รายงานพิเศษ

มงคล วัชรางค์กุล

จากพม่ารำลึก

ถึง ‘ฮาน เลย์’

นางงามผู้สั่นสะเทือนกองทัพ

และท่าทีของรัฐบาลไทย

 

ผมเดินทางเข้าพม่าครั้งแรกต้นปี พ.ศ.2532 (1989) ภายหลังการปฏิวัติเดือนกันยายน 2531ของ พล.อ.อาวุโส ซอหม่อง

สมัยนั้นวีซ่าเข้าพม่าจะเป็นวีซ่าธุรกิจอย่างเดียว ไม่มีการให้วีซ่าท่องเที่ยว เงื่อนไขของวีซ่าธุรกิจคือต้องอยู่เฉพาะในย่างกุ้ง เมืองหลวงของพม่าเท่านั้น ห้ามเดินทางออกนอกย่างกุ้ง ซึ่งที่จริงก็ออกไปไหนไม่ได้ เพราะย่างกุ้งยังมีประกาศเคอร์ฟิว

การปฏิวัติเดือนกันยายน 2531 คือการนองเลือดครั้งใหญ่ในประวัติศาสตร์ของพม่า นักศึกษา พระสงฆ์ และนักเรียนจำนวนนับพันคนถูกสังหาร สิ้นเดือนกันยายน ประมาณว่ามีผู้เสียชีวิตราว 3,000 คน ผู้บาดเจ็บไม่ทราบจำนวน เฉพาะในย่างกุ้งมีผู้เสียชีวิตประมาณพันคน

วันที่ 21 กันยายน 2531 รัฐบาลทหารได้เข้ามาปกครองประเทศ จัดตั้งสภาสันติภาพและการพัฒนาแห่งรัฐ หรือสลอร์ก (State Law and Order Restoration Council – SLORC) นำโดย พล.อ.อาวุโส ซอหม่อง

ขบวนการต่อต้านรัฐบาลทหารได้สลายตัวไปในเดือนตุลาคม

เมื่อถึงสิ้นปี 2531 เชื่อว่ามีผู้เสียชีวิตร่วมหมื่นคนและสูญหายอีกจำนวนมาก

ตอนที่ผมเข้าไปยังเห็นรูกระสุนปืนสาดพรุน รอยคราบเลือดสาดกระเซ็นบนกำแพงและผนังอาคารกลางเมืองย่างกุ้ง

คนพม่าเล่าว่า มีนักศึกษาถูกจับขังคุก “อินเส่ง” หลายพันคน นักศึกษาหญิงทุกคนที่ถูกขังคุกโดนผู้คุมข่มขืน หลายคนคลอดลูกในคุก

ช่วงนั้น เรืออวนลากคู่ของผมมีคนอวนเป็นนักศึกษาพม่าที่หนีเข้ามาลงเรือประมงในไทย ต่อมาเขาขึ้นฝั่งเป็นครูสอนภาษาอังกฤษที่เกาะสมุย

ออง ซาน ซูจี ถูกกักบริเวณในบ้านพักตั้งแต่ปี 2531

 

ผมเข้าไปพม่าปี 2532 ด้วยธุรกิจประมง นำเรืออวนลากไทยเข้าไปตีตั๋วพม่า มีบริษัทไทยได้ตั๋วจับปลาพม่า 3 บริษัท ผมเป็นกรรมการผู้จัดการบริษัทที่สี่ ชื่อบริษัท Golden Fisheries ไม่ได้ตั๋วจับปลาโดยตรง ต้องไปซับ (sub) ตั๋วจากบริษัทมาเลเซีย

ช่วงที่กำลังเดินเรื่องตั๋ว ต้องบินเข้า-ออกย่างกุ้งหลายครั้ง ตอนนั้น SLORC เริ่มเปิดประเทศ เที่ยวบินดอนเมือง-ย่างกุ้งจึงเต็มไปด้วยนักธุรกิจไทย แถมด้วยญี่ปุ่น ทุกคนต่างเข้าไปทำธุรกิจที่ตนถนัด

ผมพักที่โรงแรมอินยา เลค โรงแรมหรูสุดของปี พ.ศ.นั้น ลิฟต์เป็นลิฟต์แบบโบราณ และชักโครกก็เป็นยุคเก่ามาก

สิ่งที่ต้องทำในตอนบ่ายคือนั่งพักที่เก้าอี้ตรงระเบียงหน้าโรงแรม คอยยืนขึ้นทักทาย รมต.ทหารของ SLORC ที่จะมาตีแบดมินตันที่โรงแรม

รมต.จะได้คุ้นหน้าคุ้นตาเรา

หนึ่งใน รมต.ที่มาตีแบดฯ เป็นประจำ คือนายพลอาเบ คนนี้เป็นลูกครึ่งพม่า-อิสราเอล เป็น รมต.พาณิชย์ที่ดูแลเรื่องตั๋วเรือจับปลา

