วันที่ 11 กุมภาพันธ์ 2563 ปฏิกิริยาต่อการแถลงข่าวของ พล.อ.อภิรัชต์ คงสมพงษ์ ผู้บัญชาการทหารบกและสมาชิกวุฒิสภาแต่งตั้ง ต่อการแสดงท่าทีขอโทษต่อเหตุการณ์ทหารก่อเหตุกราดยิงใส่ประชาชนที่จังหวัดนครราชสีมาเมื่อวันที่ 8-9 กุมภาพันธ์ ที่ผ่านมา ระหว่างแถลงก็ถึงกับหลั่งน้ำตาด้วยความเสียใจนั้น

อย่างไรก็ตาม ท่าทีของสาธารณชนต่อคำแถลงของผู้บัญชาการทหารบกครั้งนี้ ยังไม่ใช่สิ่งที่เรียกว่า การแสดงความรับผิดชอบ จากการกระทำโดยทหารและใช้อาวุธของทหารกระทำอย่างโหดร้ายต่อประชาชนจนบาดเจ็บและเสียชีวิตเป็นจำนวนมาก

เช่นเดียวกับ  รศ.ดร.ยุกติ มุกดาวิจิตร อ.คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เขียนแสดงความคิดเห็นลงใน เพจ ชาติพันธุ์นิพนธ์ ความว่า

การปัดความรับผิดชอบ ข้อสังเกตจากการแถลงของ ผบทบ. ล่าสุด แสดงการปัดความรับผิดชอบของผู้นำกองทัพไทยอย่างเห็นได้ชัดดังนี้

1.การผลักภาระให้ปัจเจกบุคคล ปัจเจกบุคคลผู้รับผิดในเหตุ #กราดยิงโคราช ก็คือจ่าสิบเอกคนนั้นคนเดียว เขาถูกผลักออกจากการเป็นทหาร แล้วถูกตีตราว่าเป็นอาชญากร โดยพฤติกรรมแล้วเขาเป็นอาชญากรอย่างไม่ต้องสงสัย หากแต่พฤติกรรมเดียวกันนี้ การสังหารผู้บริสุทธิ์โดยทหารด้วยอาวุธสงครามบางครั้ง (เช่นในกรณีพฤษภาคม 2553) ก็ไม่ได้ถูก ผบ.ทบ. คนเดียวกันนี้ตีตราว่าเป็นอาชญากรรมเสมอไป

คำพูดที่ว่า “วินาที ที่ผู้ก่อเหตุลั่นไกสังหารประชาชนนั้น เขาคืออาชญากร ไม่ใช่ทหารอีกต่อไปแล้ว” จึงไม่ได้พูดออกมาจากหลักการใดๆ แต่พูดออกมาจากการพยายามปัดความรับผิดชอบเป็นกรณีๆ ไปเท่านั้น

2.การรับผิดแต่เพียงลำพัง ผบ.ทบ. กล่าวในลักษณะของการรับภาระแต่เพียงลำพังว่า “อย่าด่าว่ากองทัพบก อย่าว่าทหาร ถ้าจะด่า จะตำหนิ ท่านมาด่า พล.อ.อภิรัชต์ คงสมพงษ์ ผมน้อมรับคำตำหนิ” นั่นคือการยอมรับผิดแต่เพียงเขาผู้เดียว ไม่ยอมรับว่าความผิดพลาดนี้

ทั้งกองทัพต้องมีส่วนรับผิดชอบด้วย เพราะการที่เขามาเป็นผู้บังคับบัญชากองทัพ ไม่ใช่มาด้วยตัวเขาเองคนเดียว ต้องมีกลไกกองทัพทั้งระบบรองรับเขาทั้ง การที่กองทัพให้คนอย่างเขามาเป็นผู้บังคับบัญชา จะปฏิเสธความรับผิดชอบในระดับกองทัพได้อย่างไร

3.การรับผิดแต่ไม่รับโทษ การกล่าวยอมรับผิด ยอมให้ประชาชนกล่าวตำหนิ ไม่ได้หมายความว่าความรับผิดชอบจะหมดสิ้นไปเพียงเมื่อร้องไห้แสดงความเสียใจแล้วกล่าวโทษตนเองเช่นนี้ ในกระบวนการของระบบการบริหารราชการ หรือการบริหารองค์กรขนาดใหญ่ที่มีประสิทธิภาพใดๆ ก็ตาม จะต้องมีการตรวจสอบ ไต่สวนความผิด และอาจจะต้องพิจารณาโทษทางวินัยหากความบกพร่องของผู้บังคับบัญชามีส่วนต่อความบกพร่องจนเป็นเหตุให้เกิดความสูญเสียของประชาชนและเกิดความสะเทือนใจไปทั่วอย่างกรณีนี้ แต่ก็ไม่เห็นว่า ผบ.ทบ. จะเอ่ยถึงกระบวนการดังกล่าวแต่อย่างใด

