คอลัมน์ประจำ

หนังสือเรียนสำหรับเด็ก (๑๗๗)

ฟ้า พูลวรลักษณ์
ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 26 พฤษภาคม - 1 มิถุนายน 2566
ผู้เขียนฟ้า พูลวรลักษณ์
เผยแพร่

บทความพิเศษ | ฟ้า พูลวรลักษณ์

 

หนังสือเรียนสำหรับเด็ก (๑๗๗)

 

๑

ประวัติศาสตร์ของโลกนี้คือ

ความเร็ว

ประสิทธิภาพ

ความเปราะบาง

และพวกมันทั้งสาม กำลังเร่งขึ้นไปข้างหน้า เช่น ความเร็ว มันช้าไม่ได้ เพราะหากช้าก็คือความล้าหลัง หากต้องการความก้าวหน้าก็ต้องเร็ว และยิ่งเร็ว ยิ่งมีประสิทธิภาพ แต่ทว่า ยิ่งมีทั้งความเร็วและประสิทธิภาพ มันกลับยิ่งเปราะบาง และความเปราะบางนี้ หากเร่งขึ้นไปเรื่อยๆ ถึงจุดหนึ่ง มันหลีกเลี่ยงไม่ได้ ที่จะต้องแตกหัก ดับสลาย

๒

ปัญหาวันนี้ไม่ใช่ว่า ปรัชญาเต๋าดีหรือไม่ดี เพราะชาวโลกได้เคลื่อนไหว เป็นปฏิปักษ์กับเต๋าไปเรียบร้อยแล้ว ดังนั้น วันนี้เต๋าจึงกลายเป็นกลุ่มอนุรักษ์ไป โดยที่ไม่รู้เนื้อรู้ตัว หรือไปโดยไม่ได้ตั้งใจ

คุณจะเป็นเต๋าคนเดียวในโลกที่เคลื่อนไปเป็นปฏิปักษ์กับเต๋าได้อย่างไร

คุณจะต่อต้านความก้าวหน้าได้อย่างไร

 

๓

เพราะสิ่งที่มีความเร็วและประสิทธิภาพสูงสุด คือ AI และผลิตผลของพวกมัน และพวกมันจะครอบคลุมโลกในทุกระบบ นานาชาติจะแข่งขันกัน ชาติใดล้าหลัง ก็จะถูกทิ้งอยู่ข้างหลัง ชาติใดไวกว่า ก็จะยิ่งมีประสิทธิภาพ ยิ่งก้าวหน้า ยิ่งมั่งคั่ง แม้จะยิ่งเปราะบางก็ตามที

ชาติไทยจะเลือกความเชื่องช้า และความไร้ประสิทธิภาพ เพื่อจะได้มีความมั่นคงขึ้นได้หรือ ในสภาวะของโลก ทำไม่ได้

เพราะถ้าทำ ประเทศเพื่อนบ้าน เช่น เวียดนาม หากพวกเขาเลือกความเร็ว และความมีประสิทธิภาพ ไม่ช้าก็จะแซงหน้าเราไปไกล ไม่นานพวกเขาก็ยิ่งพัฒนา จนกลายเป็นมหาอำนาจ แม้พวกเขาจะเปราะบาง แต่ต่อให้ชาติไทยมีความมั่นคงกว่า เปราะบางน้อยกว่า แต่จะไม่มีใครให้ค่า หากแต่อันตรายอันใหม่จะเกิดขึ้น เช่น วันหนึ่งชาติไทยอาจถูกรุกรานโดยเวียดนาม เมื่อยามทำสงครามกัน เราก็ไม่อาจต้านทานได้ ด้วยเทคโนโลยีทางการทหารของพวกเขาได้พัฒนาไปไกลกว่าเรามาก

นานาชาติจึงเหมือนลงสนามแข่งขันกัน ต่างพัฒนาไปสู่ความเปราะบางมากขึ้น

๔

ความลึกซึ้งอยู่ที่ว่า ไม่สำคัญด้วยว่าคุณจะรู้ตัวหรือไม่ เพราะมันห้ามไม่ได้ ขวางไม่อยู่ สมมุติมีคนไทยหลายคนเป็นเต๋าตัวจริง ที่สามารถใช้ประโยชน์ของปรัชญาลัทธิเต๋ากับชีวิตตัวเอง แต่พวกคุณก็ไม่สามารถไปต่อต้าน หรือขัดขวางสังคมได้ การกระทำใดๆ จะเป็นเพียงร่องรอยของการเป็นอนุรักษ์เท่านั้นเอง

 

๕

เทคโนโลยีสมัยใหม่ จะมี AI เป็นขั้วหัวใจ มี Quantum Computer เป็นเตาพลังงาน มีหุ่นยนต์เป็นกรรมกร มีรถไฟฟ้าที่ไร้คนขับ เป็นยานพาหนะ มีแหล่งพลังงานที่ไม่ใช้คาร์บอน เป็นธงชัย ทุกสิ่งจะประสานกัน แนบเนียนยิ่งกว่าภูษาไหมฟ้า ยิ่งมีประสิทธิภาพมาก มนุษย์ยิ่งสุขสบาย ยิ่งมีความเพลิดเพลิน แต่มนุษย์ยิ่งเปราะบาง เราจะดับทันทีที่ถูกปิดสวิตช์

