คอลัมน์ประจำ

ฆ่าคนเซ่นผี หลายพันปีมาแล้ว

ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 19 - 25 เมษายน 2567
คอลัมน์สุจิตต์ วงษ์เทศ
เผยแพร่

ฆ่าคนเซ่นผีเป็นพิธีกรรมขอความอุดมสมบูรณ์ในพืชพันธุ์ว่านยาข้าวปลาอาหารเลี้ยงคนในชุมชนหลายพันปีมาแล้ว (ไม่ใช่ทำสนองความโกรธหรือเกลียด)

เซ่นผีด้วยการฆ่าคน (บูชายัญ) ราว 1,500 ปีมาแล้ว หลัง พ.ศ.1000 ยังมีพิธีกรรมที่ปราสาทวัดพู รัฐเจนละ มีศูนย์กลางสมัยแรกอยู่บริเวณแขวงจำปาสัก ลาว

ศูนย์กลางรัฐเจนละมีเทวสถาน (ไม่รู้ชื่อเดิม) ปัจจุบันเรียกปราสาทวัดพู พบซากสิ่งก่อสร้างบนเขาเตี้ยๆ กระจายลงตีนเขา และพื้นราบ

ภูเขาเตี้ยๆ นี้เรียกชื่อเป็นภาษาสันกฤตว่า “ลิงคบรรพต” [ชาวจำปาสักสมัยหลังเรียก ภูเก้า (ภูเกล้า) รูปร่างเหมือนผู้สาวเกล้าผมเป็นมวย] เทวาลัยสำคัญตั้งอยู่บนไหล่เขา มีเรื่องเล่าบูชายัญมนุษย์

พงศาวดารจีน ราชวงศ์สุย แต่ง พ.ศ.1172 (1,395 ปีมาแล้ว) เล่าว่า

“เทวาลัยแห่งนี้อุทิศถวายแด่เทพ ผู้มีนามว่าโพโตลิ (สำเนียงจีนไม่ตรงชื่อจริง) และมีการสังเวยมนุษย์ถวายแด่เทพองค์นี้ด้วย ทุกปีพระราชาจะเสด็จเข้าไปในเทวาลัย เพื่อทรงกระทำการสังเวยมนุษย์ด้วยพระองค์เอง ในเวลากลางคืน”

[จากงานค้นคว้าของ ยอร์ช เซเดส์ (นักปราชญ์ฝรั่งเศส) แปลและเรียบเรียงโดย ศ.ม.จ.สุภัทรดิศ ดิศกุล พิมพ์ในหนังสือ ประวัติศาสตร์เอเชียอาคเนย์ ถึง พ.ศ.2000 พิมพ์ครั้งแรก (45 ปีมาแล้ว) พ.ศ.2522]

ไม่พบหลักฐานสนับสนุนว่า (1.) มีจริง หรือ (2.) เป็นเรื่องเล่า

เรื่องเล่าเก่าแก่บอกว่าทุกปีต้องทำพิธีฆ่าผู้ชายเซ่นผีเจ้าแม่ภูเก้า แต่เปลี่ยนจากคนเป็นควาย

ภูเก้า (เกล้า) ภูเขาอันเป็นที่ตั้งปราสาทประธาน (ไม่เห็นในภาพ) บนไหล่เขา จำปาสัก ลาว

ฆ่าควายเซ่นผี

นางเพา (ลูกสาวท้าวกมมะดำ ตระกูลมอญ-เขมร) เป็นนางเมืองครองจำปาสัก เจ้าปางคำ (ตระกูลไท-ไต บ้านกะลืม หนองบัวลำพู-อุดรธานี) โพนช้างถึงจำปาสัก พบนางเพา มีสังวาสกัน

ต่อมานางเพาคลอดลูกเจ็บปวดทุกข์ทรมานมาก สาปแช่งว่า “ถ้าหญิงคนใดหาผัวมิได้ มีชายมาลอบรักร่วมสมัครสังวาสจนมีครรภ์ดังนี้ ให้หญิงนั้นจัดหากระบือ แต่งเครื่องพลีกรรมบวงสรวงเสื้อเมืองทรงเมือง ผู้ใดไม่ทำตามดั่งนี้ ให้ข้าวในไร่ในนาตายแล้ง”

[ตำนานเมืองจำปาสัก ฉบับพระยามหาอำมาตยาธิบดี ในประชุมพงศาวดารภาคที่ 70]

บูชายัญมนุษย์เอาเลือดเซ่นผี เชื่อว่ามีบริเวณจระเข้หิน (จากการเซาะร่องบนก้อนหิน) ก่อน พ.ศ.1400 อยู่ด้านหลังของปราสาทประธานวัดพู (ทิศตะวันตกเฉียงใต้) บนไหล่เขาของภูเก้า (เกล้า) แขวงจำปาสัก ลาว

การฆ่าควายแทนฆ่าคนเพื่อเอาเลือดเซ่นผี พบหลักฐานบันทึกชาวยุโรป เล่าเรื่องฆ่าควายที่จำปาสัก เดือน 6 (จันทรคติ) ตรงกับ พฤษภาคม (สุริยคติ) สรุปดังนี้

ควาย ถูกมัดกับหลักไม้ ขวาน จาม (ตี) ที่หน้าแง (หน้าผาก) มีดแหลม แทงคอควาย เลือด ทะลักไหล ภาชนะ รองเลือดควาย

หัวหน้าเผ่าพันธุ์ ยกภาชนะเลือดควาย เซ่นผีฟ้าประจำศาลที่อยู่ตรงนั้น เครื่องประโคม แคน, ฆ้อง, กลอง (เป่าแคนตีฆ้องกลอง) ตลอดคืน

[สรุปจากเอกสารฝรั่งเศส อาร์ชามโบลด์ บันทึกฆ่าควายที่จำปาสัก ปราสาทวัดพู 2498 (69 ปีที่แล้ว)] •

 

| สุจิตต์ วงษ์เทศ