หลังเลนส์ในดงลึก/ปริญญากร วรวรรณ

 

‘วันเก่าๆ’

 

ในป่าด้านตะวันตก

บางปี แม้ว่าจะเป็นเดือนเมษายน ช่วงที่เป็นเวลาของไฟป่าแล้ว แต่หลายครั้งที่สายฝนจะโปรยตอนบ่ายๆ สภาพอากาศเปลี่ยนแปลงรวดเร็ว บางวันอุณหภูมิขึ้นไปถึง 40 องศาเซลเซียส ขณะเช้ามืดอยู่ที่ไม่เกิน 20 องศา

สายฝนทำให้ฤดูไฟผ่านพ้น เหลือเพียงบางจุดที่ยังมีขอนไม้ใหญ่ๆ ติดไฟคุกรุ่น เถ้าดำบนพื้นเริ่มถูกสีเขียวๆ ของระบัดแทรกขึ้นมา กิ่งแห้งของต้นไม้ แตกใบเขียวอ่อน

บริเวณป่าเต็งรัง เขียวขจี อากาศเย็นเพราะสายฝน กระนั้น น้ำในลำห้วยสายหลักก็ไม่ได้เพิ่มมากขึ้น ส่วนในลำห้วยสายย่อยนั้น แห้งขอดไปนานแล้ว เหลือเพียงก้อนหินใหญ่น้อยระเกะระกะยาวไปตามร่องลำห้วย

กลางวัน ในซุ้มบังไพร อุณหภูมิร่วม 40 องศา ทั้งๆ ที่เช้ามืดต้องขดตัวอยู่ในถุงนอน

 

บางหน่วยพิทักษ์ป่า ผมใช้เวลาอยู่นาน

หลายหน่วย คนทำงานผลัดเปลี่ยน ย้ายไปอยู่ที่อื่น บางคนเพิ่งเข้าใหม่ หลายคนอ่อนวัย หลายคนอาวุโส

สิ่งที่เหมือนกันอย่างหนึ่งสำหรับคนทำงานในป่า นั่นคือ ไม่ว่าจะเคยพบเจอกันมาหรือไม่ เมื่อได้ร่วมเดินในป่า ความแปลกหน้าจะหายไปอย่างรวดเร็ว

ทุกครั้งที่ได้กลับมาที่หน่วยพิทักษ์ป่าบางหน่วย

ผมได้รับความรู้สึกแบบหนึ่ง

ไม่ใช่ความรู้สึกว่าเข้าป่าเพื่อทำงาน

 

ในวันนี้ บางหน่วยที่ว่างๆ ซึ่งเป็นสนามตะกร้อ เคยเป็นโรงครัว และใช้เป็นที่กินข้าว ครัวนี้มีโต๊ะกลางยาว ที่มีขนาดกว้าง กระทั่งต้องลุกขึ้นเอื้อมมือไปตักกับข้าวที่วางอยู่กลางโต๊ะ

โต๊ะนี้ คล้ายที่ชุมนุมกินอาหารเช้าและค่ำ หากวันใดคนเข้ามา หรือกลับจากซื้อเสบียง จะมีเหล้า 35 ดีกรี ซึ่งจะทำให้วงสนทนาล่วงเลยไปจนดึกดื่น

ที่นี่ เสบียงส่วนใหญ่เป็นปลา ห่างจากหน่วยนี้ไปราว 30 กิโลเมตร มีหน่วยพิทักษ์ป่าอีกแห่งอยู่ติดอ่างน้ำกว้าง ที่เกิดจากการสร้างเขื่อน จากที่นั่น เราเอาเรือหางยาวไปสักชั่วโมง มีแพขายปลา มีปลามากมายให้เราซื้อมาเป็นเสบียง

“ไอ้ธงมันทำปลาเก่ง ปลาร้า ปลาส้ม ปลาเค็ม ทำได้หมด” วินัย หัวหน้าหน่วย คุยสรรพคุณลูกน้อง

“เอาไปกินตอนลาดตระเวน สะดวก เบา”

เมษายน ไฟไหม้ นี่คือฤดูของผักหวาน เป็นหน้าที่จรูญ เขาต้องขึ้นไปบนเขาเพื่อปีนต้นไปเก็บยอดผักหวานอ่อนๆ

“น้องใหม่ต้องยอมครับ” จรูญเพิ่งย้ายมาจากหน่วยอื่น พูดขำๆ

เมนูทุกมื้อมีผักหวานเป็นส่วนประกอบ ไม่ว่าจะแกง ผัด หรือต้มจิ้มน้ำพริก

ผักหวานอร่อย รสชาติดี แต่เมื่อต้องกินทุกมื้อ นั่นเป็นอีกเรื่อง

ต่อจากผักหวาน อีกไม่นานจะถึงฤดูเห็ดเผาะ จากนั้น ก็ถึงช่วงเวลาที่หลายคนรอคอย เห็ดโคน

