วิเคราะห์ : ‘ไมโครไฟเบอร์’ มหันตภัยเงียบช็อกโลก

ทวีศักดิ์ บุตรตัน

นักสิ่งแวดล้อมหันมาให้ความใส่ใจกับปัญหาไมโครไฟเบอร์มากขึ้นและพยายามหาทางหยุดยั้งการปล่อยสารสังเคราะห์ชนิดนี้ รวมถึงเร่งคิดค้นนวัตกรรมใหม่ๆ เพื่อทดแทนพลาสติกไฟเบอร์

เมื่อปีที่แล้วมีผลการศึกษาปริมาณพลาสติกไฟเบอร์ กระจายสู่สิ่งแวดล้อมเฉพาะรัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา เพียงแห่งเดียว พบว่ามีมากถึง 4,000 เมตริกตัน

พลาสติกไฟเบอร์เหล่านี้เล็กมากแทบจะมองไม่เห็น วัดความยาวได้น้อยกว่า 5 มิลลิเมตร ส่วนใหญ่แล้วหลุดออกมาจากเสื้อทอด้วยใยสังเคราะห์ ในระหว่างที่สวมใส่และซักล้าง อย่างเช่น เสื้อยืด กางเกงยีนส์ผ้ายืด น้ำปนเปื้อนพลาสติกไฟเบอร์ไหลลงตามท่อแล้วไปสิ้นสุดในมหาสมุทรหรือปลิวว่อนในอากาศ ร่วงลงบนผิวดิน

ปริมาณปลาที่จับได้ในมหาสมุทรแอตแลนติก 73 เปอร์เซ็นต์พบไมโครพลาสติกอยู่ในท้อง

 

ส่วนผลสำรวจตัวอย่างน้ำประปาทั่วโลกพบว่า

ตัวอย่างน้ำประปา 83% ของตัวอย่างทั้งหมดมีไมโครพลาสติกปนเปื้อนอยู่ด้วย

น้ำประปาที่เก็บตัวอย่างจากอาคารรัฐสภาสหรัฐ สำนักงานใหญ่ของสำนักงานพิทักษ์สิ่งแวดล้อมในกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. และที่ตึกทรัมป์ ในมหานครนิวยอร์ก มีปริมาณปนเปื้อนถึง 94%

นอกจากนี้ ยังมีน้ำประปาตัวอย่างจากประเทศเลบานอนและอินเดีย มีไมโครไฟเบอร์ปนเปื้อนเป็นอันดับรองลงมา

ส่วนประเทศในกลุ่มสหภาพยุโรป มีไมโครพลาสติกปนเปื้อนในน้ำประปาน้อยกว่าสหรัฐ แต่อัตราปนเปื้อนก็มีถึง 72%

 

เมื่อ 4 ปีก่อนนั้น นักวิจัยของมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย ซานตาบารา ศึกษาการกระจายของไมโครพลาสติกสู่สิ่งแวดล้อมพบว่ามีปริมาณของไมโครพลาสติกของเสื้อผ้าที่หลุดออกมาจากเครื่องซักผ้าพร้อมๆ กับน้ำซักล้างที่ไหลลงท่อราว 700,000 ตัน

ในรายงานของสหภาพระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ พบว่าไมโครพลาสติกหลุดออกจากการซักล้าง 35 เปอร์เซ็นต์ไหลลงสู่มหาสมุทร และทุกๆ ครั้งที่เราซักผ้าจะมีน้ำปนเปื้อนไมโครไฟเบอร์เฉลี่ย 9 ล้านชิ้น

เมื่อเราใส่เสื้อผ้าใยสังเคราะห์ที่ทำด้วยไมโครไฟเบอร์ เม็ดพลาสติกขนาดเล็กก็หลุดกระจายสู่สิ่งแวดล้อมเช่นกัน ทุกๆ ปีเราสูดลมหายใจที่มีไมโครไฟเบอร์ราวๆ 13,000-18,000 ชิ้น

นักวิจัยศึกษาถึงรายละเอียดของชนิดเสื้อผ้า อุณหภูมิของน้ำที่ใช้ในเครื่องซักผ้า น้ำยาซักผ้า และยังพบอีกว่า ไม่มีเครื่องซักผ้าชนิดใดที่สามารถกรองไมโครไฟเบอร์ได้เลย

จากการศึกษาในรายละเอียดของผ้าใยสังเคราะห์ที่ทำจากโพลีเอสเตอร์และอะคริลิก กระจายในสิ่งแวดล้อมมากกว่าผ้าใยผสมระหว่างโพลีเอสเตอร์กับผ้าฝ้าย

