สํานักข่าว Reuters เมื่อวันที่ 18 ธันวาคม 2022 รายงานว่า สี จิ้นผิง ประธานาธิบดีจีน บอกแก่ชาติอาหรับต่างๆ ว่า จีนจะทำการซื้อน้ำมันและก๊าซเป็นเงินหยวน อันเป็นการเคลื่อนไหวสนับสนุนเป้าหมายจีนในการสถาปนาเงินในระบบระหว่างประเทศ และทำให้เงินดอลลาร์อ่อนค่าลงในตลาดโลก

รายงานของสำนักข่าวชั้นนำนี้ มาจากการประชุมครั้งประวัติศาสตร์ Saudi Arabian-Chinese Summit Arab Gulf Cooperation Meeting อันเป็นการเดินทางเข้าประชุมของประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ที่ใช้เวลา 3 วัน ที่การประชุมแห่งนี้

มีข้อตกลงเบื้องต้นว่า จีนจะใช้เงินประมาณ 29 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ลงทุนในซาอุดีอาระเบีย¹

การเดินทางเยือนซาอุดีอาระเบียของประธานาธิบดีสี จิ้นผิง มีความสำคัญมาก เพราะเป็นการเดินทางออกนอกประเทศครั้งที่ 3 ของเขา หลังจากเกิดโรคระบาดโควิด-19²

แต่การเดินทางเยือนซาอุดีอาระเบียเป็นการเดินทางเยือนครั้งแรก หลังจากที่ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง เยือนกรุงริยาด เมื่อปี ค.ศ.2016 แต่นี่เป็นการเข้าร่วมประชุม China-Arab States Summit and China-Gulf Cooperation Summit ครั้งแรก³

จีนเป็นประเทศบริโภคพลังงานที่ใหญ่ที่สุดในโลก และซาอุดีอาระเบียเป็นประเทศส่งออกน้ำมันชั้นนำของโลก การเดินทางของประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ของจีนนั้นมาสร้างความสัมพันธ์ในตะวันออกกลางที่กำลังตรึงเครียดกับสหรัฐอเมริกาและชาติตะวันตกอื่นๆ สื่อทางการของจีน Global Times วิเคราะห์ว่า การประชุม Summit ครั้งนี้เป็นเหตุการณ์สำคัญในประวัติศาสตร์ของจีน-ชาติอาหรับ หลังจากมีผลกระทบมาจาก Arab Spring

การเยือนซาอุดีอาระเบีย นับเป็นการเคลื่อนไหวครั้งสำคัญในโลก อันแสดงถึงความสำคัญในหลายมิติของซาอุดีอาระเบียพร้อมกันไป ทั้งด้านพลังงาน ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ทางเศรษฐกิจ การเมืองและการทหาร

เราจึงควรวิเคราะห์โลกทัศน์ของซาอุดีอาระเบียที่มีต่อโลกครั้งนี้

 

ซาอุดีอาระเบียมองโลกใหม่

เราเห็นคณะซาอุดีอาระเบียนับร้อยชีวิตมาเยือนไทย ผ่านช่องทางการประชุมทางเศรษฐกิจ APEC แต่เราก็มัวเพลินกับพิธีการทางการทูต คำหวานสวยหรูเรื่องอาหารการกิน ที่พักสวยหรู พร้อมด้วยโจทย์เก่าๆ คือ เราจะส่งแรงงานไทยไปทำงานที่ซาอุดีอาระเบียได้แล้ว หลังไปไม่ได้นาน 30 ปี

ไม่น่าเชื่อ โลกที่เปลี่ยนไปอย่างรวดเร็วและซับซ้อน รัฐไทยคิดถึงการสร้างมูลค่าเพิ่มให้ระบบเศรษฐกิจไทยได้เพียงแค่ค่าแรง จากแรงงานไทยที่ไปขายแรงงานในตะวันออกกลางเหมือนเมื่อสามทศวรรษก่อน

เช่นเดียวกัน เศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียน เศรษฐกิจสีเขียว เขาเอาไว้ท่องจำขึ้นใจ BCG ที่ดูเท่ๆ ประสบความสำเร็จแล้ว ทั้งๆ ที่คนท่องจำไม่เคยบอกว่า เศรษฐกิจไทยต้องลงทุนทางด้านเทคโนโลยีกี่หมื่นล้านบาท

เราควรศึกษาทำความเข้าใจโลกที่เปลี่ยนไปและมุมมองใหม่ของผู้นำรุ่นใหม่ของซาอุดีอาระเบียได้แล้ว

ความจริงแล้ว บทบาทใหม่ของซาอุดีอาระเบียต่อโลกภายนอกเริ่มโหมโรงนับตั้งแต่การครองอำนาจอย่างเป็นทางการของมกุฎราชกุมาร เจ้าชาย Mohammed bin Salman-MBS ปกครองซาอุดีอาระเบีย