สถานการณ์ไม่ต่างกัน มื้อแรกๆ เอร็ดอร่อย หลายมื้อเข้าชักไม่ไหว

“ไอ้ธง เอ็งเอาเห็ดโคนก้านโตๆ มาย่าง แบบนี้แหละหวานอร่อย” วินัยพยายามพลิกแพลง

เขาหยิบเข้าปากเคี้ยว คนอื่นเมินหน้า

 

เสียงกุกกักเดินอยู่ใกล้ๆ ฝนโปรยละออง

“กวางแม่ลูกคงหลบหมาไนมาอยู่ใกล้ๆ เรา ปลอดภัยกว่า”

วินัยลดไฟฉายที่ส่องดูกวางลง

เมื่อระบัด หรือหญ้าอ่อนๆ แทรกเถ้าดำๆ ขึ้นมา นี่คือช่วงเวลาที่เหล่าสัตว์ป่าชื่นชมเช่นกัน

“รอบๆ ชายป่า ปีนี้ไฟไหม้เยอะ สัตว์ออกไปกินระบัดมาก คงต้องระวังให้ดี คนส่องไฟยิงง่ายๆ” วินัยกลับมาจากการประชุมลาดตระเวนประจำเดือน พูดถึงงานที่ต้องเพิ่มความเข้มแข็ง

แม้เวลาจะผ่านมานานเพียงใด การฆ่าสัตว์ป่าไม่เคยยุติ

ไม่ว่าจะเพื่อเอาเนื้อ รวมทั้งชิ้นส่วน อวัยวะต่างๆ

โดยเฉพาะช่วงใกล้เทศกาลแห่งความรื่นเริง ผู้คนในเมืองฉลองสุดเหวี่ยง

“พวกล่าจะใช้เวลานี้แหละเข้าป่า” วินัยเล่า

“นอกจากจะหาเนื้อไปกินในงานแล้ว คงนึกว่าพวกเราคงหยุดพัก เมาแอ๋ กลับบ้านหมด”

 

ในป่าอนุรักษ์ทุกแห่งมีสภาพไม่ต่างกัน คนทำงานในป่า ทำงานมากขึ้น ในขณะคนในเมืองหยุดพัก

การลาดตระเวนของคนทำงานในป่า ไม่ใช่ออกไปทำสงคราม เพราะ “สงคราม” คนออกรบ รู้ว่าใครเป็นศัตรู

ทุกครั้งที่ออกลาดตระเวน ไม่มีใครรู้หรอกว่าจะพบเจอ “ผู้ต้องหา” เมื่อใด ที่ไหน เป็นนักล่าอาชีพ ชาวบ้าน หาเนื้อ หรือเจ้าสัว ผู้แสวงหาความรื่นรมย์ด้วยการฆ่าสัตว์ป่า

งานของคนในป่า ไม่ใช่สงคราม

แต่มีสิ่งที่เหมือนกับการรบ

นั่นคือ ชีวิตซึ่งสูญเสีย

 

ผมกลับมาที่หน่วยพิทักษ์ป่า

โรงครัวไม่มีแล้ว เราชุมนุมอยู่ที่เฉลียงหลังห้องพัก

บนโต๊ะ เมนูปลาต้มใส่เห็ดโคน เห็ดโคนผัดไข่ และน้ำพริกปลาป่น จิ้มเห็ดโคนย่าง พลังงานจากโซลาร์เซลล์หมด เทียนครึ่งเล่มส่องแสงวูบวาบ ละอองฝนปลิว กวางร้องอยู่ใกล้ๆ ตามด้วยเสียงเดินกุกกัก

“เหมือนวันเก่าๆ เลยนะครับ” แอ้ด ชายวัยกลางคนพูดเบาๆ เราเคยพบเจอกันที่นี่ 20 ปีก่อน เขาย้ายไปหลายหน่วย และกลับมาที่นี่อีก

ผมพยักหน้าอย่างเห็นด้วย

เราพูดคุยถึงวันเวลาที่ผ่านมา ผมเล่าหลายเรื่องราวที่พบเจอในป่าผืนอื่นให้พวกเขาฟัง

 

ว่าตามจริง วันเวลาของสัตว์ป่า และคนในป่านั้น ไม่เคยเปลี่ยนแปลง

สถานการณ์ในวันเก่าๆ จนกระทั่งถึงวันนี้ ไม่มีอะไรเปลี่ยนไปมากนัก

เราคุยถึงวันเก่า

“วันเก่าๆ” ของพวกเรา

หมายถึง เมื่อวาน วันนี้ แลวันพรุ่งนี้…