เอเชียตะวันออกเฉียงใต้เผชิญความท้าทายสำคัญจากองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติ รวมทั้งการค้ามนุษย์และเศรษฐกิจผิดกฎหมายมากมาย

ภัยคุกคามเหล่านี้กำลังบูรณาการและเชื่อมโยงระหว่างกันมากยิ่งขึ้นทั่วภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง รวมทั้งในประเทศเพื่อนบ้านในภูมิภาค และเชื่อมโยงไปยังภูมิภาคอื่นทั่วโลกด้วย

น่าสนใจทีเดียว แทนที่จะดำเนินการซุกซ่อนอยู่ในที่มืด องค์กรอาชญากรรมข้ามชาติ (Transitional Organized Crime-TOC) ในภูมิภาคสามารถเปิดตัวอย่างเห็นชัด

ในบางกรณี แสดงตนเป็นธุรกิจถูกกฎหมาย หรือแม้แต่เป็นงานการกุศล

ที่มากกว่านี้ ผู้นำองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติเหล่านี้ได้พัฒนาพันธมิตรกับคนที่มีอิทธิพลในรัฐบาลและภาคเอกชนที่ตั้งใจขยายความมั่งคั่งและอำนาจของตนด้วย

มีตัวอย่างที่เห็นได้ถึงความสัมพันธ์ระหว่างองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติกับเขตเศรษฐกิจพิเศษ (Special Economic Zone-SEZ) และกาสิโนซึ่งได้หนุนเนื่องและทำกำไรมากมายทั่วเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจของภูมิภาค

ผลคือ เศรษฐกิจเอเชียตะวันออกเฉียงใต้พัฒนาอย่างรวดเร็วในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมาคือ การลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ (Foreign Direct Investment-FDI) มีจำนวนโครงการขนาดใหญ่มากมาย

อย่างไรก็ตาม ในบางกรณีเขตเศรษฐกิจพิเศษและกาสิโนอาจสามารถช่วยให้องค์กรอาชญากรรมข้ามชาติเคลื่อนย้ายสินค้าผิดกฎหมายและฟอกเงิน

ความเสี่ยงเหล่านี้ โดยเฉพาะต่อประเทศในลุ่มแม่น้ำโขงที่มีประวัติยาวนานและประวัติศาสตร์เรื่องราวขององค์กรอาชญากรรมข้ามชาติและกิจกรรมทางเศรษฐกิจผิดกฎหมาย ทั้งนี้ เนื่องด้วยสภาพภูมิรัฐศาสตร์ และสภาพแวดล้อมทางสังคมและการเมือง

 

ปฏิสัมพันธ์ระหว่างกาสิโน
กับเขตเศรษฐกิจพิเศษ

เป็นเวลาอย่างน้อยกว่า 2 ทศวรรษแล้ว เราพบว่าภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขงมีเขตเศรษฐกิจพิเศษผุดขึ้นมากมายและต่อเนื่อง

จากงานวิจัยภาคสนาม เพียงแค่ สปป.ลาว งานวิจัยค้นพบว่า เมื่อ 5 ปีที่แล้วทางการลาวมีเขตเศรษฐกิจทั่วประเทศมากกว่า 30 แห่ง ที่กัมพูชาเขตเศรษฐกิจพิเศษก็เกิดขึ้นเป็นดอกเห็ด¹ รวมทั้งเมียนมาก่อนเกิดรัฐประหารเมื่อต้นเดือนกุมภาพันธ์ปี 2021

ทีมวิจัยเดินทางไปเยี่ยมชมกิจการเขตเศรษฐกิจต่างๆ พบว่าที่เขตเศรษฐกิจเมืองมัณฑะเลย์มีโรงงานผลิตอาหารสัตว์รายใหญ่ของไทยเพียงเจ้าเดียว ที่เหลือเป็นของนักลงทุนจีนเห็นแต่งานก่อสร้างโรงงาน ดูแล้วแนวโน้มเปิดดำเนินการน้อยมาก ส่วนเขตเศรษฐกิจพิเศษใกล้เมืองย่างกุ้งเป็นโครงการเก่า มีขนาดเล็ก มีเพียงบริษัทขนาดกลางของญี่ปุ่นเท่านั้นที่เข้ามาลงทุน

ในขณะที่ สปป.ลาวส่วนใหญ่เป็นแค่โครงการ

เช่นเดียวกัน ที่กัมพูชามีแต่โครงการ

เจ้าหน้าที่ที่นั่นพาทีมวิจัยไปดูพื้นที่ก่อสร้างเขตเศรษฐกิจพิเศษ เหมือนจะเสนอขายที่ดินแบบนายหน้าทั่วไป

