My Chefs (31)

อาหารยามจาริก 3

ผมจับมือทักทายไคลน์ หลังจากนั้นก็โอบกอดไคลน์ ร่างกายของเขาบ่งบอกว่าเขาอ้วนท้วมสมบูรณ์ขึ้นกว่าเดิม กาลเวลาผ่าน ผู้คนแก่ชรา น้ำหนักเปลี่ยน อุปนิสัยเปลี่ยน สิ่งหนึ่งที่ไม่เปลี่ยนในร่างกายมนุษย์สำหรับผมคือแววตา แววตาของไคลน์ยังคงอ่อนโยน เยาว์วัยและกระตือรือล้น เขาหยิบเป้สัมภาระของผมสะพายและพาผมเดินมุ่งหน้าไปยังรถจักรหรือรถมอเตอร์ไซต์ของเขาที่จอดรออยู่ “เอาของวางไว้นี่แหละ เดี๋ยวไปหาอะไรรองท้องกันก่อน ผมเพิ่งกลับจากไร่ เย็นนี้คงเตรียมอาหารใหญ่ให้คุณไม่ทัน แต่อาหารเบาๆอย่างสลัดน่าจะพอได้ แต่นั่นหมายถึงถ้าคุณหิว”

รถจักรของไคลน์เป็นรถมอเตอร์ไซต์ยามาฮ่ารุ่นเก่าที่ได้รับการยอมรับว่าขึ้นเขาลงห้วยอย่างไว้ใจได้ คำในภาษาลาวคำหนึ่งที่ผมชอบมากคือคำว่า”รถจักร” ซึ่งแปลว่ารถมอเตอร์ไซต์ นี่เอง มันเป็นถ้อยคำที่แสดงถึงการผสมพันธุ์ของยานพาหนะที่ลงตัวระหว่างรถยนต์และจักรยาน หรืออีกนัยหนึ่งรถจักรเป็นสิ่งของคั่นกลาง เป็นลูกผสมของการขับเคลื่อนที่มีความเร็วเหนือกว่าจักรยานแต่ไม่เทียบเท่ารถยนต์ ในอดีตรถจักรในลาวเป็นของหายาก เพราะต้องซื้อหาด้วยเงินสดเท่านั้น ไม่มีบริษัทไฟแนนซ์ ไม่มีร้านขายมอเตอร์ไซต์ให้ผ่อน ไม่นับว่าต้องนำเข้าจากประเทศไทยทำให้มีราคาสูงลิบลิ่ว ผู้อยากได้รถจักรครอบครองต้องเก็บเงินนับเดือน นับปีให้ครบจำนวน แล้วหอบหิ้วเงินเหล่านั้นไปที่ร้าน ว่ากันว่าในช่วงที่รถจักรขายดี หน้าร้านขายรถจักรเต็มไปด้วยกระสอบปุ๋ยที่วางเกลื่อน กระสอบปุ๋ยเหล่านั้นใช้บันทุกเงินของผู้ซื้อรถจักร อันแสดงว่าปริมาณเงินในการซื้อขายรถจักรยุคนั้นมีมากมายเพียงใด

เพิงขายอาหารที่ไคลน์พาผมไปนั่งนั้นแทบไม่ต่างจากเพิงขายอาหารทั่วไปในลาว เสาจำนวนไม่มากที่พยุงหลังคาสังกะสี ไม่มีผนัง ไม่มีห้องน้ำ ด้านหน้าขายอาหาร ด้านหลังเป็นท้องทุ่งโล่ง มีก๊อกน้ำและที่ล้างจาน ควันไฟจากการปิ้งย่างลอยเข้าร้านเป็นระยะ แต่ที่น่าสนใจคือกะบะใส่ผลส้มจำนวนมากหน้าร้าน ผมหยิบส้มผลหนึ่งขึ้นดู ขนาดของมันเหมาะมือ แม่ค้าหน้าเพิงบอกว่าส้มจากที่นี่เอง กินข้าวเสียก่อนแล้วจะลองปอกให้ชิม ผมนึกถึงศรีวิไล สวนส้มของเธอที่ว่าน่าจะอยู่ในกลุ่มผู้ผลิตส้มเหล่านี้และน่าไปเยือน แต่ไม่เป็นไร ผมมีเวลาอีกมากที่กาสี และเวลาในลาวเดินช้ากว่าที่อื่นอยู่เสมอ

