วิช่วลคัลเจอร์ / ประชา สุวีรานนท์

มนุษย์หิน

: ซูเปอร์แมนปะทะหงอคง (1)

เป็นที่รู้กันว่า “ซูเปอร์แมน” ซึ่งถือกำเนิดและฮิตขึ้นมาในช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง เป็นตัวแทนของอเมริกาหรือตะวันตก ส่วน “หงอคง” ซึ่งมาจากนิยายเรื่องไซอิ๋วและได้รับความนิยมมานานหลายร้อยปี เป็นตัวแทนของจีนหรือตะวันออก
การปะทะกันของซูเปอร์ฮีโร่สองตัวนี้ปรากฏในหนังสือการ์ตูนภาษาจีน ซึ่งวางจำหน่ายราวสิบกว่าปีหลังสงคราม
และเมื่อแปลเป็นไทยในช่วงนั้น โดยฝีมือของทัศน์และสำนักพิมพ์รุ่งเรืองสาส์น ได้ใช้ชื่อว่า “มนุษย์หินอาละวาด” การ์ตูนชุดนี้มีความยาวราวสองร้อยหน้า (หน้าละสี่รูป) และพิมพ์ที่ผ่านฟ้าพานิช (พ.ศ.2510)
มนุษย์หินเป็นตัวละครสำคัญและมีรูปร่างหน้าตาเหมือนฮีโร่ของอเมริกาทุกอย่าง เขาสวมชุดผ้ายืดสีน้ำเงิน-แดง มีผ้าคลุมไหล่ และอักษร S อยู่บนหน้าอก นอกจากนั้นยังสามารถเหาะเหินเดินอากาศ มีพละกำลังมหาศาล และปล่อยแสงฆ่าศัตรูได้
ในขณะเดียวกันก็เป็นหงอคง เพราะมีการผจญภัยที่เหมือนกันแทบทุกอย่าง เช่น เกิดขึ้นในแดนมังกร มีกระบองวิเศษเป็นอาวุธ เขาเต็มไปด้วยความกล้าหาญและความมัวเมา และมีเชิงบู๊มากมายในการต่อสู้กับเทพหลายองค์ รวมทั้งพญาวานรที่ชื่อเห้งเจีย อันเป็นชื่อที่เปลี่ยนมาจากหงอคง
ต้องเข้าใจว่า ก่อนหน้านั้นภาพลักษณ์ของจีนถูกตรึงตราไว้ในลักษณะเดียวคือ เป็นประเทศที่ถูกรุกรานจากนักล่าอาณานิคม ใน “สงครามฝิ่น” ซึ่งเกิดขึ้นกลางศตวรรษที่ 19 และการรบหลายครั้งที่ตามมา จีนจะถูกรุมขยี้และแย่งชิงดินแดนกันอย่างสนุกมือโดยตะวันตกหลายชาติ รวมทั้งญี่ปุ่น ประเทศแตกออกเป็นเสี่ยงๆ และประชาชนประสบทุกข์ยากอย่างต่อเนื่องกันมานับร้อยปี ภาพดังกล่าวถูกใช้เรื่อยมา จนถึงยุคการปฏิวัติคอมมิวนิสต์และปิดประเทศในยุคของเหมาเจ๋อตุง
ในขณะเดียวกัน เมื่อการ์ตูนมนุษย์หินถูกตีพิมพ์ออกมา หรือในช่วงกลางคริสต์ศตวรรษที่ 20 เป็นเวลาเดียวกับที่จีนกำลังเปลี่ยนแปลงภาพลักษณ์ของตน นั่นคือใช้เรื่องไซอิ๋วมาแสดง “วิถีจีน” ในการต่อสู้กับศัตรู และ “รอคอย” โอกาสที่จะผงาดตัวขึ้นมาอีกครั้ง
การอาละวาดของมนุษย์หินในลีลาของหงอคง จึงถูกเปรียบเทียบกับบทบาทของตะวันตกที่มีต่อจีนในช่วงนั้น

