สมุนไพรเพื่อสุขภาพ/โครงการสมุนไพรเพื่อการพึงตนเอง มูลนิธิสุขภาพไทย www.thaihof.org

ต้นเทียนทะเล

ไม้คุ้มครอง

ที่น่าส่งเสริมให้ปลูก

 

ข่าวคนลักลอบขโมยต้นเทียนทะเลนำไปขายเป็นไม้ประดับของสะสมของคนมีสตางค์เกิดขึ้นอย่างเงียบๆ ไม่ค่อยมีคนรู้

จนเมื่อต้นเทียนทะเลที่มีรูปทรงสวยงามค่อยๆ หายไปจากชายฝั่งทะเลเกือบหมด เป็นภัยจากน้ำมือมนุษย์โดยแท้

ล่าสุดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจึงได้ออกคำสั่งกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ที่ 977/2563 ลงวันที่ 21 กรกฎาคม พ.ศ.2563 เรื่อง มาตรการคุ้มครองทรัพยากรไม้เทียนทะเล

ใครลักลอบขุดต้องเจอโทษจำคุก 1 ปี ปรับ 1 แสนบาท

แม้ว่าสถานการณ์ของเทียนทะเลจะไม่ค่อยดีนัก แต่ถูกจัดประเภทเป็น ‘ความกังวลน้อยที่สุด’ ในบัญชีแดงของ IUCN หรือ The International Union for Conservation of Nature ที่จัดไว้เพียงชนิดที่ถูกคุกคาม (2013)

แต่เชื่อว่าอีกไม่นานระบบนานาชาติจะจัดให้ต้นเทียนทะเลอยู่ในความเสี่ยงมากขึ้น

จึงชวนผู้อ่านมารู้จักต้นเทียนทะเล

ซึ่งเชื่อว่าหลายท่านไม่คุ้นว่าพืชชนิดนี้หน้าตาเป็นอย่างไร

 

เทียนทะเล มีชื่อไทยว่าเทียนเล ชื่อวิทยาศาสตร์ Pemphis acidula J.R. Forst. จัดว่าเป็นไม้ชนิดเดียวในสกุลนี้ที่มีรายงานพบในเมืองไทย เทียนทะเลเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูงได้ถึง 8 เมตร แต่บางต้นอาจสูงได้ถึง 11 เมตร ลำต้นเป็นปุ่มปม แตกกิ่งแขนงจำนวนมาก ลำต้นมักบิดงอเนื่องมาจากแรงลม

บางครั้งพบลำต้นมีลักษณะเลื้อย แคระ สูงเพียง 15 เซนติเมตร ใบเดี่ยวรูปขอบขนาน ปลายใบแหลม เทียนทะเลเป็นพืชที่ไม่ผลัดใบ ดอกสีขาวออกตามซอกใบ กลีบดอก 6 กลีบ กลีบดอกรูปขอบขนาน ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด เป็นพืชที่เจริญเติบโตเร็วและสามารถสร้างรากและตาใหม่ได้เร็วมาก มักเริ่มออกดอกและออกเมล็ดเมื่อสูงประมาณ 1-4 เมตร

เทียนทะเลจัดเป็นพืชทนเค็ม พบได้ตามแนวชายฝั่งในเขตร้อนแถบอินโด-แปซิฟิก

ลักษณะเป็นไม้ยืนต้นที่เป็นไม้พุ่มชนิดหนึ่งที่สามารถเติบโตในดินทรายและดินเหนียว

ในประเทศไทยพบได้ในป่าชายเลนตามป่าชายฝั่งทะเลทั้งฝั่งอ่าวไทยและอันดามัน ที่ผ่านมาผู้คนนิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับและบอนไซ ในระดับโลกจะพบเห็นได้ง่ายตามหมู่เกาะในทะเลแปซิฟิก

แต่ในบางพื้นที่พบว่ามีจำนวนประชากรลดลงอย่างมาก เนื่องจากการขยายพื้นที่อยู่อาศัยรุกรานพื้นที่ป่าธรรมชาติ และที่เร่งการสูญพันธุ์คือการขุดไปค้าขายทำบอนไซ

 

เนื่องจากเทียนทะเลมีการกระจายตั้งแต่แนวชายฝั่งของแอฟริกาตะวันออกข้ามไปยังมหาสมุทรอินเดีย ชายฝั่งทวีปเอเชียไปจนถึงออสเตรเลียและหมู่เกาะมาร์แชลในแปซิฟิก ระบบนิเวศของเทียนทะเล ชอบขึ้นตามแนวชายฝั่งที่เป็นทราย ตามเวิ้งของป่าชายเลน แนวประการัง ในบริเวณที่สัมผัสกับละอองเกลือและหนองน้ำที่แห้งกว่า ตามแนวชายฝั่งที่เป็นหินปูน หินปูนตามแนวชายฝั่ง หินปูนตามหน้าผาและบนหินปูนหินโผล่บนเกาะปะการัง จึงเหมือนธรรมชาติจัดสรรไว้

เทียนทะเลมีประโยชน์สำหรับการป้องกันชายฝั่งจากลมที่มีความแรง และเป็นพืชที่แข็งแรง ในเวลาเดียวกันก็มีความยืดหยุ่นได้ดีมาก

อย่างไรก็ตาม เทียนทะเลส่วนใหญ่จะไม่เติบโตที่อื่นนอกเหนือจากระบบนิเวศที่กล่าวมาแล้ว

