ล้านนาคำเมือง  ชมรมฮักตั๋วเมือง

สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

 

อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า หัวใจ๋พะเจ้า

หมายถึงหัวใจขององค์พระพุทธรูป หรือหัวใจในพระพุทธรูป

ธรรมเนียมการสร้างพระพุทธรูปในอาณาจักรล้านนา มาจากความเชื่อในคติธรรมว่า การสร้างพระพุทธรูปไว้กราบไหว้บูชาเป็นการค้ำชูพระศาสนา ได้รับความนับถือของมนุษย์และเหล่าเทวดา

นอกจากนี้ ยังเป็นการอุทิศส่วนบุญกุศลให้ให้แก่ญาติพี่น้อง หรือสัตว์ที่ได้ล่วงลับ

หรือเพื่อแก้คำสาบาน หรือสร้างเพื่อบูชาหรือเสริมชะตาของตัวเอง โดยมีอานิสงส์คือ มีปัญญา ให้หายจากโรคภัยไข้เจ็บ และให้ได้เกิดเป็นมนุษย์ในโลก สวรรค์ จนได้ถึงนิพพาน

หรือได้เกิดในยุคของพระศรีอาริยเมตไตรย คือพระพุทธเจ้าที่จะมาตรัสรู้ในกาลข้างหน้า

ในการสร้างพระพุทธรูปของล้านนามีที่มาจากชนชั้นสูง เช่น กษัตริย์ ราชวงศ์ ขุนนาง เศรษฐี ศรัทธาวัด ชาวบ้านและผู้มีจิตศรัทธา ซึ่งนิยมสร้างไว้สักการบูชา มีลักษณะ รูปแบบแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น ที่สืบทอดและได้รับอิทธิพลมาในยุคสมัยนั้นๆ

อาจสร้างด้วยตนเอง หรือจ้างช่างเป็นผู้สร้างให้

วัสดุที่ใช้มีทั้งปูน หรือโลหะ ขึ้นอยู่กับกำลังศรัทธา ถือเป็นคติความเชื่อในพระพุทธศาสนาของชาวล้านนาที่นิยมสืบต่อกันมา

ปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมบ้าง เช่น มักจะเช่า (ซื้อ) ที่มีจำหน่ายทั่วไป จากร้านค้า หรือสร้างจากโรงงาน แล้วนำมาถวายวัด เพื่อประดิษฐานเป็นพระประธานในวิหาร อุโบสถ หรือศาลา หรือสร้างไว้เป็นที่สักการะในสถานที่ราชการ เป็นต้น

 

ในการจัดสร้างพระพุทธรูปแบบโบราณล้านนาทุกครั้ง เมื่อก่อพระพุทธรูปเป็นองค์พระเสร็จแล้ว จะมีพิธี “ยื่นโยงขัน” คือไหว้ครูแล้วนำแผ่นเงินหรือแผ่นทองคำที่ลงอักขระอาคมบรรจุลงโกศ แล้วบรรจุลงในอกของพระเจ้าพร้อมแก้วแหวนเงินทอง ของขลังต่างๆ ตามสมควร

บางตำราอาจจะมีการหล่อรูปหัวใจ ตับ ปอด เลียนแบบอวัยวะภายในของมนุษย์

การประกอบพิธีบรรจุหัวใจพระเจ้า ซึ่งทำจากโลหะ เช่น เงิน ทอง นาก บริเวณพระอุระด้านซ้ายของพระพุทธรูป ถือเสมือนว่าเป็นการบรรจุหัวใจพระ ให้พระพุทธรูปมีความสมบูรณ์ครบ 32 ประการ

ซึ่งภายในหัวใจพระเจ้า ยังมีอวัยวะอื่นประกอบกัน ที่สำคัญ เช่น ปอด ตับ และลำไส้อีกด้วย

นอกจากนี้ ตามความเชื่อโบราณล้านนายังได้มีการบรรจุน้ำมันงาดำบริสุทธิ์ หรือน้ำมันผักกาด หรือน้ำมันหญ้าก่อนไว้ภายในหัวใจพระเจ้าด้วย โดยถือเสมือนว่าน้ำมันบริสุทธิ์นี้จะแทนเลือด ที่จะเข้าไปหล่อเลี้ยงหัวใจ

ซึ่งอาจจะบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ พระธาตุ ทองคำ เงินบริสุทธิ์ แก้วแหวนเงินทองล้ำค่า และทรัพย์สินมีค่าต่างๆ เข้าไว้ภายในหัวใจอีกด้วย

 

จากนั้น จะมีพิธีบวชพระเจ้า หรือพิธีพุทธาภิเษกและพิธีเบิกเนตร เพราะชาวล้านนาเชื่อว่าพระพุทธรูปที่สร้างขึ้นเปรียบเสมือนตัวแทนของพระผู้มีพระภาคเจ้า เป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน มีจิตวิญญาณเช่นเดียวกับพระผู้มีพระภาคเจ้า

การทำพิธีกรรมนี้เพื่อให้เกิดความเป็นสิริมงคล ความศักดิ์สิทธิ์ และเพื่อให้เกิดความรุ่งเรืองในพระพุทธศาสนา อีกทั้งเพื่อให้เกิดความเป็นสิริมงคลแก่ผู้ที่ได้มากราบไหว้บูชา

ทั้งนี้ ยังมีวัตถุประสงค์เพื่อสรรเสริญพระเกียรติคุณและพระมหากรุณาธิคุณของพระผู้มีพระภาคเจ้าตลอดจนสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลายในพระพุทธศาสนา เพื่อสร้างขวัญและกำลังใจแก่พุทธศาสนิกชน

เป็นการพึ่งพุทธานุภาพช่วยขจัดปัดเป่าซึ่งภยันตราย สิ่งชั่วร้ายทั้งหลายทั้งปวงออกไปจากชีวิต และให้มีความสำเร็จต่างๆ นานา

หัวใจ๋พะเจ้าฮูปดิ่ง มีปอดเป๋นแผ่นอยู่สองข้าง

แปลว่า หัวใจพระเจ้าโบราณ รูปลูกดิ่ง มีปอดเป็นแผ่นอยู่สองข้าง

 

ผ่อคนบ่ดีหั้น มันมาลักเอาหัวใจ๋พระเจ้า

แปลว่า ดูคนร้ายนั่น มันมาขโมยเอาหัวใจพระเจ้า