หนังกลางแปลง-วัยเด็ก
ไม่ประทับใจตำรวจเลย

เด็กๆ แถวบ้านสวนสมัยนั้น ยังนิยมเล่นลูกหิน ที่ทำด้วยหินปูน ขนาดเท่าไข่นกกะทา

เด็กๆ จะเอามาใช้เล่นโดยวิธีใช้นิ้วโป้งหรือนิ้วหัวแม่มือขวา จิกลงที่พื้นแล้วใช้นิ้วชี้หรือนิ้วกลางตามแต่ถนัดเล็งยิงไปยังลูกหินฝ่ายตรงข้าม ส่วนนิ้วมือซ้ายใช้ประคองลูกหิน

การเล่นอาจจะเริ่มด้วยการยิงลูกหินให้ลงหลุมก่อน หรือใครใกล้หลุมที่สุด จะเป็นฝ่ายได้ยิงก่อน

ถ้ายิงดีๆ และถูกถนัดๆ ลูกหินของอีกฝ่ายจะแตกเลย คนยิงก็จะชนะไป

สมัยนั้น มีการพกลูกหินไว้ในกระเป๋ากางเกงนักเรียนเพื่อเอาไปเล่นที่โรงเรียนเวลาพักก็มี

ความสามารถอีกอย่างที่ผมถนัดมาก คือ การกระโดดข้ามท้องร่อง โดยไม่ให้ตกลงไปในน้ำ

ปกติจะมีสะพานไม้ไผ่หรือไม้กระดานวางพาดข้ามท้องร่อง เพื่อจะเดินได้สะดวก ไม่ต้องกระโดดข้าม

แต่สะพานแบบนี้ ไม่ใช่จะมีทุกที่ บางครั้งท้องร่องกว้างมาก ผมก็สามารถกระโดดข้ามได้โดยไม่ถูกน้ำ

กล้ามเนื้อขาที่ใช้สปริงตัว จึงถูกใช้บ่อยๆ การกระโดดให้ได้ระยะไกลๆ ผมจึงทำเป็นประจำ รวมทั้งจะวิ่งไปกลับระหว่างที่สวนและบ้านตลอด ผมและพี่ๆ น้องๆ จะวิ่งกันประจำ

ฝีเท้าในการวิ่งเพื่อประลองความเร็วในโรงเรียน จึงไม่น้อยหน้าใคร

สิ่งที่เป็นความสุขของพวกเด็กๆ ลูกชาวบ้านแบบผมอีกอย่างหนึ่ง คือ การไปตักปลาเข็มมาเพาะเลี้ยงเอาไว้ แล้วเอามากัดกัน

เด็กๆ อย่างพวกเรา ส่วนใหญ่จะใช้กะลามะพร้าวที่มีอยู่เยอะแยะเป็นอุปกรณ์ในการตักปลาเข็ม

เดินไปที่ชายป่า ตรงบริเวณนี้จะเป็นท้องร่องที่มีมานานมากแล้ว น้ำจะลึกมาก น้ำสูงระดับอกของเด็กวัย 10 กว่าขวบ และน้ำนิ่ง พวกปลาเข็มชอบจะมาอยู่แถวนี้และมีร่มเงาของต้นไผ่ปกคลุมไปทั่ว

บริเวณนี้กลางวันผมจะไม่รู้สึกอะไร แต่พอตกกลางคืน ถ้าผ่านบริเวณนี้ ผมจะรู้สึกกลัวผีมาก

ปลาเข็มที่พวกผมเลือกตัก จะมีสีเข้มหน่อย ที่หางจะมีลายแดงจุด ถ้าเป็น 2 แดงจุดหรือถึง 3 แดงจุดยิ่งดี ปลายิ่งดุยิ่งกัดเก่ง

ตักได้แล้ว จะเอามาใส่ในกระถางแตกๆ แล้วใส่พวกสาหร่าย แหน ให้ปลาอยู่ แล้วไปช้อนลูกน้ำหรือลูกไรมาเลี้ยง

เด็กแถวบ้านก็จะชวนเอาปลาเข็มที่เพาะเลี้ยงไว้มาท้ากัดกัน เวลากัดกันก็จะต้องใช้กระถางหรือใส่โอ่งที่เป็นกลาง แล้วปล่อยปลาของแต่ละฝ่ายลงไป

ปลาเข็มทั้ง 2 ฝ่ายเมื่อเห็นเข้าจะรี่ตรงเข้าหากัน แรกๆ ก็จะใช้หางโบกพัดใส่อีกฝ่าย และต่างฝ่ายต่างใช้หางโบกใส่กัน ถ้าอีกฝ่ายรู้ว่าสู้ไม่ได้ แค่โบกหางไม่กี่ที ก็ว่ายหนีทันที ฝ่ายที่ว่ายหนีก็ถือว่าเป็นฝ่ายแพ้