หลังการเข้ามาของทุนจีน ผลิตผลในลาวเปลี่ยนแปลงอย่างมหาศาลโดยเฉพาะในสิ่งที่เรียกว่าผลิตผลทางการเกษตร จากนาข้าวที่เห็นกันทั่วไปนำไปสู่ไร่กล้วยหอม ที่ถูกปลูกเพื่อส่งออกตามใบสั่งของนายทุนชาวจีน กระเทียมกลีบเล็กที่เคยพบเห็นในตลาดถูกกระเทียมกลีบใหญ่จากจีนยึดครองพื้นที่ทั้งหมดจนแทบมองหาไม่เห็น กล่องกระดาษบรรจุสิ่งของที่ถูกทิ้งตามทางมีตัวอักษรจีนกำกับอยู่อันบ่งบอกว่ามันเดินทางมาจากที่ใด ไคลน์ดูจะเดาความในใจของผมออก “การเดินทางและรุกรานจากทางเหนือ” เขาหัวเราะเบาๆ “อีกไม่นานนายจะชินไปเอง ไม่นับทางรถไฟที่กำลังเกิดขึ้นด้วยนะ ทนสักหน่อยเดี๋ยวเราค่อยกลับไปสู่โลกส่วนตัวกัน”

ไคลน์สั่งอาหารอันได้แก่ ข้าวเหนียว และต้มเครื่องในวัว อาหารพื้นๆก่อนจะขอลาบปลาดุกเพิ่มเติมอีก ดูเหมือนเขาจะปรับตัวได้ดีกับสภาพแวดล้อมแถบนี้จนผมอดแปลกใจไม่ได้ว่าเขาคือไคลน์คนเดิมที่เราเคยทำงานร่วมกันในครัวแถบใจกลางลอนดอนหรือไม่ “อาหารแปลกสุดที่นายเคยกินในลาวคืออะไร?” ไคลน์ทำลายความเงียบขึ้นมา ผมนั่งตรึกตรองอยู่ชั่วครู่ “หนังความตากแห้งจิ้มเกลือ” ผมตอบ “แต่นั่นไม่ใช่อาหารที่เกิดจากความยินยอมพร้อมใจหรอกนะ” “หมายความอย่างไรว่าไม่เกิดจากความยินยอมพร้อมใจ?” ไคลน์ซักไซร้ต่อ “ผมถูกกุมตัวนะตอนนั้น ด้วยความเข้าใจผิด น่าจะสิบกว่าปีมาแล้วแต่เรื่องมันยาวสักหน่อย เอาล่ะ ผมจะเล่าให้ฟัง เริ่มด้วยว่าผมกับเพื่อนอีกสองคนอ่านหนังสือเกี่ยวกับชนกลุ่มน้อยในลาวแถบเซกอง ความน่าสนใจของผ้าทอในแถบนั้น ความน่าสนใจของวัฒนธรรมผู้คนในแถบนั้นทำให้พวกเราตัดสินใจว่าควรไปเห็นด้วยตาสักครั้งหนึ่งน่าจะดี พวกเราโดยสารรถไฟมาถึงอุบลฯ ต่อรถประจำทางไปถึงด่านช่องเม็ก แวะนอนที่ปากเซหนึ่งคืน ก่อนจะต่อรถปากเซ-เซกอง พวกเราไปถึงเซกอง แวะนอนที่นั่นอีกหนึ่งคืน แต่เซกองในช่วงนั้นแตกต่างจากหลายเมืองในลาวที่เราเคยเดินทาง ผู้คนน้อยมาก มีแต่ชนพื้นเมือง ละวี ละแว ยะเหิร อาลัก ผ้าทอที่ตลาดเซกองผืนใหญ่ งดงามและมีราคาถูกอย่างไม่น่าเชื่อ เพื่อนผู้หลงใหลผ้าเหล่านั้นยุให้พวกเราเดินทางต่อไปตามเส้นทางที่ไปสุดยังเมืองดากจึง เมืองลาวที่ติดกับชายแดนเวียดนาม ลองดู เขาบอก ไปกันหลายคนไม่มีมีอะไรน่าห่วงหรอก เช้าวันรุ่งขึ้น เราขึ้นรถที่มีวันละเที่ยวจากเซกองถึงดากจึง รถแล่นเลาะไปตามท้องนา ขึ้นเขาสูงไปเรื่อยๆ ในยุคที่สัญญาณโทรศัพท์ยังไม่แพร่หลายนั้น พวกเราเริ่มรู้สึกว่าตัดขาดจากโลกภายนอกทีละน้อย”

