จนถึงขณะนี้ หลายคนยังติดใจสิ่งที่เกิดขึ้นกับการเมืองอเมริกันไม่หาย

ผมเองได้รับคำถามมากมายเกี่ยวกับการเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกาคนที่ 45 มาจนถึงขณะนี้ ในขณะที่ตัวเองก็พยายามหาคำตอบที่ “ฟังขึ้น” ให้กับตัวเองอยู่เหมือนกัน

ใน “ยูเรเซีย” จุลสารข่าวและวิเคราะห์ เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน ไม่กี่วันหลังรู้ผลการเลือกตั้ง มีบทความแสดงความคิดเห็นชิ้นหนึ่งให้คำตอบที่น่าสนใจไม่น้อยเอาไว้ เป็นของนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยเซาเทิร์น แคลิฟอร์เนีย ชื่อ อุมแบร์โต ซัลปาสโซ

ผมบอกไม่ได้ว่าสิ่งที่ซัลปาสโซอรรถาธิบายเอาไว้ถูกหรือผิด บอกได้แต่ว่าเป็นคำอธิบายที่น่าสนใจมาก

และที่สำคัญก็คือไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในสหรัฐอเมริกาเท่านั้น

ซัลปาสโซ ไม่ได้พูดถึงโพล ไม่ได้พูดถึงระบบการเลือกตั้งทางอ้อม ไม่ได้พูดถึงวาทกรรมต่างๆ แต่บอกว่า สิ่งที่เกิดขึ้นเป็นผลพวงจากต่อสู้ระหว่างชนชั้น เขาเรียกชนชั้นหนึ่งว่า “เวิร์กกิ้งคลาส-ชนชั้นแรงงาน” อีกชนชั้นคือ “มิดเดิลคลาส-ชนชั้นกลาง”

ฟังดูเหมือนย้อนยุคกลับไปหาห้วงเวลาที่เป็นจุดเริ่มต้นการก่อเกิดลัทธิมาร์กซิสม์ ปฏิกิริยาถัดมาของผมก็คือจริงๆ แล้วอเมริกายังคงมี “ชนชั้น” อยู่อีกหรือ?

ขอทิ้งคำถามนี้ไว้กับสายลมให้แสวงหากันต่อไป แต่ขอบอกว่า ในทัศนะของซัลปาสโซ ชนชั้นแรงงานในอเมริกาเคยมีและยังคงมีอยู่

 

“ในขณะที่นักสังคมวิทยาอเมริกันทั้งหลายพยายามลืมๆ ไปว่ามีอยู่ และละเลยเรื่องนี้ไปโดยสิ้นเชิง แต่ชนชั้นนี้มีอยู่จริง (เหมือนอย่างที่ ฮิลลารี คลินตัน ได้ค้นพบ)”

นักวิชาการอเมริกันพากันเชื่อว่า พัฒนาการทางเศรษฐกิจของประเทศ “ขจัด” สิ่งที่ถูกเรียกว่า “ชนชั้น” ออกไปได้แล้ว ซึ่งซัลปาสโซยอมรับว่าเป็น “จริง” แต่ดำรงอยู่ได้เพียงระยะหนึ่งเท่านั้น

เป็นความจริงที่อยู่มาได้เพียงแค่เมื่อเกิดวิกฤตอเมริกันครั้งใหญ่ในปี 2008 ซึ่งยอมรับโดยทั่วกันว่าเป็น “วิกฤตชนชั้นกลาง” หรือ “มิดเดิลคลาส ไครซิส”

เมื่อเศรษฐกิจเติบโต รุ่งเรือง ทุกอย่างก็ราบรื่น แต่ความเป็นจริงจะกลับมาเมื่อทุกอย่างชะงักงัน หดหายไป สะท้อนให้เห็นภาพคน 2 กลุ่มที่มีวิธีการที่แตกต่างกันและขัดแย้งกันในการแสวงหาความมั่งคั่ง ร่ำรวย

นักการเมืองถูกแยกออกเป็น 2 กลุ่ม คือกลุ่มที่ต้องการรักษาชนชั้นกลางเอาไว้ กับกลุ่มที่ต่อต้านความพยายามดังกล่าว

