ล้านนาคำเมือง ชมรมฮักตั๋วเมือง

สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

 

อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า เส่เลเมา

“เส่เลเมา” เป็นบทเพลงที่บอกถึงความสนุกสนาน ใช้ในการฟ้อน เรียกว่า “ฟ้อนเงี้ยว” แบบในคุ้ม

ตามข้อมูลในสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคเหนือ เพลงเส่เลเมานี้ พระราชชายาเจ้าดารารัศมี มอบหมายให้แม่ครูหลง บุญชูหลง และครูฟ้อนในคุ้มคิดท่ารำประกอบ โดยนำคำร้อง ท่าฟ้อนซึ่งแต่เดิมเป็นการฟ้อนแบบธรรมชาติของคนไทใหญ่ เอามาประสมประสานกับท่ารำของภาคกลาง มีครูรอด อักษรทับ เป็นผู้คิดคำร้อง ให้เข้ากับทำนองซอเงี้ยว นิยมใช้บรรเลงและฟ้อนรำในงานมงคลต่างๆ

ครูเอื้อ สุนทรสนาน ดัดแปลงเป็นทำนองไทยสากล ใช้ชื่อว่า เพลงเส่เลเมา และต่อมาจรัล มโนเพ็ชร นำมาใส่เนื้อร้องเพิ่มเติมและขับร้องก็ได้รับความนิยมอย่างสูง

ในชื่อเพลง “เส่เลเมา”

 

เนื้อเพลงเส่เลเมาเดิม เล่าถึงการเดินทางไปค้าขายยังเมืองโก ซึ่งอยู่ทางเหนือของท่าขี้เหล็กในประเทศพม่า บรรยายถึงสิ่งที่ได้พบเห็นระหว่างเดินทาง ด้วยทำนอง และเนื้อร้องที่สนุกสนาน ดังนี้

“เขี้ยวลายสันถง สมเนอ

ปี้บ่หย่อนเมียงนาง

น้องโลมยาต้ม ตวยสู ปี้เมาหล่า

อะโหลโลโล ไปเมืองโก โตยพี่เงี้ยว (โตย-กับ)

หนทางคดเลี้ยว ข้าน้อง จะเหลียวถาม

หนทางเส้นนี้ เปนถนน ก็เมืองพาน

เฮยพ่อเฮย ผ้าสีปูเลย พาดเกิ่งตุ๊มเกิ่ง (ผ้าสีปูเลย คือผ้านุ่งสีไพลที่คนไทใหญ่นิยมใช้, พาดเกิ่งตุ๊มเกิ่ง-ใช้ผ้าครึ่งพาดครึ่งคลุมไหล่)

เสเลเมา บ่าเดี่ยว เปิ๊กเซิก็

ข้ามน้ำเลิก็ ก็บ่ได้ขอด สายถง (ถุงย่ามของไทใหญ่มีสายสะพายยาวมาก หากไม่ได้ขมวดขึ้น ย่ามก็จะเปียกน้ำ)

หนามเก๊ดเก๊า มาจ่องขนก็แมวโพง (หนามคัดเค้าเกี่ยวขนแมวคราว)

ปอต๋าวันลง เจ้นจะแผวต๋าฝั่ง (กว่าจะถึงฝั่งก็ตะวันตกดินพอดี)

เสเลเมา บ่าเดี่ยว ป๊อกซ็อก

เหล้นพ้ายป๊อก ก็เสตึงลูกตึงหลาน (เส-เสีย)

เหล้นไปแถมหน้อย จะเสตึงปิ่นตึงลาน (ขืนเล่นการพนันต่อไปจะเสียเครื่องประดับ ปิ่น และลานหู)

เนาะพี่เนาะ จะขี่เฮือเหาะ ขึ้นบนอากาศ (เฮือเหาะ-เครื่องบิน)

อะโหลโลโล ส้มบ่าโอ จิน้ำพริก

เหน็บดอกปิ๊กซิก มาแป๋งตาเหลือก ตาแล

ไปทางปู๊น เป๋นประตู ก็ท่าแพ

งานนักแก อะโหลโลโล แม่ฮ้างแม่หม้าย”

 

กระบวนการฟ้อนเงี้ยวแบบราชสำนักของเชียงใหม่นี้ ได้รับการอนุรักษ์โดยวิทยาลัยนาฏศิลป์เชียงใหม่ และได้ถูกพัฒนาไปอีกขั้นหนึ่ง กลายเป็นฟ้อนเงี้ยวแบบภาคกลางโดยครูละมุล ยมะคุปต์ ใช้อบรมครู พ.ม. มานานเป็นทศวรรษ มีเนื้อร้องว่า

“ขออวยชัยพุทธิไกรช่วยค้ำ ทรงคุณเลิศล้ำไปทุกทั่วตัวคน

จงได้รับสรรพมิ่งมงคล นา ท่านนา

ขอเทวาช่วยรักษาเถอะ ขอหื้ออยู่สุขา โดยธรรมานุภาพเจ้า

เทพดาช่วยเฮา หื้อเป็นมิ่งมงคล

สังฆานุภาพเจ้า ช่วยแนะนำตน

สรรพมิ่งทั่วไปเนอ มงคล

เทพดาทุกแห่งหน ขอบันดาลช่วยค้ำจิ่ม

มง แซะมง แซะ แซะมง ตะลุ่มตุ่มมง”

มาถึงสมัยนี้ ยากที่คนรุ่นใหม่จะมีโอกาสหาฟังเพลงเส่เลเมาแล้ว

จำเป็นต้องบันทึกความสนุกสนานเอาไว้

 

ไตใหญ่กำลังจะไปก๊า

แปลว่าไทใหญ่กำลังจะออกเดินทางไปค้าขาย