คอลัมน์ประจำ

AMERICAN FICTION | ‘ทัศนคติ-อคติ’

นพมาส แววหงส์
ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 22 - 28 มีนาคม 2567
คอลัมน์ภาพยนตร์
ผู้เขียนนพมาส แววหงส์
เผยแพร่

American Fiction เป็นคอเมดี้เสียดสีสังคมและค่านิยมในสังคมแบบเจ็บแสบ โดยเฉพาะอย่างยิ่งทัศนคติเหมารวม อคติของสังคม และการตีตรากลุ่มชาติพันธุ์ด้วยแบบแผนตายตัวที่ซ้ำซากจำเจโดยไม่เปิดช่องให้กับปัจเจกลักษณะ

คอร์ด เจฟเฟอร์สัน เป็นผู้กำกับฯ มือใหม่ไฟแรงที่ทำหนังเรื่องนี้เป็นเรื่องแรก และโดนใจคนดูและเข้าตากรรมการ จนได้รับเสียงตอบรับและคำยกย่องด้วยรางวัลต่างๆ ในเทศกาลภาพยนตร์มากมาย

หนังเรื่องนี้มีต้นเรื่องจากนวนิยายที่ตีพิมพ์เมื่อ ค.ศ.2001 ชื่อ Erasure เขียนโดยเพอร์ซิวัล เอฟเวอเร็ตต์

ในการประกาศรางวัลจากสถาบันภาพยนตร์ล่าสุด หนังเพิ่งได้ออสการ์สาขาบทภาพยนตร์ดัดแปลงยอดเยี่ยมไป รวมทั้งได้รับการเสนอชื่อในหลายสาขา รวมทั้งภาพยนตร์ยอดเยี่ยม นักแสดงนำชายยอดเยี่ยม

เธโลเนียส เอลลิสัน ซึ่งมีชื่อเรียกกันเล่นๆ ในครอบครัวว่า มังค์ (เจฟฟรีย์ ไรต์) เป็นอาจารย์สอนวรรณคดีในมหาวิทยาลัยในลอสแองเจลิส

ในฐานะนักประพันธ์ที่มีผลงานตีพิมพ์หลายเรื่อง นวนิยายที่เขาเขียนไม่ประสบความสำเร็จด้านการตลาดเลย

ซึ่งแปลว่า เขาเป็นนักวิชาการผู้ทรงคุณวุฒิและเอาจริงเอาจังกับงานเขียนที่ถือเป็นวรรณกรรม แต่กลับเป็นนักเขียน “โนเนม” สำหรับสาธารณชนที่เป็นผู้อ่าน

หนังเปิดเรื่องในชั้นเรียนวิชาวรรณกรรมที่มังค์สอน มีนักศึกษาที่ผิดหูกับการใช้ถ้อยคำที่ถือเป็นการเหยียดผิว และโต้เถียงกับอาจารย์ผู้ไม่ชอบตีตราชาติพันธุ์ด้วยทัศนคติเหมารวม

ผลคืออาจารย์ถูกเรียกตัวไปอบรมและโดนลงโทษให้พักงานโดยได้รับคำแนะนำให้ไปร่วมสัมมนาในงานหนังสือที่อยู่ไกลลิบคนละฟากฝั่งมหาสมุทร

มังค์ถือโอกาสกลับไปเยี่ยมบ้านที่บอสตัน หลังจากทำตัวเหินห่างกับครอบครัวมานานหลายปี

และพบว่าพี่สาว ลิซ่า (เทรซี เอลลิส รอสส์) ต้องรับภาระดูแลแม่ที่เริ่มมีอาการอัลไซเมอร์อยู่คนเดียว

ครอบครัวเอลลิสันเป็นครอบครัวผิวดำชนชั้นกลางที่มีฐานะทางสังคมและการศึกษาในบอสตัน ไม่ใช่แอฟริกัน-อเมริกันระดับล่างที่แร้นแค้นไร้การศึกษาและโดนเหยียดหยาม

พ่อ พี่สาว และน้องชาย คลิฟฟ์ (สเตอร์ลิง เค. บราวน์) ล้วนเป็นหมอ ซึ่งเป็นอาชีพที่เป็นที่นับหน้าถือตาในสังคม ขณะที่มังค์แตกหน่อไปสนใจวรรณคดีและการเขียนหนังสือ และมีอาชีพเป็นอาจารย์มหาวิทยาลัย

อย่างไรก็ตาม ก็ใช่ว่าสถานะทางสังคมจะช่วยให้ปุถุชนมีชีวิตที่สุขสบายไร้ทุกข์

ทุกคนต่างก็มีปัญหาชีวิตอันรุมเร้าของตัวเอง จนกลายเป็นครอบครัวแตกแยกไปคนละทางสองทาง โดยเฉพาะจากการที่พ่อมีกิ๊ก และลูกชายมีความเบี่ยงเบนทางเพศ