ซัลปาสโซ อธิบายว่า บารัค โอบามา ได้รับชัยชนะเพราะไม่ได้ “ลืม” เวิร์กกิ้งคลาส คำสัญญาทางการเมืองของโอบามาพุ่งไปและได้ยินกันทั้งสองทิศทาง ในทางตรงกันข้าม ฮิลลารี คลินตัน ไม่เพียงลืมว่าผู้ที่รู้สึกถึง “ดราม่า” ของวิกฤตเศรษฐกิจนั้นจริงๆ แล้วคือชนชั้นแรงงาน ยังอ้างอิงตัวเองเป็นชนชั้นกลาง และไม่ยอม “พูดจา” กับคนเหล่านั้น กระทั่งยัง “ตีตรา” (ผู้สนับสนุนทรัมป์) แบบเหมาเข่งว่า “น่าสังเวช” ในขณะที่ โดนัลด์ ทรัมป์ เจตนาลืมชนชั้นกลางไปโดยสิ้นเชิง และตัดสินใจ “เอาใจใส่” จำเพาะชนชั้นแรงงานเพียงอย่างเดียว… แล้วก็ชนะ

นั่นคือสิ่งที่ซัลปาสโซเรียกว่า “โรคของฮิลลารี” หรือ “ฮิลลารีส์ ซินโดรม”

ซัลปาสโซ ชี้ว่า ทีมฮิลลารี ไม่เข้าใจ “ความแตกต่าง” ระหว่าง 2 ชนชั้นนี้ ไม่เข้าใจว่า เมื่อชนชั้นกลางไม่มีงานทำ พวกเขาอ่านหนังสือพิมพ์, เข้าร่วมการประชุม, เลือกรายการทีวีที่เหมาะสมดู แต่เมื่อชนชั้นแรงงานไม่มีงานทำ “พวกเขามองไปรอบๆ เพื่อดูว่าใครคือคนที่ฉกฉวยงานของตัวเองไป”

คนเหล่านี้ไม่ได้อ่านบทบรรณาธิการของนิวยอร์ก ไทม์ส แต่มองเห็นสีผิว และเห็นชาติพันธุ์อันเป็นที่มาของการช่วงชิงตำแหน่งงานกับตัวเอง

 

สิ่งที่ทีมฮิลลรีไม่เข้าใจในทัศนะของซัลปาสโซ ยังมีอีก เขาชี้ไว้อีก 2 ประการว่า

ความไม่เข้าใจว่า ขณะที่เกิดวิกฤตชนชั้นกลาง ชนชั้นแรงงานก็วิกฤตเช่นเดียวกัน และในปี 2016 วิกฤตของชนชั้นแรงงาน “สำคัญกว่า” วิกฤตชนชั้นกลาง

เหตุผลเพราะ “ไม่มีใครเสนอทางออกให้กับคนเหล่านั้น ทั้งหมดรู้สึกเหมือนถูกทิ้ง” กับ ความไม่เข้าใจที่ว่า ยิ่งมุ่งเน้นไปที่ความมุทะลุ เอาสีข้างเข้าถูของทรัมป์มากเท่าใด ยิ่งทำให้สถานะของทรัมป์แกร่งขึ้น ไม่ใช่อ่อนแอลง

ยิ่งถล่มทรัมป์ในด้านนี้มากเท่าใด ยิ่งกลายเป็น “คนหัวสูง” ที่ “มีเงินจ่ายค่าเช่า” มากยิ่งขึ้นในสายตาของ “คนที่งานก็ไม่มีทำ เงินก็ไม่มีจ่ายค่าเช่า” เหล่านั้น

สิ่งที่ชนชั้นแรงงานต้องการ เป็นปัจจัยในการดำรงชีวิต เป็นงานที่ทำให้มีเงิน เป็นรูปธรรม ไม่ใช่ปรัชญาทางสังคม ไม่ใช่ความเสมอภาคทางเพศ ไม่ใช่ความเสมอภาคของสีผิว ฯลฯ

เมื่อไม่มีใครสนใจ ไม่มีใครได้ยิน “ชนชั้นแรงงานก็ไม่มีทางเลือกเป็นอย่างอื่น” ตราบเท่าที่ยังไม่มีงาน ชนชั้นแรงงานจะอ่านน้อยลงและจะโหวตให้กับใครก็ตามที่ให้สัญญาว่าจะนำงานกลับมาให้ตน ไม่ว่าจะเป็นใครก็ตาม ไม่ว่าจะนำพวกเขาไปทางไหนก็ตาม

ประเด็นที่ชวนคิดอย่างมากก็คือ ซัลปาสโซ บอกว่า โรคนี้ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในอเมริกา เบร็กซิทก็เป็นผลมาจากฮิลลารีส์ ซินโดรม ซึ่งกำลังระบาดไปในทุกๆ ที่ครับ!