หากจะเปรียบเทียบภาพรวมการรับมือโควิด-19 ของเราเวลานี้ ก็เหมือนเต่าที่หลบอยู่ในกระดองเพื่อความปลอดภัยจากสัตว์ร้าย คือเจ้าโควิด-19 นั่นเอง

เต่าไทยรู้แล้วว่าอยู่ในกระดองปลอดภัย แต่ถ้าขืนเอาแต่หลบอยู่ในกระดอง คงจะอดตาย จำต้องหาทางขยับเขยื้อน

ประการแรก ต้องมีระบบประสาทสัมผัสรับรู้ที่ดี ถึงแม้อยู่ในกระดองก็ต้องประมาณการได้ว่าสัตว์ร้ายนั้นไปหรือยัง หรือยังจ้องเล่นงานอยู่

ถึงแม้ตาไม่เห็น ระบบประสาทสัมผัสอื่น ๆ ก็ยังมีอยู่ ที่สำคัญใจต้องนิ่ง อดทน รับฟังเสียง จับการสั่นสะเทือนของพื้นดิน สังเกตกลิ่น อุณหภูมิ และแสงสว่าง

 

เมื่อเวลาผ่านไปนานพอแล้ว เชื่อว่าสัตว์ร้ายน่าจะเบื่อตอแยแล้ว เต่าไทยจึงค่อย ๆ โผล่หัวออกจากกระดองทีละนิด ดูซ้ายดูขวา ถ้าไม่แน่ใจก็หลบต่อ ถ้าแน่ใจก็คลานต้วมเตี้ยม ใช้สัญชาตญาณหาอาหารต่อไป

บ้านเราเวลานี้รู้แล้วว่าการจำกัดตัวเองอยู่ในที่พักเป็นการหลบภัยจาก COVID-19 ที่ดีที่สุด แต่ชีวิตแต่ละคนและสังคมโดยรวม ไม่ได้ต้องการความปลอดภัยอย่างเดียว การจะอยู่รอดได้ต้องมีความมั่นคงทางเศรษฐกิจ การศึกษา และอื่น ๆ อีกหลายอย่าง ซึ่งล้วนเป็นกิจกรรมที่ทำในขณะที่หดหัวในกระดองได้ยากหรือทำไม่ได้

เราจะมีแผนออกจากระดองต้าน COVID-19 อย่างไร “จุดดุลยภาพ” ระหว่างความเสี่ยงที่ COVID-19 จะระบาดอีกครั้ง กับความคุ้มค่าที่ได้จากกิจกรรมทางเศรษฐกิจและสังคม อยู่ตรงไหน

 

นักเศรษฐศาสตร์และนักสาธารณสุขต้องประสานงานกันใกล้ชิดในการให้คำแนะนำรัฐบาล การวิเคราะห์อาจจะต้องแยกส่วนทางภูมิศาสตร์ หรือ แยกเซคเตอร์ด้านเศรษฐกิจ พื้นที่ใดที่มีความเสี่ยงต่ำ หรือเซคเตอร์เศรษฐกิจใดความเสี่ยงต่อ COVID-19 ต่ำ และมีความสำคัญต่อความมั่นคงของประเทศ ก็ควรโผล่หัวออกจากกระดองได้ก่อน

เราจะรู้ได้อย่างไรว่าพื้นที่ใดความเสี่ยงสูงหรือต่ำ เรื่องนี้ใช้สามัญสำนึกหรือตรรกะสองส่วนในการตัดสิน ตรรกะส่วนแรกซึ่งสำคัญที่สุด คือ ใช้อดีตและปัจจุบันพยากรณ์อนาคต โดยการดูจากสถิติที่ผ่านมา ถ้าพื้นที่ใดในช่วงที่ผ่านมาเป็นพื้นที่ปิดคนเข้าออกน้อย ประชากรอยู่กระจายเบาบาง ไม่เคยมีโรคนี้เลยตลอดระยะสามเดือน ก็น่าจะเป็นพื้นที่ที่เต่าควรทดลองโผล่หัวออกมาหาเล็มหญ้า

ในทางตรงข้าม พื้นที่ซึ่งมีประวัติโรคระบาด รุนแรง มีผู้ป่วย generation ที่สามที่สี่ หรือยอดรวมของการติดเชื้อภายในพื้นที่สูง เต่าก็ควรจะหดหัวอยู่ในกระดองต่อไป