 

ในงานหนังสือ ช่วงสัมภาษณ์ที่จัดให้มังค์แทบไม่มีคน ผู้ฟังโหรงเหรงจนวังเวง ในขณะที่ห้องใกล้ๆ มีผู้ฟังล้นหลาม และนักเขียนที่ให้สัมภาษณ์คือ ซินทารา โกลเดน (อิสสา เร) นักประพันธ์หญิงผิวดำที่เขียนนวนิยายหวือหวารันทดใจ “ตามแบบฉบับของคนผิวดำ”

มังค์จึงประชดตัวเองประชดชีวิตด้วยการกลับบ้านไปเขียนนวนิยาย “คนผิวดำ” ที่ตีตราคนผิวดำแบบเหมารวม ไร้การศึกษา ถูกเหยียดหยาม ครอบครัวแตกแยก มีพ่อที่เอาแต่ทำร้ายร่างกายคนในครอบครัว ติดยา ใช้อาวุธปืน และสบถด้วยคำหยาบสี่ตัวอักษรเป็นไฟแลบในทุกประโยคที่ออกจากปาก

ผู้จัดการส่วนตัวของมังค์ส่งต้นฉบับไปให้สำนักพิมพ์โดยใช้นามปากกา “สแต็ก อาร์ ลีห์” และได้รับการตอบรับอย่างเหลือเชื่อ

มังค์จะได้เงินล่วงหน้าเจ็ดแสนห้าหมื่นดอลลาร์เมื่อลงนามในสัญญา แถมยังได้รับการทาบทามจากผู้อำนวยการสร้างภาพยนตร์ที่ติดต่อขอเซ็นสัญญาสร้างหนังด้วย

ด้วยความไม่เต็มใจจะปล่อยหนังสือที่เจ้าตัวผู้เขียนเองเห็นว่าเป็น “ขยะ” ที่ไม่มีคุณค่าทางวรรณกรรมออกสู่ตลาดผู้อ่าน มังค์กระทั่งขอเปลี่ยนชื่อหนังสือจากเดิมเป็นคำหยาบสี่ตัวอักษร แต่ก็แทบล้มทั้งยืนเมื่อสำนักพิมพ์ตอบรับจะใช้ชื่อหนังสือตามนั้น

และเมื่อหนังสือพิมพ์ออกมา ก็ได้รับเสียงชื่นชมจนถึงขั้นชนะรางวัลหนังสือ ท่ามกลางความกระอักกระอ่วนของนักเขียนที่ซีเรียสกับการสร้างสรรค์ผลงานของตัวเอง

หนังมีตอนจบหลายแบบ ซึ่งทำให้หนังแหลมคม โดดเด่น และไม่กลายเป็นความซ้ำซากจำเจตายตัวแบบสูตรสำเร็จ

บางแบบก็ทิ้งค้างไว้อย่างคลุมเครือ เพื่อให้คนดูตีความหรือแต่งเติมกันเอง

บางแบบก็เป็นสูตรสำเร็จแบบโรแมนติกคอเมดี้

บางแบบก็หวือหวาเร้าอารมณ์แบบช็อกคนดู

บางแบบก็ดูเหมือนจะเกิดขึ้นได้ในชีวิตจริง คือค้างคาโดยไม่ขมวดจบ

นอกจากการเสียดสีสังคมแบบเจ็บแสบถึงกึ๋นแล้ว หนังยังครอบคลุมอย่างกว้างขวางถึงความหน้าไหว้หลังหลอก การเหยียดผิว การเหมารวมและตีตรา ความละเอียดอ่อนของประเด็นเรื่อง woke culture ความสัมพันธ์อันยากลำบากในครอบครัว รอยร้าวและรอยแตกในครอบครัว ปัญหาเรื่องเพศสภาพ ความยากลำบากของการดูแลพ่อแม่ที่สูงวัยและไม่อยู่ในสภาพที่จะดูแลตัวเองได้ การค้นพบตัวเอง และการปรับปรุงแก้ไขตัวเองเพื่อให้ใช้ชีวิตที่มีความสุขมากขึ้น

หาชมกันนะคะ เป็นหนังดีที่ควรดูค่ะ สนุก ตลก และชวนคิดอีกต่างหาก… •

AMERICAN FICTION

กำกับการแสดง

Cord Jefferson

แสดงนำ

Jeffrey Wright

Tracee Ellis Ross

Issa Rae

Sterling K. Brown

John Ortiz

Erika Alexander

ภาพยนตร์ | นพมาส แววหงส์