ผมมีลุงซึ่งเป็นพี่ชายของแม่คนหนึ่ง ซึ่งในวัยหนุ่ม เขามีโอกาสดีในชีวิตได้ทำงานให้นายแพทย์บุญส่ง เลขะกุล

เดินทางทั่วประเทศ เก็บตัวอย่างนก เพื่อนำมาทำหนังสือคู่มือจำแนกนกในประเทศไทย ประสบการณ์อันล้ำค่าของเขา เป็นข้อมูลที่ดีสำหรับผม

เรื่องหนึ่งที่ผมเคยถามเขาบ่อย คือ ชื่อภาษาไทยของนกชนิดต่างๆ หลายตัวคล้ายจะเป็นชื่อแปลกๆ แต่ทุกตัวมีที่มา เช่น นกโกโรโกโส ทั้งที่ตัวนกสวยงามมาก

“ชื่อมันได้มาจากตอนเก็บมาเป็นตัวอย่างนั่น วางทิ้งไว้ ตัวนกเปื้อนมอมแมม หมอเลยบอกว่า เรียกว่า โกโรโกโส แล้วกัน” ลุงเล่า

“อย่างนกเป็ดผี อีกตัว มันดำน้ำเก่ง อยู่ๆ ก็หายไป แล้วไปโผล่ไกลๆ หมอบอกว่ายังกะผี หายตัวได้” เป็นอีกชื่อที่ผมจำที่ลุงบอกได้ดี

นกชนิดนี้เป็นนกที่อยู่ในครอบครัวนกน้ำชนิดหนึ่ง รูปร่างหน้าตามีส่วนคล้ายเป็ดเลย ถูกเรียกว่าเป็ด ทั้งที่พวกมันไม่ใช่เป็ด และพอมีคำว่า ผี ต่อท้าย จึงคล้ายเป็นชีวิตลึกลับ

อันที่จริง พวกมันเป็นนกธรรมดาๆ สวยงามแบบไม่เป็นรองใครด้วยซ้ำ

ในความคล้ายเป็ด นกเป็ดผีมีความต่าง ตัวเล็กกว่า ปากแหลมยาว ไม่แบนเหมือนนกเป็ดน้ำ ตีนมีพังผืดแผ่ออกรอบๆ นิ้ว นี่เป็นเครื่องมือที่ดีในการว่ายน้ำ

เพราะได้รับการออกแบบมาให้ว่ายน้ำและดำน้ำเก่ง พวกมันจึงมีหน้าที่ดูแลปริมาณลูกกุ้งลูกปลา

พูดง่ายๆ ทำอาชีพเดียวกับชาวประมงนั่นเอง

 

นกเป็ดผี ก็เหมือนกับเพื่อนๆ นกที่ใช้พื้นที่ชุ่มน้ำเป็นบ้าน คือ มีความรักความห่วงใยลูกๆ อย่างสูงสุด พวกมันแสดงให้เห็นเสมอ

อย่างเช่น หากนั่งกกไข่อยู่ ถ้ามีเรือ หรือเสียงผิดปกติเข้ามาใกล้ มันจะรีบลุกขึ้นอย่างรวดเร็ว ก้มลงคาบหญ้ามาปิดฟองไข่จนมิด

ส่วนตัวเองจะโดดลงน้ำดำไปโผล่ที่อื่น ทำท่าไม่รู้ไม่ชี้ลอยตัวเฉย

ถ้าเป็นช่วงที่ลูกนกออกจากไข่แล้ว มีอะไรเข้ามา ลูกนกจะรีบกระโดดขึ้นหลังพ่อหรือแม่ทันที พ่อแม่จะรีบว่ายน้ำออกไปห่างๆ

ถ้าลูกออกจากไข่มากกว่าหนึ่งตัวแล้ว ตัวที่เหลือกระโดดขึ้นหลังไม่ทัน ก็จะเข้าไปซุกอยู่ใต้ปีก

หากจวนตัวมาก ลูกกระโดดขึ้นหลังหรือเข้าซุกใต้ปีกไม่ทัน แม่ต้องลงจากรังไปก่อน เจ้าลูกนกจะทำเป็นนอนนิ่ง คอพับ แสดงท่าทางราวกับนกตาย

พ่อแม่ไม่ไปไหนไกล ว่ายวนเวียน พลางส่งสัญญาณดัง “จิ๊กๆ” และค่อยๆ ว่ายเข้ามาใกล้พอได้จังหวะเจ้าตัวเล็กที่แกล้งตายจะกระโดดผลุงลงจากรังเข้าไปซุกใต้ปีกแม่ ซึ่งจะพาว่ายน้ำหายไป