ราวห้าหรือหกชั่วโมง พวกเราแล่นผ่านหมู่บ้านแห่งหนึ่งที่บ้านเรือนแต่ละหลังตกแต่งด้วยเขาควายตรงหน้าจั่ว เป็นภาพที่งดงาม ลึกลับและแสนแปลกตา และแล้วใครคนใดคนหนึ่งก็ตะโกนขึ้นว่าดูนั่น น่าจะเป็นชาวอาลักที่กำลังเดินแถวสะพายกะต้าหรือตะกร้าขนาดใหญ่มาตามท้องถนนลูกรัง พวกเขาเป็นชาวอาลักจริงๆ ผิวสีดำขลับ แต่ที่ชวนให้อัศจรรย์ต่อการพบเห็นมากกว่านั้นคือพวกเขาเป็นสตรีแทบทั้งสิ้น เปลือยอกราวกับในภาพถ่ายโบราณ พากันเดินเหิรราวกับไม่แยแสผู้ใดในโลก เพื่อนของผมส่งสัญญาณหยุดรถแทบไม่ทัน พวกเรากระโจนลงจากรถราวกับนักล่าสมบัติพบขุมสมบัติ กล้องในมือแต่ละคนถูกถ่ายภาพอย่างไม่หยุด พวกเราเดินตามแถวของสตรีเหล่านั้นไปในหมู่บ้าน ก่อนจะหยุดพักที่บ้านหลังหนึ่ง เจ้าของบ้านนำน้ำมาให้พวกเราและถามพวกเราว่ามาจากไหน ประเทศไทย เราบอกเขาเช่นนั้น ชายเจ้าของบ้านพยักหน้าและหายไปสักครู่ก่อนกลับมากับชายอีกคนหนึ่งซึ่งแจ้งเราว่าเขาเป็นเจ้าบ้านหรือผู้ใหญ่บ้านของหมู่บ้านนี้

