ใส่บ่าแบกหาม/พรพิมล ลิ่มเจริญ

Green Book

เธอจ๊ะ

Green Book หนังรางวัลออสการ์ปีล่าสุด

สนุกดีแฮะ ดีใจ เป็นหนังได้รางวัลแล้วยังสนุกด้วย

สำหรับฉันแล้วไซร้ หนังรางวัลที่มักดูแล้วจะรู้สึกว่ามันออกแนวมีประโยชน์ท่วมท้นล้นใจ มากกว่าจะมีความสนุกสนานในนั้น ด้วยว่าเนื้อเรื่องมันมักหนักนักหนา

Green Book สร้างจากเรื่องราวชีวิตจริงช่วงหนึ่งของนักเปียโนผิวสีชื่อ Don Shirley กับคนขับรถชาวอิตาเลียนชื่อ Frank Vallelonga หรือมีสมญานามว่า Tony Lip

มันเป็นเรื่องแปลกใน พ.ศ.นั้น ที่ยังมีการกีดกัน ยังมีความไม่เท่าเทียมของผู้คน อันเนื่องจากสีผิว

คนผิวสียังคงโดนดูถูกดูหมิ่นเหยียดหยาม

หนังได้ชื่อนี้มาจากหนังสือคู่มือเดินทาง The Negro Motorist Green Book เรียกสั้นๆ ว่า Green Book ผลิตเป็นรายปี และพิมพ์ออกขายโดยคุณ Victor Hugo Green เพื่อสร้างความสะดวกในการเดินทาง หลีกเลี่ยงการต้องเผชิญหน้ากับผลที่ได้รับจากการกีดกันสีผิว หลีกเลี่ยงอันตรายและความไม่สะดวกต่างๆ

คู่มือฯ ให้ข้อมูลเรื่องที่พัก ร้านอาหาร การบริการต่างๆ ระหว่างเดินทาง ว่าที่ไหนยินดีต้อนรับคนผิวสี

เกิดเป็นคนผิวสีสมัยนั้นจะเดินทางไปไหนมาไหนแสนจะลำบาก โดยเฉพาะการเดินทางโดยรถโดยสารสาธารณะ ดีไม่ดีอาจจะไม่ได้ขึ้นรถก็ได้ อาจจะไม่ได้เดินทางตามที่ตั้งใจก็ได้

ระหว่างทาง หากเกิดหิวขึ้นมา ไปซื้ออาหารกลางทาง ร้านอาจไม่ขายอาหารให้ก็ได้

เข้าห้องน้ำห้องท่าก็ต้องแวะให้ถูกที่ถูกทาง

ยังไม่นับเรื่องว่าจะโดนตำรวจเรียกและจับไปด้วยข้อหาใดๆ ตามอำเภอใจตำรวจก็ได้

ความเสี่ยงในการเดินทางโดยรถประจำทางสาธารณะเมื่อเปรียบเทียบกับการเดินทางโดยรถยนต์นั้นมากเท่ามาก

เพราะฉะนั้น เมื่อชาวผิวสีพอจะลืมตาอ้าปากได้ก็มักจะซื้อรถยนต์ไว้สร้างความสะดวกในการเดินทางให้ครอบครัวและตัวเอง

คู่มือฯ นี้จึงมีประโยชน์

 

ในหนังเรื่องก็เริ่มที่ Tony Lip แสดงโดย Viggo Mortensen

โทนี่ทำงานเป็น bouncer หรือก็คือคนรักษาความสงบในคลับ ดูแลไม่ให้มีการตีกัน หรือหากมีการตีกันก็ต้องรีบเข้าไปยุติโดยเร็ว

สมญานามโทนี่ ลิพ ได้มาก็เพราะแกปากดี!

แม้มีงานประจำ แกก็รู้จักคิดใช้เล่ห์กลที่มีในการหารายได้เสริม

อย่างเช่นที่คลับ ต้องมีคนเอาเสื้อเอาหมวกมาฝากที่ห้องฝาก

I want you to guard it

with your life.

It was a gift from my mother.