ผ้าใยสังเคราะห์ที่หนาๆ เพิ่งนำมาใช้ใหม่ๆ จะมีไมโครไฟเบอร์หลุดออกมามากกว่าผ้าใยชนิดบางๆ หรือเป็นของใช้นานแล้ว

ส่วนเครื่องซักผ้าที่เป็นชนิดฝาบน ปล่อยน้ำปนเปื้อนไมโครไฟเบอร์มากกว่าเครื่องซักผ้าชนิดฝาหน้า และการใช้น้ำร้อนซักผ้าจะทำให้ไมโครไฟเบอร์หลุดออกมามากกว่าใช้น้ำเย็น

 

“โรแลนด์ กายเออร์” นักสิ่งแวดล้อมอุตสาหกรรมซึ่งเป็นผู้ร่วมทีมการศึกษาดังกล่าวบอกกับนักข่าวเดอะการ์เดียนว่า วัสดุสังเคราะห์ที่กระจายอยู่ในสิ่งแวดล้อมมีปริมาณมากกว่าที่คาดไว้ และนี่เป็นเรื่องที่ประชาชนควรให้ความสนใจเพราะมีผลต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพในระยะยาว

วัสดุสังเคราะห์ซึ่งส่วนใหญ่ทำจากเม็ดพลาสติก เมื่อกระจายสู่สิ่งแวดล้อมจะไหลลงท่อน้ำทิ้ง ในแคลิฟอร์เนีย ส่วนใหญ่แล้วจะไหลไปยังโรงกรองน้ำเสีย น้ำที่ผ่านการกรองปล่อยทิ้งลงทะเล บางส่วนนำมาใช้ในพื้นที่เกษตร

ไมโครพลาสติกที่มีผลกระทบกับสุขภาพคนนั้น ปัจจุบันยังไม่สามารถชี้ชัด แต่มีรายงานว่า ในแต่ละปีจะมีชิ้นส่วนพลาสติกขนาดเล็กราว 5,800 ชิ้นรวมอยู่ในอาหารและเครื่องดื่มที่เราดื่มกินเข้าไป ในจำนวนนี้มี 60 เปอร์เซ็นต์เป็นไมโครพลาสติกที่หลุดจากเสื้อผ้าสังเคราะห์

นักวิจัยคาดการณ์ว่า อีก 30 ปีข้างหน้า ทั่วโลกจะผลิตไมโครพลาสติกมากขึ้นเป็น 3 เท่าตัวของปัจจุบัน ฉะนั้น ปริมาณไมโครพลาสติกที่กระจายสู่สิ่งแวดล้อมก็ยิ่งมากขึ้นอย่างแน่นอน

เมื่อโรงงานผลิตไมโครพลาสติกมากขึ้น ก็ต้องใช้พลังงานมากขึ้น ถ้าใช้น้ำมัน ก๊าซหรือถ่านหิน ในการผลิตจะปล่อยก๊าซพิษออกสู่ชั้นบรรยากาศเพิ่มขึ้นราว 20 เปอร์เซ็นต์

 

นักวิจัยพยายามคิดค้นวิธีแก้ปัญหาการปนเปื้อนของไมโครพลาสติกในสิ่งแวดล้อม ในขณะนี้วิธีการกรองออกจากน้ำไหลเข้าสู่ระบบบำบัดน้ำเสียคงเป็นเรื่องยากเนื่องจากมีขนาดเล็กเกินไป

นักวิจัยศึกษาการใช้เทคโนโลยีใหม่ๆ กับเครื่องซักผ้า ถ้าเอาเครื่องกรองเม็ดพลาสติกขนาดเล็กใส่เข้าไปเพื่อดักไม่ให้ไมโครไฟเบอร์ไหลรวมกับน้ำทิ้งจากเครื่องซักผ้า น่าจะเป็นวิธีป้องกันเบื้องต้น

ส่วนการคิดค้นวัสดุใยสังเคราะห์ใหม่ๆ และการควบคุมกระบวนการผลิตให้มีเส้นใยไมโครพลาสติกหลุดออกมาน้อยที่สุด ก็เป็นอีกหนึ่งทางออกในการลดผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม

ในปัจจุบันอุตสาหกรรมสิ่งทอนั้นปล่อยก๊าซพิษสู่ชั้นบรรยากาศโลกมากเป็นอันดับ 2 รองจากอุตสาหกรรมผลิตน้ำมัน

นักสิ่งแวดล้อมหันมาเรียกร้องให้อุตสาหกรรมสิ่งทอแสดงความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมด้วยการใช้เทคโนโลยีใหม่ๆ ในการผลิตสิ่งทอใยสังเคราะห์

ทำอย่างไรจึงจะใช้ไมโครไฟเบอร์ให้น้อยที่สุดและหาวิธีป้องกันไม่ให้หลุดออกกระจายสู่สิ่งแวดล้อม