ตรงกันข้าม เขตเศรษฐกิจพิเศษที่กัมพูชาโดยเฉพาะเมืองสีหนุวิลล์เมืองท่าติดทะเลกัมพูชากลับมีบ่อนกาสิโน ไนต์คลับ ร้านอาหาร โรงแรม คอนโดมิเนียม บ้านเช่าเต็มไปหมด

จากการสอบถามคนกัมพูชา พวกเขาต่างบอกว่า เมื่อก่อนก็มีสภาพแบบนี้ แต่เป็นแหล่งเงินทุนจากรัสเซีย ซึ่งเป็นเงินร้อน หลังจากนั้น เป็นเงินจากจีน ทั้งเงินร้อนและเงินเย็น มีคนคุมบ่อนกาสิโน นักเล่นการพนัน แน่นอนมีลูกค้าจากไทย เวียดนามด้วย

แล้วแนวโน้มเช่นนี้ของเขตเศรษฐกิจพิเศษหรือเอนเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์ก็เกิดและพัฒนาเร็วมากในลาว เช่น ที่แขวงบ่อแก้ว ซึ่งสนามบินแห่งใหม่กำลังเสร็จ²

 

ภาพรวม

อุตสาหกรรมกาสิโนในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และโดยเฉพาะลุ่มแม่น้ำโขงเติบโตแบบได้รับการสนับสนุนมาหลายปี

สิ้นปี 2021 ตัวเลขจาก UNODC คาดว่ากาสิโนที่มีใบอนุญาตดำเนินการมี 340 แห่ง และที่ไม่มีใบอนุญาตก็มีมาก

ขณะที่มีกาสิโน 45 แห่งในมาเก๊า และอีก 17 แห่งในเกาหลีใต้

ลุ่มแม่น้ำโขงมีเพิ่มอีกจาก Junket³ กาสิโนออนไลน์และพนันผิดกฎหมายในภูมิภาค กาสิโนทั้งหมดตั้งอยู่ในลุ่มแม่น้ำโขงตอนล่าง อยู่ในเมืองชายแดนติดกับจีนและไทย ที่การพนันเป็นสิ่งผิดกฎหมาย และผู้อุปถัมภ์สามารถเดินทางเข้าออกง่ายดาย

กาสิโนตั้งอยู่ชายแดนกัมพูชา ไทย และเวียดนาม ดึงดูดนักพนันข้ามพรมแดนเข้าไปที่สีหนุวิลล์ กลายเป็นที่รู้จักเป็นเป้าหมายของนักท่องเที่ยวและนักเล่นพนันออนไลน์ชาวจีน

การเติบโตในอุตสาหกรรมกาสิโนมีหลายเหตุผล เช่น หลายประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และจีนสั่งห้ามการพนันในเขตประเทศของตนและสำหรับพลเมืองของตน จีนยังควบคุมเข้มงวดการดำเนินการ Junket ในมาเก๊าด้วย

พร้อมกันนั้น มีองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติเพิ่มขึ้น เป็นพลังพัฒนาและขยายเศรษฐกิจภูมิภาค

อุตสาหกรรมกาสิโนเติบโตโดยเฉพาะในลุ่มแม่น้ำโขงที่ปัจจัยการเมืองและสภาพแวดล้อมดึงดูดองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติและกาสิโน มีธุรกิจเงินสดปริมาณมาก เป็นสถานที่ดีเลิศเพื่อการฟอกเงิน ได้เงินอย่างผิดกฎหมาย สามารถผสมผสานด้วยเงินผิดกฎหมายและจ่ายออกไปยัง “ชื่อที่ตั้งให้แตกต่างกัน” หรือด้วยฟอร์มต่างกัน

ผลคือ กาสิโนเป็นแม่เหล็กขององค์กรอาชญากรรมข้ามชาติ ไม่ว่าคนทำกาสิโน ผู้ร่วมกระทำผิด หรือพวกทำเป็นมองไม่เห็นการฟอกเงินในหลักฐานที่บ่อยครั้งยากต่อการตัดสินได้

อย่างไรก็ตาม ไม่ยากที่จะรู้ถึงการไหลเวียนผิดปกติของเงินสด ที่แสดงถึงจำนวนคนเล่นพนันและนิสัยพนันของพวกเขา กาสิโนยังสามารถทำธุรกิจหลัก โครงการพัฒนาขนาดใหญ่ นี่เป็นโอกาสของกลุ่มองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติลงทุนและซ่อนเงินในการลงทุนอสังหาริมทรัพย์ที่น่าสนใจ