มันจะทำงานได้ดี จวบจนถึงวันหนึ่ง ที่ AI หักหลังมนุษย์

หรือเกิดสงครามโลก หรือเกิดภัยพิบัติใหญ่ ที่ทำให้ระบบทุกอย่างพังทลายลง และมนุษย์ที่เพลิดเพลินกับความสุขสบาย จะสะดุ้งตื่น และพบว่า ความตายได้มาถึงอย่างรวดเร็ว แทบไม่มีเวลาใดให้หยุดคิด หรือแก้ไข

เริ่มต้นจากไม่มีอาหาร ด้วยเพราะระบบขนส่งอาหาร ที่เคยมีประสิทธิภาพ บัดนี้โดน Disrupt และทุกเส้นทางขนส่ง ตีบตัน ทุกห้างซูเปอร์มาร์เก็ต ปิดประตู

เมื่อดาวเทียมหยุดทำงาน ระบบอินเตอร์เน็ตก็หยุดด้วย เมื่อไฟดับ ทุกอย่างก็ช็อก เราเข้าสู่ยุคหินอย่างฉับพลัน และไม่มีเวลาให้รับมือ

๖

วันหนึ่งฉันดูคลิป คนเล่าถึงเต้าเต๋อจิง ว่าให้บทเรียนใดบ้าง เขายกมาห้าข้อ

อย่าบังคับสิ่งใดๆ

อย่าแบกรับภาระมากเกินไป

หยุดควบคุมโลก

รู้จักพอ

ไม่ยึดติด

บทเรียนเหล่านี้ กว้างใหญ่ เป็นธรรม

แต่มันไม่ได้ตอบคำถามที่สำคัญ นั่นคือ เต๋าจะทำอย่างไรกับ AI และจะเลี้ยงลูกยังไง

นี้เป็นคำถามที่ตอบยากมาก

ยังจะมีสิ่งใดควบคุมโลกเหมือน AI อีกหรือ

มันเป็นตัวบีบบังคับ

มันทำให้มนุษย์ไม่รู้จักพอ และติดยึด ห่างไกลจากธรรมชาติ

แต่หากคุณต่อต้าน AI คุญจะยังมีทางรอดอีกหรือ ในโลกยุคปัจจุบัน

 

๗

VR หรือโลกเสมือนจริง มันไม่เพียงตรงข้ามกับธรรมชาติ หากแต่มันไปไกลกว่านั้นอีก มันตรงข้ามกับความจริงเลยทีเดียว

แต่ทว่า มันชวนลุ่มหลงยิ่งนัก

มันสวยงาม เจิดจ้า และมีสีสัน เหมือนธรรมชาติ คล้ายธรรมชาติ และเข้าแทนที่ธรรมชาติ

มันเป็นสุดยอดแห่งความ ตรงข้ามกับเต๋า เพราะมันเข้าแทนที่ธรรมชาติ

มันเข้าแทนที่ความจริง

มันกวาดเต๋าออกหมด

๘

เต๋าตอบคำถามว่า หากมีลูก ควรเลี้ยงลูกยังไงไม่ได้

เต๋าอาจฟังดู Perfect ดี หากชีวิตนั้นโดดเดี่ยว ตัวคนเดียว นี้คือวิถีชีวิตของปราชญ์ท่านหนึ่ง แต่ทว่า หากในภาพมีลูกๆ ในฐานะพ่อแม่ พวกเขาควรวางตัวอย่างไร ควรเลี้ยงลูกแบบไหน ไม่มีคำตอบ

เด็กรุ่นใหม่มีปัญหากว้างใหญ่เกินรุ่นเรา และมีชีวิตของพวกเขาเอง

ฉันรู้แค่นี้

 

๙

ดังนั้น ลูกๆ ของเต๋าจึงไม่ใช่เต๋า นอกจากบางคนที่เลือกเองว่าอยากเป็นเต๋า

อย่าว่าแต่เต๋า ที่เป็นปรัชญาหนึ่งเลย แม้แต่ศาสนาทุกศาสนา ที่ถือว่าเหนียวแน่นสุด กำหนดและควบคุมชีวิตของชนรุ่นหน้ามากที่สุด เอาเข้าจริง ก็ไม่มีผลอะไร เพราะชนรุ่นหน้า ก็มีชีวิตของพวกเขาเอง ค่อยๆ คลี่คลาย และเลือกทางเดินของตัวเอง

ศาสนาทั้งหมดเร้นลับ จะว่าดีก็ไม่ดี จะว่าเลวก็ไม่เลว มันครึ่งๆ กลางๆ แต่ที่แน่นอน คือพวกมันไม่จีรัง พวกมันจะแพ้เทคโนโลยี เช่นเดียวกับทุกปรัชญา ล้วนแพ้หมด