อัญเจียแขฺมร์ | อภิญญา ตะวันออก

 

เตีย บันห์-ฮุน เซน

: ในเลือดแห่ง ‘บองทม’ คนเดียวกัน

 

มีสัญญาณไม่ดีที่คนอย่างบองทมไม่เคยไว้ใจ แต่ในที่สุดเรื่องแบบนี้ก็มีจนได้ นั่นคือเรื่องราวที่เป็นเหมือนความเคลื่อนไหวใต้น้ำมากระทบบองทม-ฮุน เซน กอปรกับดาวโคจรมฤตยูแห่งความโชคร้ายดูจะลงมาพิฆาตซ้ำเติมบองทมระยะนี้ โดยเฉพาะประเด็นกุนแขมร์ที่ดูเหมือนพลเมืองเน็ตไทยใส่ไม่ยั้ง

ญาติพี่น้องในครอบครัวก็พากันมาตายอย่างต่อเนื่อง

เกือบจะหมดกำลังใจไปอีกที่งานใหญ่เจ้าภาพซีเกมส์กำลังมีทีท่าจะพาจนกันทั้งระบอบต่อจากนี้

ประสาคนดวงตก ล่าสุด ก็ถูกเขย่าหนักถึงขั้นอาจมีคลื่นใต้น้ำต่อต้านในกองทัพ ซึ่งเรื่องแบบนี้ถือว่าหยามหนัก แและอย่านึกว่า ฮุน เซน จะวางใจ

ตั้งแต่ข่าวปั่นมาเป็นระลอกในข่าวลือ รัฐมนตรีกลาโหมสมเด็จพลเอกเตีย บันห์ กำลังก่อคลื่นใต้น้ำในกองทัพเขมรภูมินทร์ซึ่งมีน้องชายเตีย บันห์ อีกคน-ผบ.ทัพเรือกัมพูชาอาจให้การสนับสนุน?

โดยไม่มีช่วงไหนจะดีไปกว่านี้อีก ก่อนที่ฮุน มาแนต จะผงาดขึ้นมาคุมกองทัพและพรรคประชาชนกัมพูชาที่อาจสร้างความไม่พอใจในบางกลุ่ม และขณะที่ฮุน เซน เองกำลังเผชิญปัญหาหลายหน้าทั้งในและนอกประเทศ ทั้งประเด็นซอฟต์เพาเวอร์กับเพื่อนบ้านจนประชาชนเขมรเริ่มวิพากษ์มายังผู้นำตัวเอง

กระนั้นอย่างเคยด้วยวิธีเดิมๆ ตลอด 2 ทศวรรษคือ ปิดปากสื่อ จับนักกิจกรรมและพิพากษาคดีการเมืองโดยไม่ฟังเสียงท้วงติงนานาชาติ แต่ทว่า การที่เศรษฐกิจกัมพูชามีแววส่อล่ม ตั้งแต่โรงงานปิดตัว คนตกงานและแรงงานกลับประเทศ และเครดิตประเทศที่ตกต่ำจากประเด็นสิทธิมนุษยชนจนส่งผลด้านการส่งออกและกำแพงภาษี ปัญหาระบบธนาคารและภาคการเงินที่ไม่โปร่งใส่

ในแต่ละเรื่อง กำลังส่งผลลบต่อระบอบฮุนเซนทางการเมือง อันส่อว่าฮุน เซน กำลังเข้าสู่โหมดชะตาร้ายในตัวเอง

แต่เตีย บันห์ เล่าเป็นใครกัน?

เขามีอำนาจบารมีเพียงใดที่จะทำให้เกิดศึกใต้น้ำครั้งนี้ได้

ภายใต้กระทรวงกลาโหมที่เตีย บันห์ ผูกขาดมายาวนาน แต่นั่นก็ไม่การันตีอะไร

ฮุน เซน อาจแค่ไม่ต้องการจะเปลี่ยนเกมตอนนี้ต่างหาก แม้ว่าเขาอาจทำได้ แต่ที่ผ่านมา ฮุน เซน ปล่อยทุกคนให้เกษียณตัวเองไปไม่ว่าจะเป็นนายเกียด ชน อดีต รมต.การคลัง หรือนายฮอร์ นัมฮอง (1998-2016) ขณะอายุ 81 ปี