คนพม่า เอเย่นต์ของผมเป็นผู้จัดการบริษัทอีสเอเซียติกพม่า พาผมเข้าเยี่ยมคารวะนายพลอาเบอย่างเป็นทางการที่กระทรวง เขาเอ่ยปากอยากได้ช่อแชนเดอเลียร์ (Chandelier) มาประดับบ้านที่ปลูกใหม่

บริษัทจัดส่งช่อแชนเดอเรียร์เมืองไทยไปให้

เอเย่นต์บอกว่านายพลอาเบไม่พอใจ เขาอยากได้แชนเดอเลียร์อิตาเลียน

ปี พ.ศ.2535 SLORC เปลี่ยนชื่อประเทศจาก BURMA เป็น MYANMAR

ตั้งแต่มีการปฏิวัติ 2531 รัฐบาลทหารพม่าได้ยกเลิกการศึกษาทุกระดับในประเทศนานต่อเนื่อง 8 ปี ไม่อนุญาตให้มีการศึกษาเล่าเรียนตั้งแต่ชั้นอนุบาลจนถึงมหาวิทยาลัย

ช่วงนี้พม่าจึงล้าหลังมากเพราะขาดการผลิตบุคลากรที่มีความรู้ความสามารถในสาขาอาชีพต่างๆ ทั้งหมอ พยาบาล วิศวกร ครู ฯลฯ นานหลายปี

แต่ในช่วงเวลานั้นนายพลหม่องเอ ทหาร SLORC ระดับสูงสุดกลับส่งลูกสาวมาเรียนหนังสือที่มหาวิทยาลัยเอแบคในเมืองไทย พักที่บ้านบิ๊กสีเขียวไทยที่ถนนจรัญสนิทวงศ์

 

ทหารปกครองพม่าจนถึงปี พ.ศ.2558 จึงยอมให้มีการเลือกตั้ง พรรคสันนิบาตแห่งชาติเพื่อประชาธิปไตย (National League for Democracy – NLD) ของออง ซาน ซูจี ได้คะแนนสูงสุด แต่ออง ซาน ซูจี ขึ้นเป็นประธานาธิบดีไม่ได้ เพราะทหารเขียนกฎหมายไว้ห้ามคนพม่าที่มีคู่สมรสเป็นชาวต่างชาติขึ้นเป็นประธานาธิบดี

พม่ามีประธานาธิบดีที่เป็นพลเรือนคนแรกในรอบ 50 ปี

พม่ามีการเลือกตั้งครั้งที่ 2 เมื่อ 8 พฤศจิกายน 2563 พรรค NLD ของออง ซาน ซูจี ชนะเลือกตั้งอย่างถล่มทลาย สามารถจัดตั้งรัฐบาลต่อไปได้อีก 5 ปี ขณะที่พรรคที่สนับสนุนกองทัพได้เก้าอี้เพียง 33 ที่นั่ง

แต่รัฐธรรมนูญพม่าฉบับล่าสุดกำหนดว่า ให้กองทัพแต่งตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภา คิดเป็นสัดส่วน 25% เพื่อคงอำนาจของกองทัพเอาไว้

กระนั้น ผลการเลือกตั้งก็ไม่เป็นที่พอใจของฝ่ายทหารที่กล่าวหาว่ามีการทุจริตในการเลือกตั้ง

พล.อ.อาวุโส มิน อ่อง ลาย ผบ.ทหารสูงสุดของเมียนมาจึงทำการปฏิวัติเมื่อ 1 กุมภาพันธ์ 2564 ทหารควบคุมตัวออง ซาน ซูจี และผู้นำของพรรค NLD หลายคน

ประชาชนเมียนมาออกมาคัดค้านการปฏิวัติด้วยหลายวิธีการ พวกหมอ พยาบาลและบุคลากรแพทย์ต่อต้านด้วยการอารยะขัดขืน ยุติการปฏิบัติงาน

ผู้คนในทุกเมืองออกมาเคาะหม้อกลางถนนต่อต้านการปฏิวัติ

การเดินขบวนต่อต้านทหารมีในทุกเมือง ขณะเดียวกันทหารก็ปราบปรามประชาชนอย่างรุนแรง เริ่มจากการใช้น้ำฉีด ต่อมาใช้กระสุนยาง อาทิตย์ที่สองใช้แก๊สน้ำตาและกระสุนจริงยิงใส่ฝูงชน พร้อมทั้งมีการบุกเข้ายิงประชาชนถีงในบ้าน ไม่มียกเว้นลูกเด็กเล็กแดง

กองกำลังชนเผ่าต่างๆ ร่วมกันต่อต้านการปฏิวัติ ทหารจึงส่งเครื่องบินเข้าโจมตีกองกำลังกะเหรี่ยง KNU มีคนกะเหรี่ยงหนีภัยเข้ามาเขตไทย 3,000 คน

