การ์ตูนที่รัก

นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์

 

รำลึกพินอคคิโอ (2)

 

พินอคคิโอของดิสนีย์มีความแตกต่างจากในหนังสืออยู่มาก

เริ่มตั้งแต่ฉากเปิดเรื่องให้จิมินี่คริกเก็ตเดินทางมาถึงบ้านของช่างไม้เจ๊ปเป๊ตโตและพบหุ่นไม้พินอคคิโอที่ประดิษฐ์เรียบร้อยแล้ว

หนังตัดบทบาทของตาเฒ่าเพื่อนเกลอของเจ๊ปเป๊ตโตที่พบท่อนไม้พูดได้ในตอนแรกแล้วจึงนำมาให้ กับเพิ่มบทบาทของจิมินี่คริกเก็ตมากมาย

ในหนังสือ จิ้งหรีดปรากฏตัวมาสอนสั่งอะไรบางอย่างพินอคคิโอแล้วถูกหุ่นไม้ตีตายไปในทันที จะปรากฏตัวอีกครั้งเป็นหมอมาตรวจรักษาพินอคคิโอเมื่อเขาถูกแขวนคอตอนกลางเรื่อง

แต่จิ้งหรีดก็มิได้ตรวจรักษาอะไรนอกจากด่าซ้ำว่าเขาเป็นเด็กไม่ดี

“ไม่เชื่อฟังพ่อแม่ ไม่เรียนหนังสือ โตขึ้นต้องยากลำบากและนำความเดือดร้อนมาสู่พ่อแม่อย่างแน่นอน”

 

หนังสือของกอลโลดีจะเน้นเรื่องเด็กๆ ต้องไปเรียนหนังสือบ่อยครั้งเพราะหนังสือเขียนขึ้นในยุคปฏิวัติอุตสาหกรรม

แต่ในหนังของดิสนีย์นางฟ้าสีน้ำเงินปรากฏตัวตั้งแต่ฉากแรก ดาวปรารถนา (Wishing Star) ลอยละล่องมาหาหุ่นไม้ไร้ชีวิตแล้วบอกให้เขาพิสูจน์ตัว “กล้าหาญ ซื่อสัตย์ และไม่เห็นแก่ตัว” (brave, truthful, unselfish)

นักวิจารณ์ที่หาเรื่องดิสนีย์เขียนว่าอะไรที่นางฟ้าสีน้ำเงินต้องการมิใช่คุณสมบัติของมนุษย์ส่วนใหญ่สักหน่อย มองรอบตัวและคิดดูดีๆ ว่ามีมนุษย์กี่คนที่ “กล้าหาญ ซื่อสัตย์ และไม่เห็นแก่ตัว” แล้วยอมรับเสียดีๆ ว่าไม่ค่อยจะมี

หมาจิ้งจอกมีชื่อในหนังว่า J.Worthington Foulfellow นิกเนมว่าจอห์นผู้ซื่อสัตย์ (Honest John) ส่วนแมวพิการชื่อกีเดียน (Gideon) มันสองตัวล่อลวงพินอคคิโอสองครั้ง

ครั้งแรกให้ไม่ไปโรงเรียนแต่ไปเล่นละครหุ่นไม้หาเงินแทน

อีกครั้งหนึ่งสาหัสยิ่งกว่าล่อลวงเขาและเด็กๆ รักสนุกมากมายไปยังเกาะหรรษาแล้วกลายสภาพเป็นลาโง่ในที่สุด

จอห์นผู้ซื่อสัตย์เป็นสิบแปดมงกุฎตามแบบฉบับ แต่งตัวดูเหมือนดี พูดจาตอแหลและไร้บาปบุญคุณโทษใดๆ คือสัตว์ร้ายในป่าคอนกรีตที่พ่อแม่ทุกบ้านภาวนาให้ลูกหลานไม่พานพบ ในขณะที่กีเดียนเป็นแมวชั้นต่ำที่ดูกักขฬะและไร้ปัญญามากกว่า มันเซ่อซ่าและทำอะไรผิดๆ พลาดๆ เสมอๆ แต่ก็คอยเป็นลูกไล่และช่วยเหลือจอห์นผู้ซื่อสัตย์อย่างซื่อสัตย์

ตัวร้ายสองตัวนี้เป็นแอนโทรโปมอร์ฟิก คือเป็นสัตว์ในร่างคนและมีพฤติกรรมแบบคน กีเดียนแตกต่างจากแมวฟิกาโร่ของเจ๊ปเป๊ตโตที่เป็นแมวจริงๆ

จะเห็นว่าดิสนีย์ใช้สองเทคนิคผสมกันหน้าตาเฉย

 

ดิสนีย์เป็นเพอร์เฟ็กชั่นนิสต์เพียงใดดูได้จากที่เขาจ้างเมล บลัง นักพากย์มีชื่อเสียงจากบั๊ก บันนี่ของวอร์เนอร์บราเธอร์สเพื่อมาให้เสียงของกีเดียน แต่ช้าก่อน กีเดียนไม่พูดเลย นอกจากไร้ปัญญาแล้วมันอาจจะเป็นใบ้ด้วย เมล บลัง ทำงานเพียงแค่ทำเสียงสะอึกเป็นบางครั้งเท่านั้น แต่ก็เป็นที่ยอมรับว่าหากเราลงคะแนนให้จอห์นผู้ซื่อสัตย์และกีเดียนเป็นตัวละครที่มีสีสันมากที่สุดในพินอคคิโอของดิสนีย์นี้ กีเดียนได้คะแนนชนะใจผู้ชมมากกว่าจอห์นอย่างไม่ต้องสงสัย