เตีย บันห์ ก็เช่นกัน เขาอยู่กับพรรคคอมมิวนิสต์กัมพูชา (ชื่อเก่า) ตั้งแต่สมัยที่นายจัน ซี เป็นนายกรัฐมนตรี จนจัน ซี ถูกลอบสังหารที่รัสเซีย และหลังจากนั้นฮุน เซน ก็ขึ้นมารับตำแหน่งแทน ซึ่งนั่นหมายความว่ารวมระยะเวลาที่เตีย บันห์ อยู่มากับฮุน เซน คือ 41 ปีแล้ว และ 15 ปีเต็มในตำแหน่ง รมต.กลาโหม

และเป็นตำแหน่งที่เขาทำหน้าที่หลายอย่างที่ฮุน มาแนต ไม่ต้องออกหน้า

จุดอ่อนของฮุน เซน อยู่ตรงนี้ ตรงที่เขาปกป้องลูกชายจากสื่อตะวันตก แต่เตีย บันห์ ซึ่งมีพื้นเพจากเกาะกง สามารถพูดภาษาไทยได้คล่องและมีทักษะด้านการสื่อสารดี ได้ทำให้เห็นเสมอมาว่า ต่อบทบาทด้านความมั่นคงบนเวทีนานาชาติของเตีย บันห์ ทำให้กัมพูชาไม่ต้องเผชิญหน้ากับเผือกร้อน เช่นกรณีฐานทัพเรือเรียม เป็นต้น

หลายครั้งที่การเยือนไทยของฮุน มาแนต ได้รับการต้อนรับอย่างอบอุ่น ก็เพราะเตีย บันห์ สั่งสมสัมพันธภาพนี้มาตั้งแต่ปี 1990

เตีย บันห์ อาจไม่เคยตรวจแถวกองพลหรือเดินพรมแดงร่วมกับ ผบ.เหล่าทัพของไทย แต่เตีย บันห์ คือคนที่ทำให้ฮุน เซน รู้ตัวเองว่าต้องมีท่าทีอย่างไรต่อผู้นำไทยแบบทหารหรือแบบพลเรือน

เตีย บันห์ คือฉากหลังในความสำเร็จหลายด้าน โดยเฉพาะภาพลักษณ์ด้านกลาโหมอาเซียนของแคมโบเดียหลังการให้สัมปทานฐานทัพเรือเรียมแก่จีนแล้ว กัมพูชาแทบไม่เหลือเครดิตที่จะสนทนากับนานาชาติ แต่เตีย บันห์ ทำให้เรื่องเหล่านี้ดูดีขึ้นและจีนเองก็รู้ดี

ไม่แปลกที่ฝ่ายตรงข้ามฮุน เซน จะอาศัยเตีย บันห์ ที่อาจร่วมกับเตีย วินห์ น้องชาย ในวันที่กัมพูชาจะต้องหยุดฮุน เซน ลงให้ได้!

แต่ทว่า มันไม่ง่าย!

ขนาดกษัตริย์และสถาบันของพระองค์ ยังต้องสยบยอมต่อระบอบฮุนเซน แล้วเตีย บันห์ ล่ะจะเหลืออะไร?

นั่นคือเหตุผลว่า นายพลชั้นสมเด็จอย่างเตีย บันห์ จึงกลัวความพินาศ เพราะตนไม่ใช่มือปราบบองทมคนนั้น

ดังนั้น เพียงโหมข่าวลือนี้เพียง 2 วัน เตีย บันห์ ก็ออกข่าวถึงความจงรักต่อฮุน เซน และตระกูล

แต่นั่นก็ยังไม่ทันการณ์ เมื่อมีคำสั่งโยกย้ายนายทหารเหล่าทัพที่อยู่ภายใต้การกำกับของพี่น้องแห่งเกาะกงโดยฮุน มาแนต ก็ตามมาอย่างทันที