บทบาทแรกของ MBS ต่อโลกคือ การเดินทางไปปักกิ่งเมื่อปี ค.ศ.2019 ใช้เวลาเพียง 2 วัน แต่มีการพูดคุยระหว่างซาอุดีอาระเบียกับจีน มีข้อตกลงหลายฉบับเรื่องพลังงาน และเศรษฐกิจภูมิภาค โดยเกี่ยวข้องกับยุทธศาสตร์หนึ่งแถบหนึ่งเส้นทาง (Belt and Road Initiative-BRI) ของประธานาธิบดีสี จิ้นผิง⁴ แล้วจีนยังคงเป็นปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อโลกทัศน์ต่อระเบียบโลกใหม่ของซาอุดีอาระเบีย ด้วยว่าความสัมพันธ์ของจีนต่อความมั่นคงของซาอุดีอาระเบีย

การส่งออกอาวุธของจีนในภูมิภาคตะวันออกกลางเพิ่มขึ้นอย่างชัดเจน จีนเองมีความพยายามช่วยพัฒนาอุตสาหกรรมทหาร (Military Industry) ในตะวันออกกลาง ตามรายงานของ National Security Council รัฐสภาสหรัฐอเมริกา ซาอุดีอาระเบียตอนนี้มีการผลิตจรวดขีปนาวุธระยะไกลด้วยความช่วยเหลือของทางการจีน อันจะมีผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงพลวัตอำนาจในภูมิภาคตะวันออกกลางอย่างสำคัญ ซาอุดีอาระเบียกำลังพัฒนาขีปนาวุธระยะไกลของตัวเองโดยได้รับความช่วยเหลือทางด้านเทคโนโลยีจากจีน ข้อมูลจากโฆษกกระทรวงต่างประเทศจีน มีแถลงการณ์ของทั้งสองประเทศคือ

ทั้งสองประเทศเป็นพันธมิตรยุทธศาสตร์รอบด้าน (Comprehensive Strategic Partners) รักษาความร่วมมือฉันมิตรทุกแขนง (Have Friendly Cooperation for All fields) และรวมทั้งการขายอาวุธ (including of Military Trades)⁵

เดือนตุลาคม กองกำลังทหารของซาอุดีอาระเบียและจีนมีการจัดการฝึกร่วม (joint exercise) ในทั้งสองประเทศ หน่วยรบพิเศษจากจีนและซาอุดีอาระเบียได้ฝึกร่วมกันด้านการต่อต้านการก่อการร้าย (Joint anti terrorism drill)

ทั้งนี้ ทางการจีนเห็นว่าบริษัทและประชาชนจีนเผชิญหน้าการคุกคามจากการก่อการร้าย เดือนตุลาคม เจ้าหน้าที่ 25 คน ฝึกทางเทคนิคต่อต้านการก่อการร้ายใกล้เมือง Chongquing ตะวันตกเฉียงใต้ของจีน มีการฝึกร่วม เพื่อต่อต้านการก่อการร้าย เพื่อเพิ่มขีดความสามารถของทหารทั้ง 2 ฝ่าย เพื่อต่อสู้การก่อการร้ายและภัยคุกคามใหม่ (Non Security Traditional Threat-NST)⁶

ด้วยการเผชิญหน้ากับภัยคุกคามดังกล่าว เดือนสิงหาคมก่อนหน้านั้น มีการก่อตั้งพันธมิตรต่อต้านการก่อการร้ายจีนกับปากีสถาน อัฟกานิสถาน และทาจิกิสถาน โดยทั้งสามประเทศมีพรมแดนติดกับมณฑลซินเกียง (Xinjiang) ของจีน 20-24 ตุลาคม เจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงจำนวนมากกว่า 400 นายจากจีนและทาจิกิสถานฝึกร่วมกันต่อต้านการก่อการร้าย บริเวณภูเขารอบๆ ชายแดนทาจิกิสถาน กับอัฟกานิสถาน

นั่นหมายความว่า การฝึกร่วมทางทหารของจีนกับหลายประเทศคือปากีสถาน อัฟกานิสถาน ทาจิกิสถาน และโดยเฉพาะซาอุดีอาระเบีย สอดคล้องกับเป้าหมายด้านความมั่นคงหลักของจีน

นั่นคือ เป็นการฝึกร่วมเพื่อเอาไว้ปราบปรามชนกลุ่มน้อย อุยกูร์ (Uyghurs) ซึ่งนับถือศาสนาอิสลาม ที่หนีการจับกุมของทางการจีนและเดินทางสู่ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จนถึงตุรกี

ทั้งนี้ สื่อทางการจีนเชื่อว่า สุดท้ายแล้ว พวกอุยกูร์เข้าร่วมกับกองกำลังของอิรักและซีเรีย

ที่สำคัญ จีนและซาอุดีอาระเบียได้ร่วมฝึกซ้อมรบทางทะเลภายใต้รหัส The Blue Sword 2019 ตั้งแต่ปี ค.ศ.2019 ที่นำโดย Commander of the Special Naval Security Group ของซาอุดีอาระเบีย ร่วมกับผู้บัญชาการทหารของจีน ณ ฐานทัพเรือ King Faisal Naval Base⁷