รักษาไว้เท่าชีวิตเธอเลยนะ

ของขวัญแม่ฉันให้มา

to guard this with (one’s) life จะเก็บรักษาอะไรให้ดีที่สุด ก็ต้องเอาชีวิตมารับประกัน มันจึงจะดี แสดงถึงความเป็นที่สุด

คนดังเอาหมวกมาฝากและพูดจาฝากฝังเสียขนาดนี้ พี่โทนี่รีบไปจัดการติดสินบนพนักงานเก็บหมวก เพื่อจะได้เอาหมวกมาเก็บไว้เอง แล้วคืนวันนั้นเองที่คลับก็เกิดเหตุการณ์ อันนำไปสู่การปิดซ่อมแซมคลับเป็นการชั่วคราว

ชั่วคราว หมายถึง นานหลายเดือน สำหรับพี่โทนี่ คือตกงานนานหลายเดือนและขาดรายได้ด้วยน่ะสิ

พี่โทนี่ใช้โอกาสนี้หาเครดิตด้วยการเอาหมวกไปคืนเจ้าของ

Put it in your kick.

เอาไปใช้

Put it in your kick. เป็นสำนวน หมายถึง เอาไปใช้จ่าย

พ่อ-แม่ใช้พูดเวลาให้เงินลูกเป็นค่าขนมไปโรงเรียนได้ พูด Put it in your kick. พร้อมยื่นเงินให้

เงินสำคัญกับพี่โทนี่ แต่เครือข่ายโดยเฉพาะการได้รู้จักคนใหญ่คนโตเป็นโอกาสอันดี

พอคลับปิดปรับปรุง เพื่อนก็ชวนไปหารายได้ นั่นคือ แข่งกินไส้กรอก

I’m telling you,

this is gonna be

the easiest 50 bucks

you’re ever gonna make.

จะบอกให้ มันจะเป็นเงิน

50 เหรียญที่นายหาได้ง่ายที่สุด

“I’m telling you…” หรือ “I tell you…” ใช้พูดขึ้นต้นประโยคเพื่อเน้นหนักว่า สิ่งที่เราจะพูดต่อไปนี้นั้นเป็นความจริง และผู้ฟังควรเชื่อที่พูดออกไป

กลับบ้านไปเล่าให้ภรรยาฟัง เกือบโดนบ่นที่ไปพนันขันต่อ แต่ก็รอดเพราะชนะน่ะสิ!

งานหาไม่ง่ายเลย เพราะพี่โทนี่เป็นต้นเหตุให้คลับต้อง “ปิดปรับปรุง” น่ะสิ คนเขารู้กันไปทั่ว

พอมีเพื่อนส่งข่าวมาให้ไปสมัครเป็นคนขับรถ ก็รีบไป

I think I got the wrong address,

is there a doctor’s office in here?

คิดว่าได้ที่อยู่มาผิด

มีที่ทำงานแพทย์อยู่แถวนี้ไหม?

พี่โทนี่รู้ว่าต้องมาพบ Dr. Shirley ได้ยินชื่อก็อนุมานเอาว่าเป็นหมอ แต่ไหงที่ที่มานี้เป็นโรงมหรสพหรูเฟ่ หรูแบบมีเก้าอี้ผู้ชมแบบหนานุ่มสีแดงสด โรงละครตกแต่งเสียสวยงาม

แล้วก็มาพบว่าด๊อกเตอร์เชอร์ลี่ย์ไม่ใช่หมอ แต่เป็นนักเปียโนผิวสีมีฐานะ ขนาดมี butler หรือพ่อบ้านประจำตัวด้วย

 

ด๊อกเตอร์เชอร์ลี่ย์ไม่ใช่หมอแน่ๆ แต่ในหนังก็ไม่บอกว่าเรียนจบปริญญาเอกมาหรือไม่อย่างไร แต่หากไม่ใช่ทั้งสองอย่างที่กล่าวมา ฝีมือทางการดนตรีแกคงมหัศจรรย์ คนเลยให้ตำแหน่งแกเองก็เป็นได้

