พระลักษณวงศ์จึงสั่งประหารพราหมณ์

นิทานคำกลอนเรื่อง “ลักษณวงศ์” เล่าถึงพราหมณ์ถูกนำตัวเดินประจานผ่านตลาด ผู้คนพากันมุงดูและวิจารณ์ต่างๆ นานา

“ฝ่ายพวกเพชฌฆาตอันอาจหาญ ก็เตรียมการหอกดาบปลาบไสว

เข้าผูกมัดพราหมณ์พลันด้วยทันใด เอาโซ่ใส่คอจูงออกนอกวัง

ให้ดาบแดงเดินหน้าออกกลากกลาด พวกตลาดวิ่งดูออกพรูพรั่ง

บ้างก็ว่าหน้านวลไม่ควรชัง อนิจจังพึงเห็นน่าเอ็นดู

ดังดวงจันทร์แจ่มจัดจำรัสโรจน์ มาต้องโทษสีสลดน่าอดสู

บ้างก็ว่าใครบอกให้หยอกงู ช่างไม่รู้รักตัวจนตัวตาย

พวกสามานย์ก็ประจานให้อดสู ได้กินหมูแล้วมาปลิ้นลงกินหวาย

ได้ห่มส่านแล้วไม่สมลงห่มลาย ไม่เจียมกายเลยไม่รู้จะดูเงา”

 

“กฎหมายตราสามดวง ฉบับราชบัณฑิตยสถาน” ทั้งสองเล่ม มีหลายตอนกล่าวถึงการประจานในตลาด รายละเอียดต่างกัน

‘พระอายการอาญาหลวง’ ในเล่ม 2 ระบุโทษความผิดของกำนันตระหลาด หรือกำนันตลาด (ผู้มีหน้าที่ควบคุมดูแลความเรียบร้อยของตลาด คุมราคาสินค้า และเก็บค่าพื้นที่วางขายสินค้า) กลับทำผิดเสียเอง เรียกเก็บอากรจากผู้ขายสินค้าในตลาดเกินกว่าที่กำหนดไว้

“มาตราหนึ่ง กำนันตระหลาดเกบเอาหัวเบี้ยแลกอบเอาเบี้ยแก่ลูกตระหลาดล้นเหลือพิกัดอัตรา ท่านว่าเลมีดพระราชอาญา ให้ลงโทษทวนด้วยไม้หวาย 15 ที แล้วให้เอาประจานจนรอบตระหลาด แล้วเอามาจำใส่ขื่อไว้สามวัน ให้คืนเบี้ยซึ่งเกบเกิน ให้แก่ลูกตระหลาดจึ่งให้พ้นโทษ” (อักขรวิธีตามต้นฉบับ)

‘หัวเบี้ย’ และ ‘เบี้ย’ ในที่นี้คือ ‘อากรตลาด’ หมายถึง ค่าธรรมเนียมในการวางสิ่งของ (กฎหมายตราสามดวง : พระทำนูน ฉบับราชบัณฑิตยสถาน) เป็นเงินที่พ่อค้าแม่ค้าจ่ายให้รัฐเพื่อรับสิทธิขายของในตลาดนั่นเอง

นอกจากนี้กำนันตลาดที่รู้เห็นเป็นใจให้ลูกตลาดหรือพ่อค้าแม่ค้าทำผิดกฎข้อบังคับการค้าขาย ไม่ห้ามปรามตามหน้าที่ โทษหนักกว่าเก็บอากรเกินเสียอีก

“อนึ่ง กำนันตระหลาดผู้ใดรู้เหนว่าลูกตระหลาดบังอาจ์ซื้อขายสิ่งของต้องห้ามแก่ผู้มาต่างเมือง แลตนหมีห้ามละให้ซื้อขาย ท่านให้เอากำนันตระหลาดมาลงโทษทวนด้วยลวดหนัง 25 ที แล้วให้เอาประจานจนรอบตระหลาด กลับมาจำใส่ขื่อไว้สามวัน จึ่งให้เอาสิ่งของต้องห้ามตั้งไหมทวีคูณ”

(อักขรวิธีตามต้นฉบับ)

 

ไม่ว่าจะเป็นความผิดดังที่กล่าวมาข้างต้น หรือความผิดทางอาญาเกี่ยวกับทรัพย์สิน เช่น ปล้น ชิง ลัก มีโทษหนักเบาลดหลั่นกันไปตามการกระทำ ‘พระไอยการลักขณโจร” ใน “กฎหมายตราสามดวง ฉบับราชบัณฑิตยสถาน” เล่ม 1 ระบุโทษการลักอาหารการกินราคาไม่เท่าไหร่ กับการชิงอัญมณีมีราคาไว้แตกต่างกัน

117 “มาตราหนึ่ง ถ้าลักแต่ผักฟักถั้วเนื้อปลาหมูเปดไก่ของกินค่าเปนแต่เบี้ย 100 เบี้ย 1000 ให้ตี 15 ที 25 ที แล้วให้ประจานรอบตลาดให้ใช้ของท่านคืน” (อักขรวิธีตามต้นฉบับ)

กรณีต่อมาผู้กระทำผิดนอกจากถูกปรับเงิน ยังถูกประจาน ดังนี้

116 “มาตราหนึ่ง ถ้าผู้ใด ชิ่งเอาอัญมณีแก่ราษฎรผู้ซื้อขาย แลหมีได้ซื้อขายก็ดี ให้จับเอาตัวผู้ร้ายจงได้ ให้เอาไปยังพระนครบาน ให้ลงโทษแก่ผู้นั้น ถ้าทรัพยแต่ภอประมาณ 500 เบี้ย ให้ไหมแล้วเอาทรัพยแขวนคอทะเวนรอบตลาด 3 วัน อย่าให้มันดูเยี่ยงหย่างกัน”

ยิ่งไปกว่านั้น ‘พระไอยการลักษณผัวเมีย’ ใน “กฎหมายตราสามดวง ฉบับราชบัณฑิตยสถาน เล่ม 1 ยังกล่าวถึงโทษผิดประเวณีในหมู่ญาติ นอกจากถูกจองจำ สักหน้า ยังถูกลงโทษประจานหลายวิธีทั้งในเมืองและนอกเมือง

35 “มาตราหนึ่ง หลานทำชู้ด้วยเมียลุงตา ปู่อาวอาน้าพี่ตนเอง มันผู้มิกลัวเกรง มันมิอายแก่บาบดั่งนั้นให้เอามันคนร้ายจำใส่ตรวน ขื่อ คา เอาน้ำมึกศักหน้าทังหญิงชาย เอาเชือกหนังผูกคอเอาฆ้องตีทะเวนรอบตลาด แล้วเอาขึ้นขาหย่างยิงด้วยลูกสันโดด (= ลูกกระสุนที่ยิงด้วยคันกระสุน) แลให้ตีด้วยลวดหนัง คละ 25 ที 50 ที แล้วให้ทำแพลอยเสียนอกเมือง อย่าให้ดูเยี่ยงกัน”

ประจานในตลาด เพราะตลาดเป็นที่สาธารณะสำหรับค้าขายแลกเปลี่ยนสินค้า

เป็นศูนย์รวมชุมชนผู้คนคับคั่ง

เหมาะประกาศความชั่วให้รู้ทั่วถึง มิให้ใครเอาเป็นเยี่ยงอย่าง

คนทั้งหลายจะได้ไม่กล้าทำผิดคิดร้ายให้ขายหน้าตัวเองและวงศ์ตระกูล

ฉบับนี้ประจานในตลาด ฉบับหน้าประจานที่ไหน

ไม่ตามไม่รู้ •

 

 

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022