แต่ถ้าสู้กัน มันจะเริ่มใช้ปากกัดกัน กัดจนอีกฝ่ายยอมแพ้ ว่ายน้ำหนี การต่อสู้ก็จบลง ไม่มีฝ่ายไหนบาดเจ็บหรือตาย

นั่นเป็นความสุขของเด็กๆ แบบผม

และนอกจากปลาเข็มแล้ว ผมยังเลี้ยงปลาหางนกยูง ที่มีหางยาวเป็นพวง ตามตัวมีลวดลายสวยงาม

การเลี้ยงก็เลี้ยงในกระถางแตกๆ เอาสาหร่าย เอาจอกแหน มาใส่ลงไปในกระถางให้ปลาได้อยู่อาศัย แล้วไปช้อนลูกน้ำ ลูกไรมาเลี้ยง พวกเราจะเลี้ยงปลาไว้โคนต้นไม้ในสวนใกล้บ้านบ้าง หรือเลี้ยงชายคาหลังบ้าน

เลิกเรียนมา ก็เอาลูกน้ำ ลูกไร ที่แวะช้อนระหว่างทางมาให้ปลากิน

พอปลาว่ายไปมา โชว์ความสวยงามของลวดลายสีสัน แค่นี้ก็มีความสุขตามประสาของเด็กบ้านนอกแล้ว

แต่แม่ผมจะไม่มีความสุขกับผมด้วย เพราะพวกผมมีแต่เลี้ยงปลาไม่ยอมช่วยทำงาน ที่ต้องไปช้อนแหน สาหร่าย หรือเก็บหญ้าถอนหญ้าตามสวน

ผลก็คือ ถูกแม่บ่น ดุด่า หนักข้อถ้าแม่โกรธ ถึงกับเอาปลาที่เลี้ยงไว้ทิ้งคลอง พวกผมก็ได้แต่ร้องไห้

นั่นเป็นเรื่องประสาเด็กๆ ที่ทำผิดจนแม่ต้องดุด่า

อีกเรื่องที่ผมรู้สึกไม่ดีเลย คือช่วงเวลาที่พ่อผมทำสวนปลูกองุ่น ทั้งสีเขียวสีแดง เวลาองุ่นใกล้จะตัดขายได้แล้ว จะมีพวกนกจำนวนมาก มาจิกกินผลองุ่น จนเสียหาย

นกพวกนี้จะเป็นนกหลายชนิด ทั้งนกปรอด นกเอี้ยง นกกางเขน นกกระจิบ มันจะบินมาจิกกิน ดังนั้น พวกผมจึงถูกพ่อใช้ให้มาไล่นก เวลาที่องุ่นแก่จนจะตัดขายแล้ว

วิธีการไล่นกมีทั้งร้องตะโกนด้วยเสียงอันดังให้นกตกใจ หรือเอากระป๋องสังกะสี ไม่ว่าจะเป็นกระป๋องนม หรือกระป๋องชนิดต่างๆ มาร้อยเป็นพวง ไปแขวนไว้ในสวนองุ่นให้ทั่ว แล้วโยงพวงกระป๋องจากจุดที่แขวนไว้มาที่หัวสวนด้วยเชือกไนล่อน

พอนกมาก็ไปกระตุกเชือกไนล่อน ให้พวงกระป๋องที่แขวนไว้กระทบกันเกิดเสียงดัง จนนกตกใจบินหนีไป

แต่ก็อีกนั่นแหละ สักพักก็มีนกอีกพวกบินมาอีก เล่นเอาเถิดกันแบบนี้ ไม่สุดไม่สิ้น

บางทีเด็กๆ อย่างพวกเราจึงเริ่มมีโมโหบ้าง แล้วก็ใช้หนังสติ๊กที่ใช้ดินที่ปั้นเป็นลูกกลมๆ ขนาดเท่านิ้วหัวแม่มือ แล้วตากให้แห้งใส่หนังสติ๊กแล้วยิง

ความแม่นยำของการเล็งยิงหนังสติ๊ก ถูกนกที่มาเกาะกินองุ่น ร่วงตกลงมา ถึงบาดเจ็บและตาย

ตอนแรกเด็กอย่างผมไม่ได้รู้สึกอะไร เพราะโกรธที่นกมาจิกกินจนองุ่นเสียหาย

แต่พอหายโกรธ ความรู้สึกเสียใจและสงสารนกที่ถูกยิงก็เข้ามาแทนที

และคิดว่า ชีวิตทุกชีวิตมันก็รักตัวเอง ที่มันออกมาจิกกินก็เพื่อเลี้ยงตัวเองให้มีชีวิตรอด และถ้ามีลูกที่ยังเล็ก ก็อาจจะคาบไปเลี้ยงลูก พอผมยิงมันจนเจ็บถึงตาย ลูกมันจะอยู่ยังไง