ลักษณะอาการที่นกแสดง หลายคนเชื่อว่า มันเป็นแค่สัญชาตญาณของสัตว์ป่า

ไม่ผิดนักหรอก แต่ถ้าเรารู้สึกถึงได้ว่า นอกจากสัญชาตญาณ มันมีสิ่งที่เรียกว่าความรักอยู่ด้วย บางทีสายตาที่เรามองสัตว์อาจเปลี่ยนไป

 

ว่ากันว่า มนุษย์มีการพัฒนามามากกว่าสัตว์

มีระบบความคิดอันซับซ้อนมากกว่า

รวมทั้งเชื่อว่า เราเหนือกว่าชีวิตอื่น

แต่ดูเหมือนว่า ความรักความห่วงใยที่เหล่าสัตว์ป่ามี และเราเรียกว่าสัญชาตญาณ เป็นสิ่งพื้นฐานที่ชีวิตควรมี

สิ่งเหล่านี้หายไปจากคนแล้ว

 

 

โดยปกติ นกเป็ดผีจะอยู่ด้วยกันพ่อแม่ ช่วยกันเลี้ยงดูลูก

ในช่วงเวลากกไข่ ทั้งคู่จะผลัดกันขึ้นมานั่งกกไข่บนรัง

ท่ามกลางอากาศร้อนอบอ้าว แสงแดดแรงจัดจ้าของช่วงเดือนพฤษภาคม ถึงเดือนสิงหาคม นี่เป็นเวลาที่กลางวันค่อนข้างยาวนาน นกเป็ดผีใช้ความร้อนจากแสงดวงอาทิตย์ช่วยในการให้ความร้อนกับไข่

นกเป็ดผี รวมทั้งเพื่อนๆ นกในพื้นที่ชุมน้ำ เลือกช่วงเวลานี้สำหรับวางไข่ เป็นเวลาที่ดี เพราะเมื่อลูกออกจากไข่ จะเป็นเวลาของฝน อาหารในแหล่งอาศัยอุดมสมบูรณ์ ระดับน้ำจะเพิ่ม

ทุกช่วงเวลาของชีวิต และหน้าที่ของเหล่าสัตว์ป่า ได้รับการออกแบบมาอย่างเหมาะสม

 

ช่วงเวลานี้เช่นกัน ที่ผมจะไปยังบึงน้ำ เพื่อเฝ้าดูชีวิตต่างๆ ที่ดำเนินไปตามวิถี

ทุกครั้ง บรรยากาศเหมือนๆ กัน อยู่ในซุ้มบังไพรแคบๆ กลางบึงน้ำ ร้อนอบอ้าว ตัวชุ่มไปด้วยเหงื่อ

มองไปที่นกเป็ดผีนั่งกกไข่ อ้าปาก ช่วยระบายความร้อน ผมเห็นถึงความอดทนที่นกมี

ผมบันทึกภาพนกเป็ดผี และเพื่อนๆ ในบึงน้ำมานาน มีรูปพวกมันมากมาย

มีโอกาสได้เฝ้าดูอย่างใกล้ชิด เห็นความเป็นชีวิต นั่นทำให้ผมรู้ว่า สิ่งที่ผมได้ ไม่ใช่เพียงแค่รูปนก

 

ทํางานมานานพอสมควร เดินทางไปโน่นนี่ เอาเข้าจริงแล้ว ผมไม่ได้ไปที่ใหม่ๆ สักเท่าใดหรอก วนเวียนอยู่กับสถานที่เดิมๆ

เฝ้าดู ถ่ายรูปสัตว์เดิมๆ ที่เคยพบ

ตั้งแต่เริ่มต้น จนกระทั่งถึงวันนี้ ผมยังคงไปบึงน้ำในช่วงเวลาเดียวกัน

แน่นอนว่า ครอบครัวนกน้ำ ไม่ว่าจะเป็นชนิดใด ย่อมไม่ใช่นกตัวเดิม แต่ทุกตัวก็ดำเนินวิถีไปเช่นเดียวกัน

ผมเฝ้าดูตั้งแต่พวกมันออกจากไข่ มีโอกาสได้เติบโต

นอกจากความรักความห่วงใยที่พวกมันแสดงให้เห็น

สิ่งสำคัญที่ผมได้เห็นอีกอย่าง คือความจริง

เหล่าสัตว์ป่า เกิดมาพร้อมกับหน้าที่ และพวกมันก็ปฏิบัติหน้าที่อันได้รับมอบหมายมาอย่างแข็งขัน

สัตว์ป่าสอนผมอีกหนึ่งความจริง เป็นความจริงที่เราต่างรู้กันดี

เกิดขึ้น ดำรงอยู่ และจากไป

ความหมายของ “ชีวิต” อาจอยู่ที่ขณะดำรงอยู่ เราได้ทำหน้าที่เช่นไร… •

 

หลังเลนส์ในดงลึก | ปริญญากร วรวรรณ

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022