พื้นที่ซึ่งมีแต้มความเสี่ยงระดับกลาง คือ มีการติดต่อกับภายนอกมาก มีผู้ป่วยนำเข้ามาจากที่อื่นมาก แต่ยังป้องกันไม่ให้เกิดการกระจายโรคภายในได้ ไม่มีหรือมี generation ที่สองเพียงเล็กน้อย ไม่มี generation ที่สามที่สี่

เมื่อจำนวนผู้ป่วยใหม่หมดไปสักระยะหนึ่ง (1 เดือน ไปแล้ว) ก็ค่อย ๆ พิจารณาความพร้อม

 

กระทรวงสาธารณสุขควรเริ่มพิจารณาว่าควรมีเกณฑ์การให้คะแนนความปลอดภัยของพื้นที่เกณฑ์อื่นใดเพิ่มเติม จากนั้นจึงเริ่มให้คะแนนอย่างยุติธรรมและให้ประชาชนรับรู้ว่าพื้นที่ใดคุ้มที่จะเสี่ยงแล้ว

นอกจากสถิติทีผ่านมา ก็มีหลักตรรกะส่วนที่สองซึ่งผมให้น้ำหนักไม่มาก คือ ปัจจัยในพื้นที่ซึ่งผู้เชี่ยวชาญคิดว่าอาจจะส่งผลต่อการติดเชื้อในอนาคต เช่น ช่วงมีโรคระบาดที่เมืองหวู่ฮั่น ฝรั่งบอกว่าสนามบินสุวรรณภูมิและดอนเมืองน่าจะอ้นตรายที่สุดเนื่องจากมีนักท่องเที่ยวจีนมาก ซึ่งก็ถูกอยู๋บ้างที่พบว่าเชื้อไวรัสของเราเป็นสายพันธุ์หวู่ฮั่น แต่การระบาดของเราไม่ได้รุนแรงอย่างประเทศในยุโรปและอเมริกา ซึ่งตอนนั้นฝรั่งเข้าใจว่าบ้านตนเองปลอดภัย

แต่เรื่องที่อยู่นอกเหนือความรู้ความชำนาญของผม แต่อยากชวนคุยก็คือ การประกอบธุรกิจ ผมคิดว่ารัฐบาลได้ดำเนินการโดยคำนึงถึงเรื่องนี้อยู่แล้ว โดยให้เศรษฐกิจที่เกี่ยวกับความมั่นคง เช่น อาหาร และการเกษตรหลายประเภท เช่น การกรีดยาง การประมง ดำเนินต่อไปได้ระหว่างที่โรคระบาด ระบบห่วงโซ่อาหารของเรายังทำงานอยู่ มีภัยแล้งอยู่บ้าง แต่แสงแดดก็ยังทำให้พืชพันธุ์ธัญญาหารเจริญเติบโต ทะเลแม่น้ำลำคลองได้รับการพักตัว รอกลับมาเลี้ยงประชากรไทยไม่ให้อดอยาก การเงินการธนาคาร กิจกรรมสาธารณูปโภคพื้นฐานจนถึงระบบไอทีของชาติ ต้องดำเนินต่อไปโดยไม่หยุด

อันนี้ไม่ต้องเป็นห่วง เพราะปฏิบัติกันทุกประเทศ

 

แต่น่าสังเกตว่า สิ่งที่ต่างกันระหว่างไทยกับฝรั่งเศสในการปิดเมืองดูเหมือนจะมีอย่างน้อย 1 เรื่อง คือ ฝรั่งเศสบอกว่าร้านขายผลิตภัณฑ์ยาสูบไม่ต้องปิด คงเพราะประชากรขี้ยาเยอะ แต่ไทยเราแน่กว่า เราปิดขายเหล้าด้วย อย่าลืมนะครับ อบายมุขทั้งหลายเป็นมุขหรือปากทางหรือประตูสู่อบายภูมิ เรามีผู้ป่วยมากจนต้องปิดเกาะภูเก็ต เนื่องจากมีการแพร่เชื้อโควิดในแหล่งอโคจร รักษาศีลข้อสามและข้อห้าให้ดี รักษาสติ ป้องกันการสัมผัสใกล้ชิดและสัมผัสลึก ๆ ในสถานที่ลึกลับจะช่วยป้องกันโรคโควิดได้