ภายหลังความรู้สึกแบบนี้จะฝังเข้าไปในใจผมมาตั้งแต่เด็กๆ ในคราวนั้น

จึงไม่อยากทำร้ายใคร ไม่อยากทำให้ใครเสียใจ

 

ครั้งหนึ่งสิ่งที่สร้างความประทับใจให้กับผมในวัยเด็กที่ยังเล็กมาก แต่พอจะจำความได้บ้าง เมื่อช่วงเวลาใกล้กับการที่ประเทศไทยเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันกีฬาเอเชี่ยนเกมส์ ครั้งที่ 5 มีการแสดงสินค้านานาชาติ ที่หัวหมาก กรุงเทพฯ

ในเวลาไล่เลี่ยกัน เฮียบู๊ พี่ชายเป็นลูกพี่ลูกน้อง ลูกชายของป้า พี่สาวของแม่ และมาช่วยพ่อผมทำสวน ได้พาผมเข้ากรุงเทพฯ ไปเที่ยวงานแสดงสินค้าครั้งนั้นด้วย

วัยขนาดนั้นได้ไปเห็นความทันสมัยที่ยิ่งใหญ่ ย่อมตื่นตาตื่นใจไปหมด และได้รับแจกหนังสือที่เป็นรูปภาพพิมพ์ด้วยกระดาษสีอย่างดี เป็นเรือเดินสมุทรขนาดใหญ่วิ่งอยู่กลางมหาสมุทร ทั้งเรือและสีน้ำทะเล สวยงามเหลือเกิน และผมไม่เคยได้รับหนังสือดีขนาดนี้มาก่อน

กลับมาเปิดดูจนจำไม่ได้ว่ากี่ครั้ง กระดาษเรียบมัน และมีภาพมากมายให้เก็บไว้ และยังมีของแจกติดมือกลับมาบ้านอีก

ตอนค่ำๆ ขณะนั่งรถเมล์ในกรุงเทพฯ ผมยิ่งตื่นตาตื่นใจ เมื่อแสงไฟฟ้าสว่างไสวไปทั่ว มีหลอดนีออนทำเป็นรูปตัวหนังสือ และตัวอักษรวิ่งได้ โดยเฉพาะเมื่อผ่านแถววงเวียนใหญ่

บ้านผมพอตกค่ำก็มืดแล้วต้องจุดตะเกียง อย่างนี้ จึงเรียกว่าตื่นตาตื่นใจได้เต็มปากเต็มคำครับ

และเฮียบู๊เคยพาผมไปพักที่บ้านที่ราษฎร์บูรณะ กรุงเทพฯ เป็นบ้านที่อยู่ในสวนที่ปลูกมะพร้าว ต้นหมาก รวมกับต้นไม้อย่างอื่นจำนวนมาก เวลานั้น ผมยังไม่เข้าโรงเรียน พอไปอยู่ ผมคิดถึงบ้านมาก ร้องไห้คิดถึงพ่อแม่ พี่น้องตลอด และอยากกลับบ้าน

อีกทั้งยังถูกหลอกให้กลัวซีอุยอีกด้วย ว่าถ้าไม่หยุดร้องไห้ เดี๋ยวซีอุยจะมาจับไปกินตับ ผมยิ่งกลัวเข้าไปใหญ่ โดยไม่รู้จักว่า ซีอุยนั้นเป็นใคร รู้จากปากผู้ใหญ่ว่าเป็นมนุษย์กินคน แค่นั้นเอง ภายหลังพิสูจน์แล้วไม่เป็นความจริง

ทุกวันนี้ผมยังจำความรู้สึกการคิดถึงบ้าน ยามเมื่ออยู่ห่างไกลจากอกพ่อแม่ในวัยเด็กมันทุกข์ทรมานอย่างไร

ความบันเทิงอย่างที่สุดที่เด็กๆ ลูกชาวสวนแบบผมได้รับอีกอย่าง คือ การได้ไปดูหนังกลางแปลงที่ฉายที่วัดใกล้ๆ บ้าน หรืองานปีใหม่ ที่จัดที่บริเวณที่ว่าการอำเภอ หรือหนังที่ฉายในงานศพที่จัดขึ้นที่วัด

หนังกลางแปลงที่ฉาย ถ้าเป็นหนังที่ฉายโดยกุหลาบทิพย์ภาพยนตร์ พวกผมจะถือว่าเป็นสุดยอดของจอหนังสมัยนั้น ที่จะคัดเอาหนังดีๆ มาฉาย