ในชีวิตจริงด๊อกเตอร์เชอร์ลี่ย์แกเก่งจริงๆ เล่นเปียโนเป็นตั้งแต่สองขวบ อัจฉริยภาพทางดนตรีของแกก็นำพาชีวิตแกไป จนไปร่ำเรียนจนจบการศึกษาสาขาการดนตรีจากสถาบันดนตรีชั้นนำของประเทศรัสเซีย และมาเป็นศิลปินมีชื่อเสียงเยี่ยงนี้

ด๊อกเตอร์เชอร์ลี่ย์จะไปทัวร์คอนเสิร์ตทางใต้ ที่เรียกว่า The Deep South เป็นคำใช้เรียกรัฐทางตอนใต้ที่เข้มข้นเรื่องวัฒนธรรมทางใต้ อันมีรากฐานแน่นปึ้กจากการที่คนผิวสีเป็นทาสและถูกใช้แรงงานในไร่ฝ้าย

First, we’re starting in the Midwest,

and then we’re taking a hard left.

Kentucky, North Carolina,

Tennessee, and on down through the Delta.

เราจะเริ่มที่กลางตอนใต้

แล้วหักขวา ไปเคนทักกี นอร์ธแคโรไลนา

เทนเนสซี่ เรื่อยลงไปจนแหลมฟลอริด้า

to take a hard left หมายถึง หักมุมเลี้ยวซ้าย ถ้าหักเลี้ยวขวาก็ to take a hard right

แต่มันอยู่ในบริบทการเมือง ก็ใช้เวลาย้ายฝ่าย ย้ายแนวคิดไปมาขวา-ซ้ายตามอัธยาศัยของพรรค

Do you foresee any issues

in working for a black man?

คุณคาดว่าคุณจะมีประเด็น

ในการทำงานให้ผู้ชายผิวดำไหม?

ไม่มีสิ พี่โทนี่ตอบได้ในทันใด ไม่มีประเด็น เหมือนตอนช่างมาซ่อมบ้านให้ ภรรยาหาน้ำท่าให้ดื่ม โทนี่แกแค่ทิ้งแก้วที่ช่างใช้เลย ไม่มีประเด็นเลย ปัญหาแก้ไขง่ายดายภายใต้ความสงบ!

แล้วพี่โทนี่ก็ได้งานนี้ ไม่ใช่แค่ขับรถ ต้องดูแลตารางงาน พาตัวด๊อกเตอร์เชอร์ลี่ย์อยู่รอดปลอดภัยไปแสดงตรงตามวันและเวลางานที่กำหนดไว้ แต่ก็มีข้อแม้จำนวนหนึ่ง พี่โทนี่ไม่ได้อยากเป็นผู้ช่วยส่วนตัว ไม่อยากซักผ้าให้ ไม่อยากขัดรองเท้าให้ ฯลฯ

และการอยู่รอดปลอดภัยนี่แหละเรื่องใหญ่เลย ในดินแดนแสนยากนั้น มันเอื้อต่อการที่เราจะหลงไปอยู่ผิดที่ผิดเวลา แล้วเกิดเรื่องได้ ซึ่งทั้งพี่โทนี่และด๊อกเตอร์เชอร์ลี่ย์ก็ได้เรื่องมาจำนวนหนึ่งเลยแหละ

I tell you, because genius is not enough.

It takes courage to change people’s hearts.

บอกให้นะ อัจฉริยะมันไม่พอ

มันต้องอาศัยความกล้าที่จะเปลี่ยนแปลงใจคน

การเดินทางครั้งนี้ที่ต้องร่วมสถานการณ์ทุกข์สุขไปนานตั้งสองเดือนเต็มๆ นำพาชีวิต แนวคิด ทัศนคติของสองคนให้เปลี่ยนแปลงไปตลอดกาล

หนังมันดีตรงนี้ ทำให้เราได้เห็นกระบวนการการเปลี่ยนแปลงของใจคน เมื่อใจเปลี่ยนความคิดก็เปลี่ยนด้วย บอกยากว่าอะไรเกิดก่อนเกิดหลัง คนเราไม่เปลี่ยนใจโดยไม่คิดหรอก ฉันเชื่อเช่นนั้น

ฉันเอง