 

ความพยายามสร้างอาณาจักรซาอุดีอาระเบียอีกครั้ง

เราปฏิเสธไม่ได้ว่า ผู้ปกครองซาอุดีอาระเบีย มกุฎราชกุมาร MBS พระชนมายุเพียง 32 พรรษา ด้วยการสนับสนุนของพระราชบิดา King Salman พระองค์ทรงใช้พลังอำนาจทั้งหมดลบข้อจำกัดทั้งภายในและภายนอกซาอุดีอาระเบีย อนุรักษนิยม ท่ามกลางวิกฤตการณ์ตะวันออกกลางสมัยใหม่

ภูมิปัญญาดั้งเดิมของซาอุดีอาระเบียคือ เป็นสังคมที่อัดแน่นภายใต้การครอบงำด้วยชนชั้นนำ ผู้นำทางศาสนากลุ่มเดิม (estrablishment) และผู้นำทางเศรษฐกิจหยิบมือเดียว ที่หล่อลื่นด้วยความมั่งคั่งของน้ำมัน ยาวนานหลายทศวรรษ

ความมั่งคั่งจากน้ำมัน ทำให้ชีวิตครอบครัวชนชั้นนำ พันธมิตรและเจ้าชายผู้ปกครอง อยู่เหนือสมาชิกฝ่ายอื่นๆ

ตอนนี้ ผู้นำศาสนาเป็นระบบราชการมีฐานะไม่เท่ากับพันธมิตรที่กำลังปกครองประเทศอยู่ ชุมชนธุรกิจยังเป็นพันธมิตรส่วนน้อย เป็นล็อบบี้ยิสต์มากกว่าเป็นผู้เล่นอิสระ

ต่อไป มกุฎราชกุมาร MBS กำลังนิยามใหม่ บทบาทของเสาหลักดั้งเดิม (regime’s traditional pillars) ที่สนับสนุนการปกครอง ในขณะที่มีการเรียกร้อง หนทางที่ไม่ใช่ระบบกษัตริย์ที่เพิ่งเริ่มต้นเป็น มติมหาชน (public opinion) ของซาอุดีอาระเบีย

ปัญหาของมติมหาชนคือ มีความแปรปวน ชนชั้นนำที่อนุรักษนิยม ผลประโยชน์ส่วนตน เหมือนอาจเชื่อถือได้มากกว่าฐานของการปกครองด้วยระบบกษัตริย์

 

Vision 2030 ของมกุฎราชกุมาร

วิสัยทัศน์ฯ มุ่งไปที่การกระจายเศรษฐกิจและลดการพึ่งพาน้ำมัน โดยราคาน้ำมันล่มสลายในปี 2014 โน้มน้าวความคิดของมกุฎราชกุมาร ว่ารัฐสวัสดิไม่สามารถทำได้เหมือนทศวรรษ 1970 อีกต่อไปแล้ว

วิสัยทัศน์นี้มุ่งลดการอุดหนุนสาธารณูปโภค เช่น น้ำ ไฟฟ้าที่เคยให้ใช้ฟรี

มีข้อเสนอเสียภาษี VAT 5% ตอนนี้ ส่วนใหญ่คนงานชาวซาอุดีอาระเบียจ้างโดยรัฐ

Vision 2030 ที่เผยแพร่มากที่สุดคือ เรียกร้องให้ภาคเอกชนลงทุนมากขึ้นในระบบเศรษฐกิจ มีการแปรรูปรัฐวิสาหกิจ 5% ของ Saudi Aramco บริษัทน้ำมันของรัฐ กระจายรายได้ของประเทศจาก Public Investment Fund ที่ลงทุนภายในประเทศ นอกประเทศ เป็นเหมือน Sovereign Wealth Fund

นี่เป็นเพียงบทโหมโรง ที่บางคนเรียกว่า การปฏิวัติซาอุดีอาระเบีย ว่าแต่ว่า ไทยเตรียมตัวและเรียนรู้อะไรบ้าง

อ้างอิง

1 “China’s Xi arrives in Suadi Arabia to bolster Tie’s” Aljazeera 6 December 2022.

2 ครั้งแรกเดินทางไปประชุม G 20 ที่บาหลี ครั้งที่สองประชุม APEC ที่กรุงเทพฯ.

3 Ibid.,

4 Michael Standaest “China walks Saudi-Iran tightroop as MBS visits” Aljazeera, 21 February 2019.

5 Zchary Cohen, “US intel and satellite images show Saudi Arabia is now building its own ballistic missiles with help of China” CNN 23 December 2021.

6 Reuters Staff, “China hold first anti-terror drill with Saudi Arabia” Reuters.

7 “Saudi Arabia, Chinese Navies. Conclude Blue Sword 2019 Drill” ASHARQ AL-AWSAT, 5 December 2019.

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022