เครื่องฉายหนังที่เด็กๆ คุยกัน แรกๆ ก็จะเป็นเครื่องหลอด ที่ฉายๆ ไป บางทีฟิล์มหนังขาดต้องหยุดฉาย

ทันสมัยขึ้นมาหน่อยก็เป็นเครื่องอาร์ก เครื่องฉายใหญ่กว่าเครื่องหลอด

ด้านบนของเครื่องฉายมีปล่องระบายและมีแสงสว่างพุ่งเป็นลำขึ้นไปบนท้องฟ้า

การฉายด้วยเครื่องแบบนี้ สามารถฉายได้ต่อเนื่องยาวนานขึ้น และจะมีนักพากย์หนัง ใช้คนพากย์หนังผู้ชายแค่คนเดียว พากย์ได้ทุกเสียง ไม่ว่าจะเป็นเสียงผู้ชาย ผู้หญิงหรือเสียงเด็ก แถมยังทำเสียงสัตว์ หมาเห่า แมวร้อง เสียงช้าง เสียงสิงโต หรือเสียงยิงปืน เสียงมีดดาบฟันกัน เสียงฟ้าร้อง เสียงลม ได้ทุกชนิดตามบทในหนัง

แต่ถ้าเป็นหนังรายการใหญ่เสียเงินซื้อตั๋วเข้าไปดู เขาจะล้อมบริเวณที่ฉายหนังไว้ด้วยไม้ไผ่และปิดบังด้วยผ้าใบ กระดานอัด เพื่อไม่ให้คนนอกได้เห็น ใครอยากดูหนัง ก็ต้องเสียเงินซื้อตั๋วเข้าไปดู

รายการใหญ่แบบนี้ คนพากย์หนังจะมีทั้งผู้หญิง ผู้ชาย เสียงพูดในหนังจะฟังไม่ขัดหู เป็นธรรมชาติมากขึ้น ทำให้ดูหนังมีอรรถรสกว่าเดิม

ต่อมาหนังก็พัฒนาขึ้น จนเป็นเสียงในฟิล์ม และขนาดจอหนัง เดิมจอเล็ก 16 มิลลิเมตร ก็เพิ่มเป็น 35 มิลลิเมตร หรือเป็น 72 มิลลิเมตร ซึ่งเป็นจอใหญ่มาก

หนังกลางแปลงจะมีการฉายในหลายรูปแบบ เช่น งานวัด ทั้งงานประจำปี งานปิดทองฝังลูกนิมิต งานศพ จะมีมหรสพสมโภช ซึ่งมีทั้งหนัง ลิเก ดนตรี การแสดงต่างๆ มากมาย

หรือหนังขายยา ที่ฉายไปจบ 1 เรื่องจะขายยาให้คนดูซื้อยาที่โฆษณา

ตามปกติในคืนหนึ่งหนังจะฉาย 3 เรื่อง มีหนังไทย 1 เรื่อง หนังจีนกำลังภายใน และหนังฝรั่ง บางทีก็เป็นหนังอินเดียอีกอย่างละเรื่อง

ถ้างานใหญ่ อาจจะฉายหนังยันสว่างเลย

หนังไทยที่ฉายนั้น ถ้าเป็นพระเอกนางเอกยอดนิยมก็เป็นมิตร ชัยบัญชา เพชรา เชาวราษฎร์ สมบัติ เมทะนี พิสมัย วิไลศักดิ์ ไชยา สุริยัน ภาวนา ชนะจิตร

ตัวตลกที่ทำให้คนดูหัวเราะต้องเป็น ล้อต๊อก สมพงษ์ พงษ์มิตร สีเทา

หนังดังเช่น เพชรตัดเพชร อินทรีทอง มนต์รักลูกทุ่ง

ผมจะจำบทบาทของความเป็นพระเอก คือ จะเก่ง คอยช่วยเหลือคนที่อ่อนแอกว่า มีความยุติธรรม และจะต่อสู้กับพวกตัวโกง

เด็กๆ ที่ดูหนังไปก็คอยลุ้นเอาใจช่วยพระเอกให้ชนะพวกตัวโกง จนหนังใกล้จบ พระเอกก็ชนะตัวโกง หรือดาวร้าย แต่พระเอกก็เกือบตาย

เขาสู้กันจนจบแล้ว ตำรวจที่รับบทโดยล้อต๊อก กับสมพงษ์ พงษ์มิตร จึงออกมาจับคนร้าย กลายเป็นตัวตลกให้หัวเราะขบขันในสายตาของคนดูที่เป็นเด็กๆ อย่างพวกผม

และในวัยเด็ก ผมไม่ได้เคยมีความประทับใจตำรวจเลย

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022