4.การไม่ยอมรับว่าเป็นปัญหาของระบบ การรับผิดด้วยตนเอง การผลักความผิดให้ผู้ก่อความรุนแรง เพียงเท่านั้น ยังนับว่าเป็นการปัดความรับผิดชอบที่ระบบของกองทัพทั้งระบบจะต้องรับผิดชอบด้วยเช่นกัน การปกป้องกองทัพให้พ้นจากความรับผิดชอบ เท่ากับเป็นความไม่รับผิดชอบในระดับร้ายแรง

เพราะหากผู้บังคับบัญชาสูงสูดของกองทัพเองยังไม่ยอมรับว่า ความบกพร่องในลักษณะนี้เป็นความบกพร่องที่เกินไปกว่าเพียงปัจเจกบุคคลคนใด หรือแม้แต่เพียงตัว ผบ.ทบ. เองคนเดียวจะแบกรับภาระได้ หากแต่เป็นความบกพร่องของทั้งระบบ ก็น่าเป็นห่วงว่าประเทศชาติ ประชาชนจะฝากความรับผิดชอบให้แก่กองทัพได้อย่างไร

ประชาชนชาวไทยรักกองทัพ รักทหาร และต้องการความเชื่อมั่นจากกองทัพ จากทหาร ไม่น้อยไปกว่า ผบ.ทบ. และด้วยความรัก และความเชื่อมั่นนั้น ประชาชนชาวไทยต้องการให้มีกลไกการสอบสวนเหตุนี้อย่างโปร่งใส มีขั้นมีตอน และเป็นกลางคือมีผู้แทนของประชาชนมีส่วนร่วมในการตรวจสอบนี้ด้วย

หากคำพูดและน้ำตาของ ผบ.ทบ. ก็ยังไม่เพียงพอที่จะเยียวยาความสูญเสียใดๆ ได้ แล้วคำพูดและน้ำตาของ ผบ.ทบ. จะสามารถเยียวยาปัญหาของกองทัพไทยได้อย่างไร

ก่อนหน้านี้ รศ.ดร.อนุสรณ์ อุณโณ คณบดีคณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และผู้ประสานงานเครือข่ายนักวิชาการเพื่อสิทธิพลเมือง ได้แสดงความคิดเห็นต่อเหตุกราดยิงที่เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ที่ผ่านมาว่า

การกราดยิงที่โคราชมีจุดเริ่มต้นไม่ต่างจากเหตุการณ์ “ลูกน้องยิงนาย” ในแวดวงตำรวจทหารที่มีมาอย่างต่อเนื่องมากนัก ไม่ว่าจะเป็นเพราะการขัดผลประโยชน์ส่วนตัว ความเครียดและแรงกดดันจากการปฏิบัติหน้าที่ หรือการกดขี่ข่มเหงผู้ใต้บังคับบัญชาซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมองค์กร แต่จุดที่สร้างความพลิกผันบานปลายคือการที่ผู้ก่อเหตุเลือกที่จะเผชิญหน้ากับความผิดด้วยการทำ “สงคราม” ซึ่งวางอยู่บนเงื่อนไขอย่างน้อยสามข้อ

ข้อแรกเป็นคุณสมบัติส่วนตัวของผู้ก่อเหตุ เพราะหากตัดความเชี่ยวชาญในการใช้อาวุธออกไป ก็เป็นการยากที่ผู้ก่อเหตุจะใช้การต่อสู้เป็นตัวเลือก และหากตัดความรู้และเส้นสายในระบบการจัดเก็บรักษาคลังแสงออกไป ก็แทบจะเป็นไปไม่ได้ที่ผู้ก่อเหตุจะเข้าไปปล้นปืนและกระสุนในค่ายทหารประสบความสำเร็จ ซึ่งก็แปลว่าต่อจากนี้ไปกองทัพจำเป็นต้องมีความเข้มงวดรัดกุมมากขึ้นกับความคิดและพฤติกรรมของกำลังพล และที่สำคัญก็คือระบบการจัดเก็บและรักษาความปลอดภัยอาวุธในค่ายทหารจำเป็นต้องได้รับการสังคายนาครั้งใหญ่ ไม่นับรวมว่าต้องเลิกการหล่อหลอมในส่วนที่ทำให้กำลังพลสามารถสังหารคนที่ไม่เกี่ยวข้องอย่างไม่รู้สึกรู้สาได้ ไม่ใช่บอกว่าเป็นความขัดแย้งส่วนตัวหรือยืนกรานว่ากองทัพเก็บอาวุธกันมาอย่างนี้มาเป็นร้อยปีอย่างการแถลงข่าวของนายกฯ