อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า “ของกิ๋นของแอมกับเหล้า”

แปลว่า ของกินของแกล้มกับเหล้า

ของกิน คือกับข้าว ของแอม คือกับแกล้ม

ในล้านนามีคำกล่าวเป็นวลีที่ว่า “กิ๋นเข้ากิ๋นน้ำ” ความหมายคือกินข้าวต้องกินน้ำ

น้ำหนึ่ง คือ น้ำสะอาด ที่จำเป็นสำหรับชีวิต

น้ำสอง คือ น้ำสุรา หรือเหล้า เป็นน้ำเมาที่กินคู่กับข้าวมานานตั้งแต่โบราณ นับเป็นวิถีล้านนาในการกิน

แต่ว่าการกินเหล้านั้น คนล้านนาว่า “กิ๋นเหล้าหื้อปอเมา” แปลว่าดื่มสุราพอประมาณ ส่วนการกินข้าวนั้น คนล้านนาจะว่า “กิ๋นเข้าหื้อปอต๊อง” แปลว่า กินข้าวแค่พออิ่ม

 

ยังมีอีกที่ว่าเหล้านั้น “กิ๋นปอแก้เจ็บหลังเจ็บแอว” หมายความว่าคนล้านนาโบราณใช้เหล้าเป็นยา มียาดองสมุนไพรหลายชนิด ที่กินแล้วรู้สึกสบาย หายปวดหลังปวดเอว

หนุ่มล้านนาไม่ว่าหนุ่มเล็กหนุ่มใหญ่นิยมกินเหล้าในยามแดดร่ม ยามพลบก่อนกินข้าวเย็น เมื่อกลับมาจากการทำงานในไร่นา หรือในสมัยหลังเวลาเลิกงาน หนุ่มๆ จะออกจากบ้านไปร้านเหล้ากินเหล้าหรือยาดองสักกรึ๊บหนึ่งก่อนกลับไปกินข้าวเย็นที่บ้าน

หลายคนอ้างว่าใช้ยาสมุนไพรที่ใช้เหล้าสกัดตัวยาออกมาเพื่อรักษาอาการต่างๆ ที่เป็นอยู่ ส่วนมากก็แก้ปวดเมื่อยหลังจากการใช้แรงงาน ซึ่งยาดองเหล่านี้มีหลายสูตร

ผู้สูงอายุจะอ้างว่ากินยาดองแล้วเจริญอาหาร เป็นการรักษาสุขภาพวิถีชาวบ้านอย่างหนึ่ง

ร้านเหล้าจึงเป็นที่ชุมนุมของผู้คน บ้างเดินมา บ้างขี่จักรยานมา ได้กรึ๊บตามธรรมเนียมแล้วก็กลับบ้านไป

 

ที่ร้านเหล้ามักมีกับแกล้มขาย บริการคู่กันไปกับเหล้า

กับแกล้มโบราณที่เป็นเนื้อสัตว์มักได้แก่ วัว ควาย ส่วนจะใช้เนื้อ หนัง เครื่องใน โดยเฉพาะไส้ ก็แล้วแต่จะเลือกปรุง จะเลือกซื้อ

วิธีการปรุงกับแกล้ม นิยมเอามา “จี่” คือเอามาย่างไฟ ไม่ว่าจะเป็นหนังจี่ เนื้อจี่ กับแกล้มแบบนี้เอามาหมักหรือปรุงรสก่อน แล้วจึงย่าง ของกินแบบนี้จะเหนียว เคี้ยวยาก แต่ก็เป็นที่นิยมเพราะกินได้ไม่เปลือง กว่าจะเคี้ยวจนหมด ก็สามารถใช้แกล้มเหล้าได้หลายเป๊ก

ที่เอามาทอดกรอบเป็น หนังพอง แคบไข ก็เป็นที่นิยม ส่วนอื่นที่เป็นเนื้อย่าง ตับ ไต ไส้ย่าง กินเป็นกับแกล้มก็ได้ กินเป็นกับข้าว กินแนมกับน้ำพริกตาแดงก็อร่อย

หนุ่มใหญ่ส่วนหนึ่งจึงใช้เป็นข้ออ้างว่า ที่ไปร้านเหล้า เพราะจะไปซื้อไส้ย่าง เนื้อย่าง ฝากลูกฝากเมีย

ส่วนผลไม้ที่ออกตามฤดูกาล ก็เอามากินแกล้มเหล้าได้ ส่วนใหญ่มักใช้ผลไม้รสเปรี้ยว เช่น มะขามอ่อน มะขามเปียก มะขามป้อม มะกอก มะปราง มะม่วงดิบ

สำหรับมะม่วงจะกินจิ้มเกลือหรือเอามาตำมะม่วงก็ได้ ซึ่งหากกินกับข้าวเหนียวกับหนังพองหรือแคบไขก็จะอร่อยยิ่งขึ้น

กับแกล้มทั้งหมดนี้ยังพอหาซื้อได้ตามร้านเหล้าเล็กๆ หน้าหมู่บ้าน แถวปากซอย ยังพอจะมีขาย ตราบใดที่ผู้คนไม่เลิกกินเหล้า •

 

ล้านนาคำเมือง | ชมรมฮักตั๋วเมือง

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022