เวลาเราจะออกจากกระดองในขั้นต่อไป เซคเตอร์อุตสาหกรรมการผลิตคือ แคนดิเดตที่สำคัญ ปัจจุบันมีอุตสาหกรรมหลายประเภทหลายบริษัทไม่หยุดการผลิด แต่เข้มงวดเรื่องการป้องกันแทน เรื่องนี้รัฐบาลควรมีนโยบายอย่างไร ผมคิดว่ารัฐไม่ควรปล่อยให้ทำตามใจผู้จัดการหรือเจ้าของกิจการ กระทรวงสาธารณสุขควรร่วมกับกระทรวงอุตสาหกรรมตั้งเกณฑ์การตรวจสอบระดับความเสี่ยงและความปลอดภัยจากโควิด แล้วออกไปตรวจสอบโรงงานต่าง ๆ ทั่วประเทศ อย่างที่เคยบอกละครับ สุวรรณตรวจดูบัญชี ใครทำดีให้ไปสวรรค์ ถ้าตรวจแล้วได้มาตรฐานดีก็ควรเผยแพร่ให้สาธารณชนและสหภาพแรงงานทราบ ใครทำชั่วตกกระทะทองแดง เอาหอกแหลมแทงทุกวัน ทุกวัน โรงงานที่มีความเสี่ยงต้องถูกลงโทษในระดับต่าง ๆ จนถึงขั้นปิดโรงงาน ผมเชื่อว่าโรงงานจะปลอดภัยมากขึ้น สภาพแรงงานก็คงยินดีร่วมมือ

เรื่องที่ยากกว่านั้น คือ เซคเตอร์บริการ ซึ่งส่วนใหญ่ผู้ให้บริการและผู้รับบริการ ยากที่จะให้ห่างกันเกิน 2 เมตร เซคเตอร์นี้ต้องการนวัตกรรมใหม่ ๆ ในการป้องกันโควิด ซึ่งผมก็ยังนึกไม่ออก พวกเราที่ทำงานบริการต้องช่วยกันคิดค้นวิธีแล้วนำมาแลกเปลี่ยนกัน

ตัวอย่าง เช่น บริการด้านท่องเที่ยวที่ทำรายได้ให้ประเทศสูงมาก และมีการกระจายรายได้ไปยังส่วนต่าง ๆ อย่างมาก ถ้ามีนวัตกรรมเปลี่ยนเซคเตอร์การท่องเที่ยว ซึ่งหมายถึงการเดินทางและมักจะมีนัยถึงคนจำนวนมาก ให้กลายเป็นการให้บริการมีที่ความปลอดภัย ให้คนรายที่มีได้สูงและรายได้ปานกลางได้ใช้ชีวิตพักผ่อนเป็นส่วนตัวในครอบครัวเล็ก ๆ กักตัวในพื้นที่ที่มีทัศนียภาพสวยงามและมีสิ่งอำนวยความสะดวกตามสมควร โดยไม่ต้องมีกิจกรรมทางสังคมหรือให้มีน้อยมาก

การบริการแบบนี้จะเกิดขึ้นได้ไหม จะปลอดภัยพอหรือเปล่า เป็นเรื่องที่ต้องถกเถียงกัน

 

ถ้ายังคิดไม่ออกจริง ๆ คงต้องชะลอกิจกรรมท่องเที่ยวไปสักพัก จนกว่าโควิดจะหมดไปจากโลก ซึ่งก็แล้วแต่ใครจะพยากรณ์ เราก็ต้องหาทาง reskill คือ พัฒนาทักษะใหม่  และ down-skill คือพัฒนทักษะขั้นต่ำที่เราทอดทิ้งไป เช่น การทำเกษตรพื้นฐานแบบเศรษฐกิจพอเพียง การค่าปลีกขนาดเล็ก รัฐบาล 4.0 บอกว่าเราต้อง upskill ให้คนของเราใช้ไอทีมากขึ้น ผมคิดว่า down skill อาจจะเป็นทางรอดที่สำคัญกว่า เหมือนนักธุรกิจลางคนที่ down skill จากนักเก็งกำไรหุ้นมาทำธุรกิจแซนวิช ตอนฟองสบู่แตกสองเมื่อทศวรรษที่แล้ว

เต่าไทยนะครับ ต้วมเตี้ยม แต่ปลอดภัย เราไม่ต้องหวังจะกลับมาร่ำรวยได้อย่างรวดเร็ว เต่าเดินไม่เร็วหรอกครับ แต่เต่าอายุยืน และ อีสปแต่งนิทานให้เต่าชนะกระต่ายด้วย ช่วยกันคิดรอบๆ กระดอง และหาจังหวะดี ๆ โผล่หัวออกจากกระดองก็จะดีนะครับ