ผู้ประท้วงเผาโรงงานจีน 30 แห่ง จีนคือผู้ให้ความสนับสนุนรัฐบาลทหารเมียนมา

ขณะที่เขียนต้นฉบับนี้ 5 เมษายน 2021 มีรายงานว่าคนที่ประท้วงถูกยิงเสียชีวิตมากกว่า 550 คน มีเด็กถูกยิงตาย 46 คน อายุน้อยสุดแค่ 5 ขวบ

ไม่มีใครรู้ว่าเหตุการณ์จะยุติอย่างไร

 

นับตั้งแต่มีการประท้วงและมีการยิงประชาชนเสียชีวิต ล้วนเป็นข่าวในอเมริกาตลอดมา น.ส.พ. Los Angelis Times พาดหัวลงข่าวพร้อมรูปบนหน้า 1 ทุกวัน The Wall Street Journal มีทั้งรูป พาดหัว และข่าวบนหน้า 1 บางฉบับก็ลงในหน้าใน มีข่าวเมียนมารายวัน

บนจอทีวี Fox News ก็มีภาพเหตุการณ์ในเมียนมาแทบทุกวัน ถึงแม้จะเป็นแค่ข่าวสั้นๆ ไม่ถึง 1 นาที

แต่สิ่งเหล่านี้บอกให้รู้ว่า เหตุการณ์ในเมียนมาอยู่ในการติดตามของอเมริกาอย่างใกล้ชิด

อเมริกาสั่งแบนนายพลเมียนมาและครอบครัว รวมทั้งแบนบริษัทที่ให้การสนับสนุนกองทัพเมียนมา

30 กุมภาพันธ์ 2021 อเมริกามีคำสั่งให้เจ้าหน้าที่อเมริกันที่ไม่มีภารกิจจำเป็นและครอบครัว เดินทางออกจากเมียนมาทันที

27 กุมภาพันธ์ 20201 นายจอ โม ตุน (Kyaw Moe Tun) ทูตเมียนมาประจำ UN ชู 3 นิ้วกลางที่ประชุมสหประชาชาติที่นิวยอร์ก ประท้วงการปฏิวัติในเมียนมา พร้อมอ่านแถลงการณ์วอนยูเอ็นช่วยคืนอำนาจให้ประชาชน ภาพนี้ปรากฏไปทั่วโลก แน่นอนว่าเขาถูกสั่งปลดวันรุ่งขี้นและเดินทางกลับประเทศไม่ได้ แต่มือระดับนี้ย่อมรู้ชะตากรรมล่วงหน้า และวางแผนการเป็นผู้อพยพในอเมริกาไว้แล้ว อย่างน้อยคงมีตำแหน่งผู้บรรยายวิชาเมียนมาศึกษาในมหาวิทยาลัยรองรับ

31 มีนาคม 2021 CNN รายงานว่า ประธานาธิบดีโจ ไบเดน แห่งอเมริกาอนุมัติให้ผู้อพยพหนีภัยจากเมียนมาได้รับวีซ่าผู้อยู่อาศัยชั่วคราว (Temporary Resident Visa) เป็นเวลา 18 เดือน

ความหมายของการได้รับ Temporary Resident Visa คือจะได้รับหมายเลข Social Security Number สามารถทำงานได้ ทำใบขับขี่ใช้เป็น ID Card ได้ และสามารถยื่นขอ Permanent Resident Visa วีซ่าผู้มีถิ่นที่อยู่อาศัยถาวรในอเมริกา ถ้าได้รับจะได้ Green Card ที่จะสามารถยื่นขอ Citizen ได้ในโอกาสต่อไป

27 มีนาคม 2021 ในท่ามกลางความเป็นไปของวิกฤตการณ์การปราบปรามประชาชนในเมียนมา บนเวทีประกวด Miss Grand International ที่กรุงเทพฯ ได้เปิดโอกาสให้ Han Lay มิสแกรนด์เมียนมา กล่าวปราศรัยบนเวทีบอกเล่าถึงความเจ็บปวดและเศร้าโศกที่คนเมียนมาต้องเผชิญกับการปราบปรามอย่างโหดร้ายของทหาร

เธอเล่าถึงผู้คนที่ต้องล้มตายบนท้องถนนเพื่อต่อสู้เรียกร้องประชาธิปไตย ณ วันที่เธอพูดมีคนถูกทหารยิงตาย 100 กว่าคน

ได้โปรดช่วยเมียนมาด้วย เราต้องการความช่วยเหลือจากประชาคมโลกอย่างรวดเร็วที่สุด

“เราควรมาสร้างโลกที่ดีขึ้นด้วยกัน เราต้องรับผิดชอบต่ออนาคตของคนรุ่นใหม่ ขอให้สันติสุขบังเกิดแก่โลก และแก่เมียนมา”

