ล้านนาคำเมือง
ชมรมฮักตั๋วเมือง
สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า “ขดออกแป๊ตุ๊เจ้า ขดเข้าแป๊สัดทา”

ขด แปลว่า ขยับออกห่าง ห่างเหิน

แป๊ หรือแพ้ ในภาษาล้านนาแปลว่า มีผลร้ายต่อ… (คำนามที่จะตามมา) หรือคำว่าแพ้ ในบางบริบทก็แปล

ว่าชนะ เช่น ยกของหนักไม่ขึ้นแล้วบอกว่า เอาบ่แป๊ แปลว่า เอาไม่ไหว ยกไม่ขึ้น หรือแปลว่าเอาชนะไม่ได้นั่นเอง

ตุ๊เจ้า แปลว่า พระภิกษุ

ส่วน สัทธา หรือ ศรัทธา ในภาษาล้านนาไม่ได้แปลว่าความเชื่อ แต่แปลว่า อุบาสกอุบาสิกา หรือผู้อุปถัมภ์วัด

ดังนั้น สำนวนนี้จึงมีความหมายว่า หากอุบาสกอุบาสิกาห่างเหินพระก็จะไม่เป็นผลดีต่อพระ ต่อวัด เพราะอาจจะขาดโยมอุปัฏฐาก ขาดพุทธบริษัทที่จะมาบำรุงรักษาวัดหรือศาสนา

ในขณะที่ หากชาวบ้านเข้าใกล้พระ สนิทสนมกับพระมากเกินไปก็อาจจะไม่เป็นผลดีต่ออุบาสกอุบาสิกาเอง การใกล้ชิดพระมากเกินไป ก็จะเห็นข้อด้อยข้อเสียอันเป็นธรรมดาของมนุษย์ของพระ และอาจจะสูญเสียความเลื่อมใส หรือหากพระไปยุ่งกับเรื่องชาวบ้านมากเกินไปก็จะไม่ดี

ส่งผลเสียต่อทั้งตัวพระเองและชาวบ้าน

ยังมีสำนวนอื่นของล้านนาที่มีความหมายใกล้เคียงกัน และหมายถึงบ้านเรือน คือ

บ้านใกล้วัด ไม้ปัดหลังคา หมาหยื้อป่อง ล้วนบ่ดี ซึ่งผู้ใหญ่เขาห้ามเอาไว้

การที่บ้านอยู่ใกล้วัด คนในบ้านทะเลาะกัน ทำธุระส่วนตัว พระก็จะมองเห็น ได้ยินได้ฟังหมด ซึ่งไม่สมควรที่พระจะเข้าไปยุ่งเรื่องของฆราวาส ในทำนองเดียวกัน พระทำอะไร ชาวบ้านก็รู้เห็นหมด และบางครั้งการเอาพระไปนินทาก็ส่งผลเสียต่อความเลื่อมใส

นี่คือความไม่ดีของการที่มีบ้านใกล้วัด

การที่หลังคามีกิ่งไม้มาระ คลุม หรือยื่นถึง เวลาลมพัดมากิ่งไม้ใบไม้จะปัดพื้นผิวหลังคา ย่อมเป็นอันตรายเสียหายต่อหลังคา นี่ก็ไม่ดี

ส่วนหมาหยื้อป่อง แปลว่า หมาสามารถเกาะหน้าต่างจนยื่นจมูกโผล่หน้าเข้าไปในบ้านได้ นี่แปลว่า ตอนสร้างบ้านนั้น ทำหน้าต่างเอาไว้ต่ำเกินไปจนสูงแค่หมายืดตัว หากเป็นดังนี้คนร้ายก็อาจจะปีนเข้าบ้านได้โดยง่าย แบบนี้ไม่ดี ผู้ใหญ่เขาเลยเตือนเอาไว้

โดยสรุปแล้ว การที่ชาวบ้านใกล้ชิดสนิทสนมกับพระมากเกินไป การที่มีบ้านอยู่ติดกับวัด ไม่เป็นผลดีแน่ๆ แต่ในขณะที่ ถ้าชาวบ้านห่างเหินวัดนั่นก็ไม่เป็นผลดีอีก เพราะชาวบ้านเองก็จะไม่มีหลักยึดทางศาสนา ทั้งนี้ทั้งนั้น ล้วนส่งผลต่อทั้งพระทั้งชาวบ้านนั่นเอง

พระและชาวบ้านควรมีการเว้นระยะห่างที่พอเหมาะพอสมจึงจะควร

สัดทาบ่ดีอยู่ใกล้พระล้ำไป

แปลว่า อุบาสกอุบาสิกาไม่ควรใกล้ชิดพระภิกษุจนเกินไป