พวกคุณมาจากไหน ? เขาถามพวกเราด้วยคำถามเดิม ประเทศไทย จะไปไหนต่อ ดากจึง มาทำอะไรที่นี่ มาเที่ยว พวกเราเป็นนักท่องเที่ยว แถวนี้มีอะไรน่าสนใจไหม พวกเราถามเขากลับ ไม่มี นอกจากไร่ข้าวโพดแล้ว ไม่มีอะไรน่าสนใจเลย ขอดูเอกสารประจำตัวพวกคุณหน่อย เราทุกคนหยิบหนังสือเดินทางออกมา แสดงวีซ่าที่ได้รับมาให้เขาดู ชายผู้เป็นเจ้าบ้านแสดงทีท่าพอใจขึ้นก่อนจะถามว่า พวกคุณแจ้งห้องการประจำเมืองหรือยัง ครานี้เป็นผมเองที่ส่ายหน้า ไม่ ต้องแจ้งด้วยหรือตอนเข้าเมืองปากเซ เราไม่เห็นต้องแจ้งเลย มันแตกต่างกัน เขาสำทับ พวกคุณต้องกลับไปในเมือง แจ้งห้องการประจำเมือง การเดินทางแบบอิสระเช่นนี้มันอันตรายมากถ้าคุณไม่รู้ทาง เราสามคนรับเอกสารคืนก่อนจะกลับมาที่ท้องถนนอีกคร้ัง ไม่มีรถประจำทางแล้ว ค่อยๆโบกรถเข้าเมืองเอา ใครบางคนเอ่ยขึ้น พวกเราสามคนนั่งลงที่ริมทางอย่างเหนื่อยอ่อน แต่แล้วก็มีเสียงหัวเราะดังขึ้น แผ่วเบา และดังขึ้นทุกขณะ เราพบว่านั่นเป็นเสียงของเด็กน้อย แทนการนั่งรอรถอย่างไร้ความหมาย ใครคนหนึ่งในกลุ่มของเรา ลุกขึ้นยืนและออกเดินตามเสียงนั้นไป ลึกเข้าไปในหมู่บ้าน เข้าไปในป่า สุดแนวป่านั้นมีน้ำตกเล็กๆสายหนึ่ง ที่น้ำตกแห่งนั้นมีทั้งเด็กและผู้ใหญ่ชาวอาลักในสภาพเปลือยเปล่ากำลังแหวกว่ายและเพลิดเพลินกับสายน้ำ ไม่ต้องรอสัญญาณใดๆ เราทุกคนพากันบันทึกภาพที่เห็นเบื้องหน้าอย่างเพลิดเพลิน ภาพแล้วภาพเล่า แสงแดดยามบ่ายอ่อนแรงลงอย่างรวดเร็ว เช่นเดียวกันกับเสียงแห่งความเพลิดเพลิน ป่าทั้งป่าเงียบลง เงียบสนิทลง พวกเราทุกคนหันหลังกลับ แต่สิ่งที่รอเราอยู่เบื้องหลังไม่ใช่เส้นทาง หากแต่เป็นปลายกระบอกปืนอาก้าดำทะมึนที่อยู่ในมือของเหล่าตำรวจบ้าน พวกเราทั้งหมดถูกกุมตัวโดยตำรวจบ้านหรือผู้ดูแลหมู่บ้านด้วยข้อหาที่ว่าเดินทางโดยไม่มีเอกสารอนุญาต เราทุกคนถูกนำตัวไปยังบ้านของเจ้าบ้านหรือผู้ใหญ่บ้าน การพบกันอีกครั้งนี้ เขามีสีหน้าแปลกใจ แต่บอกเราว่าพวกคุณอยู่ที่นี่ ทางตำรวจบ้านจะหารถไปส่งพวกเราในเมืองเอง มันเป็นการทำงานตามหน้าที่ ไม่ต้องกังวล ตำรวจบ้านคนหนึ่งนั่งลงเฝ้าคณะของพวกเราในขณะที่คนอื่นๆออกไปตามหายานพาหนะ พระอาทิตย์ตกดินไปแล้ว เสียงท้องร้องของใครคนหนึ่งในกลุ่มเราดังออกมา เจ้าบ้านคงได้ยินเสียงนั้น หิวบ่ อยากข้าวบ่ ไม่มีอะไรเลย นอกจากข้าวเหนียวกับหนังควายแห้ง รองท้องไปก่อนนะ ไม่นานนัก ชายเจ้าบ้านกลับมาพร้อมกับข้าวเหนียวสามจาน หนังควายตากแห้งสีเทาจานใหญ่และเกลือหนึ่งถ้วย หนังควายทุบมาแล้ว กินได้เลย เขาบอกก่อนจะหยิบหนังควายแห้งชิ้นหนึ่งจิ้มกับเกลือแล้วส่งมันใส่ปาก ตามด้วยข้าวเหนียว ผมทำตามการกระทำของเขาอย่างว่าง่าย รสชาติของหนังควายตากแห้งเมื่อผสมกับเกลือให้ความรู้สึกเค็มและเฟื่อน แต่เมื่อผสมกับรสหวานของข้าวเหนียว มันกลับทำให้อาหารเย็นมื้อนั้นมีรสชาติที่น่าจดจำอย่างบอกไม่ถูก พวกเราจัดการสิ่งที่อยู่เบื้องหน้าจนหมด หลังจากนั้นไม่นานนัก รถปิคอัพเก่าคร่ำคร่าคันหนึ่งก็มาถึง ตำรวจบ้านพาเรากลับถึงเมืองเซกองในยามค่ำ เราบอกลาพวกเขา พักที่โรงแรมเดิม เช้าวันรุ่งขึ้นเราที่ห้องการประจำเมือง ทำเอกสารอย่างถูกต้อง ครานี้เราเดินทางไปถึงดากจึง ช่วงที่รถผ่านหมู่บ้านแห่งนั้น ริมฝีปากของผมรู้สึกขึ้นมาอย่างไม่ทราบสาเหตุ เราตระเวณอยู่ในลาวหลังจากนั้นอีกหลายอาทิตย์แต่ผมไม่เคยลืมอาหารมื้อนั้นเลย”

ผมจบเรื่องเล่าของผมลง ไคลน์พยักหน้าอย่างพอใจ เป็นเรื่องที่น่าสนใจมาก “คุณเล่า?” ผมถาม “มีมื้ออาหารที่น่าสนใจไหม?” “เนื้อสุนัข” เขาตอบ “ผมได้ทานเนื้อสุนัขที่นี่ เป็นครั้งแรกในชีวิตผม” หลังคำตอบนั้น ไคลน์เงียบลง เราทั้งคู่จัดการอาหารจนหมด ไคลน์แวะซื้อเนื้อสด และผักบางอย่างก่อนจะกลับมาที่รถจักรของไคลน์อีกครั้ง ครานี้เรามุ่งหน้าย้อนกลับไปทางใต้ เข้าถนนสายเล็กๆที่เลียบแม่น้ำแม่หลิก อากาศบริเวณนั้นสดชื่นอย่างมาก ทิวเขาทะมึนสุดตา ทุ่งเข้าสีทองอร่าม ผมสูดอากาศเข้าปอดอย่างเต็มที่ และในกลิ่นอากาศดชื่นนั้นเองที่ผมพบว่ามันมีกลิ่นหอมของสมุนไพรบางอย่างแฝงอยู่ในอากาศ

เป็นกลิ่นของกัญชาอย่างแน่นอน เป็นกลิ่นของกัญชาอย่างไม่มีทางผิดเพี้ยนไปได้เลย