ฮาน เลย์ กล่าวปราศรัยทั้งน้ำตา ปิดท้ายด้วยการร้องเพลง Heal The World ของไมเคิล แจ๊กสัน พร้อมใช้ภาษามือแปลไปด้วย เรียกเสียงปรบมือกึกก้องจากผู้ชม

คลิปคำปราศรัยของฮาน เลย์ เผยแพร่ไปทั่วโลก ทีวี NBC ของอเมริกานำคลิปมาออกอากาศเต็มเวลาไม่ตัดต่อ BBC ออกสกรู๊ปข่าวใหญ่ มีหลายชาติเสนอให้ความช่วยเหลือเธอ แต่ฮาน เลย์ บอกว่าให้ส่งความช่วยเหลือให้ชาวเมียนมาแทน

ฮาน เลย์ นางงามวัย 22 ปี นักศึกษาจิตวิทยา มหาวิทยาลัยย่างกุ้ง คือตัวแทนตัวจริงเสียงจริงของคนเมียนมาที่ต่อสู้กับเผด็จการทหาร สองอาทิตย์ก่อนมาประกวดที่กรุงเทพฯ เธอยังร่วมเดินขบวนต่อต้านเผด็จการทหารบนถนนที่เมืองเมาะลำไย บ้านเกิด และที่ย่างกุ้ง มีรูปเธอหลายรูปขณะเดินขบวน

การปราศัยของนางงามเมียนมาบนเวทีประกวดนานาชาติ สร้างแรงสั่นสะเทือนให้กองทัพเมียนมาเป็นอย่างมาก จนอาจมีผลทำให้เธอกลับประเทศไม่ได้

บางที Temporary Resident Visa ของอเมริกาอาจเป็นคำตอบ

 

หันมามองท่าทีของรัฐบาลไทยต่อการปฏิวัติเมียนมา

24 กุมภาพันธ์ 2021 นายกรัฐมนตรีไทย พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา เดินทางไปสนามบินดอนเมืองให้ รมต.ต่างประเทศเมียนมาเข้าพบ

มีคำถามว่า นี่เป็นการพบปะระดับ รมต.ต่างประเทศจากอินโดนีเซีย เมียนมาและไทย ทำไมนายกรัฐมนตรีไทยต้องเดินทางไปเข้าร่วมประชุมด้วย

ให้ความหมายเท่ากับการรับรองรัฐบาลทหารเมียนมาเลยหรือไม่

22 มีนาคม 2021 ข่าวการส่งเสบียงให้กองทัพเมียนมา

ข้าวสาร 700 กระสอบและเสบียงอาหารกองอยู่ริมแม่น้ำสาละวินเตรียมส่งข้ามแม่น้ำให้กองกำลังเมียนมา ในขณะที่ลุงตู่บอกว่าเป็นของที่กองทัพเมียนมา “ฝากซื้อ” เป็นการค้าขายชายแดนตามปกติ

แต่นายกหอการค้าแม่ฮ่องสอนบอกว่า ด่านชายแดนแม่ฮ่องสอนปิดมาเป็นปีแล้ว (ไม่มีการค้าขายผ่านแดน)

27 มีนาคม 2021 รัฐบาลไทยส่งตัวแทนเข้าร่วมงานการสวนสนามกองทัพเมียนมา

มี 8 ชาติที่เข้าร่วมงานการสวนสนาม ในขณะที่ประชาคมโลกประณามความรุนแรงที่ทหารเมียนมาก่อกับประชาชน ลุงตู่บอกว่าเป็นช่องทางการทหารที่เราจำเป็นต้องติดตาม ต้องหากลไกต่างๆ ที่จะติดตามพัฒนาการทางการเมืองในเมียนมาและความรุนแรงต่างๆ ที่เกิดขึ้น (จึงต้องเข้าร่วมการสวนสนาม)

ล่าสุด ทำเนียบขาวแถลงการณ์ 26 มีนาคม 2021 ว่า ประธานาธิบดีไบเดนเชิญ 40 ผู้นำโลกร่วมประชุมสุดยอดภูมิอากาศ (Climate Leaders Summit) ระหว่างวันที่ 22-23 เมษายน 2021 เป็นการประชุมสุดยอดผู้นำโลกแบบออนไลน์ มีประเทศในกลุ่มอาเซียนที่ได้รับเชิญ คือผู้นำอินโดนีเซีย, ผู้นำสิงคโปร์ และผู้นำเวียดนาม

แต่ไม่เชิญผู้นำเมียนมาและผู้นำไทย

ส่งสัญญาณให้รู้ว่า ในสายตาอเมริกัน มองไทยอยู่ในระดับเดียวกับเมียนมา