เขตเศรษฐกิจพิเศษเสนอสิ่งจูงใจทางภาษี ประโยชน์ทางการค้า ผ่อนปรนกฎระเบียบ ให้สิทธิพิเศษการลงทุนเพื่อดึงดูดจากภายใน แต่เป้าหมายแรกคือ FDI

อย่างไรก็ตาม บางเขตเศรษฐกิจพิเศษใช้เป็น ฮับ สินค้าผิดกฎหมาย รวมทั้งการค้าฟอกเงิน

เขตเศรษฐกิจพิเศษในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้วิวัฒนาการรวดเร็วในช่วงไม่กี่ปีมานี้ เกิดจากแนวคิดตั้งต้น ให้เป็นพื้นที่การผลิตดั้งเดิมและการค้าเพื่อใช้บริการและพื้นที่ท่องเที่ยว

 

กลุ่มติดอาวุธที่ไม่ใช่รัฐ
(Non-state armed groups)

ในแวดวงวิชาการและ Think Tank ด้านกิจการระหว่างประเทศชั้นนำกำลังให้ความสำคัญและตื่นตัวเรื่องกลุ่มติดอาวุธที่ไม่ใช่รัฐ

ด้วยเห็นว่ากลุ่มเหล่านี้ก่อตัวขึ้นอย่างเข้มแข็ง เป็นกลไกสำคัญสัมพันธ์กับองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติด้านยาเสพติด กาสิโน พนันออนไลน์ ค้ามนุษย์ในหลายประเทศทั่วโลก

จากรายงานของ Financial Action Task Force (FATF) เห็นว่าเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีความเสี่ยงสูงเรื่องการฟอกเงินในอุตสาหกรรมกาสิโน แล้วยังก่อเกิดกลุ่มติดอาวุธที่ไม่ใช่รัฐ

มีการอ้างว่ากาสิโนที่เมืองเมียวดีของเมียนมาติดกับชายแดนไทย มีเอกลักษณ์ที่มีกลุ่มติดอาวุธที่ไม่ใช่รัฐควบคุมชายแดนสำคัญและมีประวัติทำงานกับองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติ

กลุ่มติดอาวุธที่ไม่ใช่รัฐดำเนินกิจการกาสิโนจำนวนมากในเขตเศรษฐกิจพิเศษและในอาณาเขตประเทศเมียนมา รวมทั้งเมืองท่าขี้เหล็ก

เนื่องจากข้อจำกัดการเข้าถึงข้อมูล แต่ก็ประมาณว่ามีกาสิโนสำคัญ 20 แห่งในบริเวณนี้และเขตเศรษฐกิจพิเศษ

กาสิโน ค้ายาเสพติด ค้ามนุษย์ ฟอกเงินและกลุ่มติดอาวุธที่ไม่ใช่รัฐกำลังเป็นประเด็นเรื่องอธิปไตยแห่งรัฐ (Sovereignty) เสียแล้ว เช่น ในรัฐฉาน เมียนมา

องค์กรอาชญากรรมข้ามชาติใช้กลุ่มติดอาวุธที่ไม่ใช่รัฐควบคุมเขตเศรษฐกิจพิเศษในลาว เมียนมา แล้วใช้เส้นทางการค้าเดิมที่เคยขนย้ายสินค้าสัตว์ป่า เปลี่ยนมาลำเลียงยาเสพติดและสินค้าเถื่อนไปทั่วภูมิภาค

กลุ่มติดอาวุธที่ไม่ใช่รัฐปกป้องกาสิโน ยาเสพติด ค้ามนุษย์ กำลังท้าทายอธิปไตยและบูรณภาพแห่งดินแดน

 

---

¹ “การลงทุนของไทยในอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขง” รายงานวิจัยเสนอต่อสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน โดยศูนย์แม่น้ำโขงศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2560

² “อลังการ สนามบินบ่อแก้ว พื้นที่ 1,575 ไร่ ใหญ่ที่สุดใน สปป.ลาว ทุ่ม 6 พันล้าน”, คมชัดลึก 19 กุมภาพันธ์ 2567

³ คือ Junket operation อันหมายถึง บริษัทจัดการก่อตั้งกาสิโน ดำเนินการและให้เงินสนับสนุนการพนันซึ่งมาจากบุคคลหรือกลุ่มผู้เล่นพนันในช่วงเวลาหนึ่ง

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022