พินอคคิโอหลุดจากพ่อค้าเร่สตรอมโบลี่มาได้ก็ยังไปไม่พ้นจอห์นผู้ซื่อสัตย์และกีเดียน เขาถูกล่อลวงไปขายที่เกาะหรรษาร่วมกับเด็กๆ รักสนุกหนีโรงเรียนอีกหลายๆ คน

ที่นั่นเขาพบเพื่อนใหม่ แลมป์วิก ที่แก่แดดแก่ลม ดื่มเบียร์ สูบซิการ์และตีสนุ้กด้วยกันจนกระทั่งแลมป์วิกกลายร่างเป็นลาไปต่อหน้าต่อตา

ในขณะที่พินอคคิโอวิ่งหนีออกมาทันเวลาจึงมีเพียงหูและหางที่กลายเป็นลา

หากพินอคคิโอของดิสนีย์จะได้เรตอาร์ก็เป็นเรื่องในช่วงเกาะหรรษานี้ ชื่อเกาะหรรษาในภาคภาษาอังกฤษคือ Pleasure Island อาจจะแปลว่าเกาะเสพสมบ่มิสมก็ได้ เนื้อหาเล่าเรื่องการค้ามนุษย์โดยเน้นไปที่การค้าเด็ก มีฉากกินดื่มและกลายร่างที่ชวนสยองขวัญ รวมทั้งฉากเฆี่ยนตีเด็กๆ ที่กลายร่างเป็นลาเรียบร้อยแล้ว

ยิ่งไปกว่านั้น มีเพียงพินอคคิโอคนเดียวที่หนีออกมาได้ หนังมิได้เล่าเรื่องพ่อค้าปีศาจร่างอ้วนที่เห็นว่ามีจุดจบเช่นไร และทอดทิ้งเด็กๆ ผู้น่าสงสารเหล่านั้นไปตลอดกาล หากจะมีเด็กที่นั่งดูสักคนถามว่าพวกลาโง่จะไปไหนต่อคุณพ่อคุณแม่คงกระอักกระอ่วนใจที่จะตอบ

เพราะนี่มิใช่การ์ตูนสุขสันต์นิรันดร

 

พ้นจากเกาะหรรษา พินอคคิโอก็หลุดเข้าไปในท้องปลาวาฬมอนสโตร จะเห็นว่าดิสนีย์ทำพินอคคิโอให้เหลือเพียงสี่องค์ คือกำเนิดพินอคคิโอ ไปกับสตรอมโบลี ไปเกาะหรรษา แล้วก็เข้าไปในท้องปลาวาฬ

ในขณะที่ตัวหนังสือเล่าเรื่องยืดยาวมากมายมีตัวละครนับสิบๆ ตัว มีฉากสยองขวัญเป็นระยะๆ

ที่น่ากลัวที่สุดคือเมื่อพินอคคิโอถูกแขวนคอห้อยต่องแต่งเอาไว้กับต้นไม้

ปลาวาฬมอนสโตรเป็นตัวร้ายทั้งขนาดและชื่อมันสเตอร์ก็จริง แต่เขาเป็นตัวร้ายที่มีความตั้งใจจะร้ายน้อยกว่าเพื่อน เขากินเพราะหิวและเขาโมโหเพราะถูกจุดไฟในท้อง ที่จริงแล้วเขามีหน้าที่ช่วยให้พินอคคิโอกำเนิดใหม่ใครๆ จึงรักมอนสโตรและให้อภัยมันเป็นพิเศษ

ในหนังสือของกอลโลดีมิใช่ปลาวาฬแต่เป็น Dogfish คือปลาฉลามชนิดหนึ่งซึ่งเป็นไปตามนิทานพื้นบ้านของอิตาลีที่ชอบปรากฏตัวมากินเด็กๆ ที่หนีออกมาว่ายน้ำเล่นในทะเล

 

สัดส่วนของตัวร้ายทั้งในหนังและหนังสือมีมากกว่าคนดี จึงว่าที่นางฟ้าสีน้ำเงินเรียกร้องนั้นมิใช่คุณสมบัติของคนส่วนใหญ่ไม่นับว่าที่พินอคคิโอทำผิดแต่ละครั้งก็ด้วยความตั้งใจที่ดีต่อพ่อเจ๊ปเป๊ตโตมากกว่าที่จะทำชั่วจริงๆ

นางฟ้าสีน้ำเงินและจิมินี่คริกเก็ตทำหน้าที่เป็นเทพผู้พิทักษ์มากกว่าเป็นจิตสำนึกหรือมโนธรรมตามที่หนังบอก เพราะแท้จริงแล้วพินอคคิโอในหนังมีมโนธรรมที่ดีแล้วตั้งแต่แรก โลกโหดร้ายเกินกว่าที่จะปล่อยให้เด็กดีไร้เดียงสาถูกคนร้ายทำร้ายด้วยความละโมบ

เมื่อมองในแง่นี้แล้ว พินอคคิโอพิสูจน์ตัวได้มิใช่เพราะเขาเป็นเด็กดีธรรมดาๆ แต่เป็นเพราะเขาพยายามเป็นเด็กดีเสมอต้นเสมอปลายแม้ว่าจะพลาดท่าเสียทีหลายครั้งก็ไม่ล้มเลิกความพยายาม

รางวัลที่เขาได้เป็นรางวัลที่ให้แก่ความพยายามโดยแท้

ดังที่จิตวิทยาสมัยใหม่เรียกว่า Growth Mindset -กระบวนทัศน์พัฒนา

ในขณะที่คนชั่วทุกคนในหนังลอยนวล ไม่มีใครพบจุดจบเลย •

 

บทความก่อนหน้า : รำลึกพินอคคิโอ (1) 

รำลึกพินอคคิโอ (1) / การ์ตูนที่รัก : นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์