เสมือนประกาศว่า “อย่าริอ่าน” มาเล่นกับบองทมคนนี้

การตอบโต้ทันควันของฮุน มาแนต เท่ากับส่งสัญญาณถึงระบบตัวแทนตระกูลการเมือง เตีย บันห์ เองซึ่งมีเตีย สิงหา ลูกชายที่ดำรงตำแหน่งผู้ว่าราชการจังหวัดเสียมเรียบซึ่งมีความใกล้ชิดกับมาแนต-มานิต-มานี พี่น้องจากตระกูลฮุน ความสัมพันธ์ในนอกคาบิเนตบูฟเฟ่ต์ที่นัวเนียแยกไม่ออกแบบนี้ ยากที่จะเชื่อว่า ตระกูลเตียจะริอ่านโค่นล้มตระกูลฮุนลงได้เหมือนสมัยที่ลอน นอล เคยทำต่อสีหนุ

เพราะความสัมพันธ์ระหว่างเตีย บันห์ กับฮุน เซน นั้นมันซับซ้อน

ย้อนที่มาของเตีย บันห์ ก่อนมายืนจุดนี้ได้ ใครกันที่เป็นโซ่ข้อกลางและฝากฝังในฐานะตัวแทนกองทัพพรรคคอมมิวนิสต์กัมพูชาจากเกาะกง ถ้าไม่ใช่คนที่ชื่อ ภู ทอง บองทมของเตีย บันห์ ที่พูดภาษาไทยเดียวกัน ซ้ำภู ทอง นั้นต่อมายังอพยพมาอยู่ฝั่งไทยและถือสัญชาติไทยอีกด้วย

บทบาทของภู ทอง คนที่นำฮุน เซน ก่อกบฏรัฐประหารต่อแปน โสวัน นายกรัฐมนตรีเขมร/1981 ซึ่งฮุน เซน ไม่เคยลืมบุญคุณครั้งนั้น อย่างเห็นได้ในงานศพของภู ทอง ที่เมืองไทย ฮุน เซน ถึงกับหลั่งน้ำตาอาลัยอย่างที่ไม่เคยมีใครได้เห็น แม้แต่งานศพของวงศ์ตัวเอง!

คิดดูเองเถิดว่า ความสำคัญของภู ทอง ต่อฮุน เซน นั้นขนาดไหน? และฮุน เซน เองได้ทดแทนบุญคุณต่อภู ทอง อย่างไรในวันที่ภู ทอง ทิ้งการเมืองและส่งรุ่นน้องแห่งเกาะกงเป็นตัวแทน

เตีย บันห์ คือสหายคนนั้น และนั่นคือพันธสัญญาที่ฮุน เซน ให้ไว้ต่อภู ทอง แม้ในวาระสุดท้ายที่เขาตายไปแล้ว

วันนี้ เตีย บันห์ ได้มาไกลกว่าใดๆ ไม่ต่างจากเกาะกงที่กลายเป็น “ดาราสาคร” ยุทธศาสตร์ในโครงการทั้งท่าเรือน้ำลึกและสนามบินนานาชาติ ทัดเทียมกว่าภูมิภาคใดในอาเซียนเพียง 1 ชั่วอายุคนตระกูลเตีย พวกเขาก็พากันผงาดทัดเทียมกับบองทมของประเทศนี้ ในลำดับที่ไม่น้อยหน้าไปกว่ากัน

และจากมือที่มองไม่เห็นของอดีตผู้นำพรรคคอมมิวนิสต์คนก่อนอย่างภู ทอง ที่ผลักดันให้ทั้งฮุน เซน และเตีย บันห์ มีวันนี้ได้ ถ้าไม่มีภู ทอง ก็ไม่มีฮุน เซน และถ้าไม่มีฮุน เซน ก็ไม่มีเตีย บันห์ และด้วยเหตุผลอันรองรับเช่นนั้น จึงเป็นเรื่องยากที่สายโลหิตการเมืองที่ภู ทอง ปั้นมากับมือจะถึงพิฆาตฝันทรยศกันเอง!

ไม่มีใครรู้หรอกว่า แต่อดีตวันวาร ที่ต่างเคยร่วมสังฆกรรมทำรัฐประหารร่วมกับภู ทอง สหายใหญ่แห่งเกาะกงนั้น กำลังตามมาหลอกหลอน แลความซับซ้อนการเมืองเขมรที่ผู้คนจำนวนน้อยแต่กลับเต็มไปด้วยความสัมพันธ์อันพิสดารนานา

ถ้าไม่จบลงที่การแย่งชิงอำนาจวาสนา ก็ไม่ใช่กัมพูชาสินะ

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022