ไซอิ๋ว (The Monkey King) เป็นนิยายของอู๋เฉิงเอิน ที่เขียนขึ้นมาเมื่อหลายร้อยปีที่แล้ว เป็นที่นิยมกันยาวนานและกว้างขวางทั่วโลก มีเนื้อหาเกี่ยวกับพระถังซำจั๋งและการเดินทางไปยังชมพูทวีป เพื่ออัญเชิญพระไตรปิฎกหรือคัมภีร์พระพุทธศาสนา โดยมีสัตว์สามตัวเป็นเพื่อนร่วมทางคือลิง หมู และปลา ด้วยการผจญภัยที่สนุกสนานตื่นเต้นและมีสัตว์เป็นตัวเอก ทำให้ไซอิ๋วเป็นที่นิยมกันทุกคนทั้งผู้ใหญ่และเด็ก
อีกชื่อของนิยายคือ The Journey to the West ชี้ว่าตะวันตกมีด้านร้าย และสิ่งที่จีนต้องเผชิญเมื่อเข้าไปคือภัยอันตรายและความเสียหาย ระหว่างการเดินทางสี่สหายจึงต้องพบกับการขัดขวางของเหล่าปีศาจมากมาย
นอกจากโด่งดังในจีนแล้ว ไซอิ๋ว ทั้งในรูปนิยาย การ์ตูน ภาพยนตร์ และสื่ออีกหลายประเภท ยังเป็นที่นิยมกันในประเทศต่างๆ ทั้งในฮ่องกง ญี่ปุ่น เกาหลี และแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งรวมถึงไทยด้วย มีคนเอามาตีความให้ต่างออกไปจากเดิมอย่างมากมายและไม่ขาดสาย ตั้งแต่เหมาเจ๋อตุงถึงโจวชิงสือ และในปีนี้หนังเรื่องไซอิ๋วฉบับล่าสุดของจีนซึ่งเริ่มภาคแรกเมื่อสี่ปีที่แล้วก็ดำเนินมาถึงภาคสามแล้ว (โดยมีกัวฟู่เฉิงเป็นพระเอก)
สำหรับในญี่ปุ่น ต้องนึกถึงดราก้อนบอล ซึ่งเกี่ยวกับการรวบรวมลูกแก้วกายสิทธิ์ให้ครบเจ็ดลูกเพื่อขอพรจากเทพเจ้า และให้พระเอกของเรื่องคือโกคุ มีชื่อเดียวกับหงอคง มังงะชุดนี้มีครบทั้งเกม ของเล่น ตุ๊กตา หนัง หนังการ์ตูน และหนังสือการ์ตูน รวมทั้งขายลิขสิทธิ์ให้ตะวันตกเอาไปสร้างเป็นภาพยนตร์ ซึ่งหมายถึงมีการสร้างสินค้าหรือ merchandise ขนาดใหญ่ที่สุดเท่าที่เคยทำกันมา

พระเอกของไซอิ๋วหรือซึงหงอคงเป็นตัวละครที่มีเสน่ห์ เพราะเก่งแต่ไม่สูงศักดิ์ ที่สำคัญ ไม่รับผิดชอบ และขี้เล่นอยู่ตลอดเวลา ว่ากันว่าเป็นตัวละครที่มีอยู่ในตำนานของทุกยุคสมัย ทั้งของตะวันออก ตะวันตก คาร์ล จุง เรียกบุคลิกแบบนี้ว่า trickster และถือเป็น archetype แบบหนึ่ง
แม้แต่เหมาเจ๋อตุง ประธานพรรคคอมมิวนิสต์จีนผู้ล่วงลับไปแล้ว ก็เคยเปรียบเทียบตนเองและชาวคอมมิวนิสต์ว่าเป็นหงอคง ตอนนั้นสงครามโลกครั้งที่สองและการสถาปนาระบบคอมมิวนิสต์ในจีนผ่านไปหลายปีแล้ว เขาได้ประกาศว่า จะเปลี่ยนบทบาทจากเสือในสงครามปฏิวัติกลายเป็นลิงในยุคใหม่ และเน้นการที่หงอคงบุกไปก่อกวนทั้งสามโลก เมื่อเอาเสาค้ำฟ้าของโลกบาดาลมาเป็นอาวุธ จนสร้างแรงสั่นสะเทือนไปถึงสวรรค์
และคล้ายกับช่วยกระพือเสียงที่ว่า บทบาทของพญาวานรนั้นคล้ายกับของประธานพรรคให้ดังขึ้นไปอีก จีนได้ส่งเสริมการสร้างการ์ตูนและcอนิเมชั่นเรื่องนี้ขึ้น จากนั้นราวปี พ.ศ.2509 การปฏิวัติวัฒนธรรม ซึ่งหมายถึงการก่อกวนการทำงานของพรรคและระบบราชการจีน รวมทั้งต่อต้านศัตรูทางอุดมการณ์ของเหมาจึงเริ่มขึ้น

มนุษย์หินมีกำเนิดคล้ายพญาวานรคือ ระเบิดตัวเองออกมาจากก้อนหินกลางป่า ออกทำร้ายคนและสัตว์อย่างไม่มีเหตุผล ช่วงต้นมีการต่อสู้กับเจ้าหลายองค์ของจีน เริ่มจากองค์ที่มีหน้าตาเหมือน สิงโต เสือ และช้าง ตามด้วยเทพองค์อื่นๆ ที่มากันอีกเป็นกองทัพ รวมทั้งนาจา โป๊ยเซียนหรือผู้วิเศษทั้งแปด และจี้กง
ที่เด่นคือการต่อสู้กับหงอคง ซึ่งทำให้เขาพ่ายแพ้และต้องดั้นด้นไปหาอาวุธ ซึ่งก็คือกระบองวิเศษจากนครใต้บาดาล มนุษย์หินกลับมาสู้กับพญาวานรจนได้รับชัยชนะ
และเช่นเดียวกับหงอคงในช่วงก่อนจะพบพระถังซำจั๋ง มนุษย์หินมีฐานะเป็นผู้ร้ายโดยตำแหน่ง เขาเข้าไปเขย่าทั้งสามโลก แถมเมื่อได้ตำแหน่งเจ้าสวรรค์และมีความสุขสบายแล้วกลับมักมากยิ่งขึ้น และอาละวาดอย่างไม่มีที่สิ้นสุด

อ่านต่อ (ตอน2)