ประโยชน์ของเทียนทะเลพบว่า ในทวีปเอเชีย ตามหมู่เกาะต่างๆ นำใบสดมากินเป็นผักดิบหรือนำมาต้มกิน ผลกินได้เหมือนผลไม้ นอกจากกินเป็นอาหารยังใช้เป็นยาสมุนไพรด้วย โดยใช้น้ำคั้นจากใบผสมกับเปลือกต้น 1 กำมือ หรือนำเปลือกไปแช่น้ำดื่ม ใช้เป็นยาทำแท้ง ส่วนของเปลือกใช้แก้โรคปากเปื่อย

การศึกษาพบว่า เปลือกต้นเทียนทะเลมีแทนนินเป็นองค์ประกอบ 19-43%

จึงมีการนำมาใช้ในการฟอกหนัง เปลือกเมื่อนำมาฝนให้สีแดงนำมาเป็นสีย้อมได้

เนื้อไม้มีน้ำหนักมาก แข็งแรงมากและทนทานต่อการทำลายของปลวกและแมลงที่เจาะไชไม้ เนื่องจากความแข็งของไม้จึงนำมาใช้เป็นฟืนและนำมาผลิตเป็นถ่านที่ให้คุณภาพดี

ในบางพื้นที่จึงเก็บเทียนทะเลมาใช้เป็นอาหาร ยา และไม้ใช้สอย

แต่เนื่องจากต้นมีขนาดเล็กและลำต้นเป็นปุ่มปม เหลือจำนวนประชากรไม่มาก จึงนำมาใช้เป็นอาหารและยาไม่กว้างขวาง

ส่วนใหญ่จึงนำมาใช้เป็นไม้ประดับ โดยเฉพาะประเทศในแถบเอเชียมีขบวนการค้าเมล็ดและต้นขนาดเล็กเพื่อนำมาทำเป็นบอนไซ

 

มองในสังคม เนื้อไม้ของเทียนทะเลมีคุณค่ามากต่อชุมชนในบางวัฒนธรรม เนื่องจากมีความแข็ง มีน้ำหนัก ไม่ผุ กร่อน นอกจากนี้ ยังมีผิวละเอียดตามธรรมชาติ สามารถใช้เป็นไม้เท้า เสารั้ว และแม้แต่ใช้เป็นสมอเรือ ในประเทศมอริเชียส (Mauritius) และเรอูนียง (R?union) ซึ่งเป็นหมู่เกาะโพ้นทะเลของประเทศฝรั่งเศส รู้จักต้นไม้นี้ในชื่อ bois matelot

ที่มัลดีฟส์มีการใช้ประโยชน์ไม้เนื้อแข็งของเทียนทะเลไปใช้ในการต่อเรือแบบดั้งเดิม เพื่อยึดแผ่นไม้ของตัวเรือเข้าด้วยกัน และด้วยความแข็งแกร่งของเนื้อไม้ยังนำมาทำ “ตะปู (ไม้)” ตามภูมิปัญญาท้องถิ่น ในเกาะมาโลโว (Marovo) ตองกา ตาฮิติและหมู่เกาะอื่นๆ ในมหาสมุทรแปซิฟิกด้วย

และยังสามารถนำมาทำเครื่องมือของใช้ เช่น สาก ด้ามเครื่องมือ อาวุธและหวี

มีงานวิจัยที่สนับสนุนว่าสารสกัดจากเปลือกของเทียนทะเลออกฤทธิ์ทำให้กล้ามเนื้อมดลูกบีบรัดตัวมากขึ้นและถี่ขึ้น

ซึ่งมีการใช้เป็นยาทำแท้งในเกาะวานูอาตู

สารสกัดจากเปลือกพบว่ามีคุณสมบัติในการต้านแบคทีเรีย สารสกัดจากใบพบว่ามีฤทธิ์ในการต้านอนุมูลอิสระ เนื้อไม้ที่ผุแล้วนำมาผสมกับน้ำมันมะพร้าวใช้เป็นเครื่องสำอางประทินผิวด้วย

เทียนทะเลหรือเทียนเล ช่วยรักษาระบบนิเวศและสามารถสร้างอาชีพให้คนในชุมชนได้ จึงควรที่จะจัดให้มีการรณรงค์ในการฟื้นฟู เพราะขยายพันธุ์ให้มากขึ้นตลอดชายฝั่ง การประกาศควบคุมในเวลานี้เป็นเพียงช่วยป้องกันไม่ได้สูญพันธุ์

แต่ถ้าคิดเชิงบวก มาลงทุนเร่งการขยายพันธุ์สร้างรายได้ชุมชนสู้วิกฤตโควิด แทนที่จะป้องปรามไม่ให้เก็บหาอย่างเดียวก็น่าจะดีกว่า

กว่า 12 ปี ของการจัดงาน Healthcare เครือมติชนร่วมกับพันธมิตรทั้งภาครัฐและเอกชน ได้ส่งต่อความรู้และให้บริการสุขภาพแก่คนไทยในทุกมิติ ทั้งการป้องกัน ดูแล และรักษา โดยเฉพาะการบริการตรวจสุขภาพฟรีจากสถานพยาบาลชั้นนำ เวิร์กชอป ให้คำปรึกษาปัญหาสุขภาพ รวมถึงการยกระดับเวทีเสวนาให้เป็น “Health Forum” เปิดเวทีให้แพทย์ และ Speaker ระดับประเทศ มาร่วมพูดคุยถึงแนวทางการป้องกัน การรักษา และนำเสนอนวัตกรรมทางการแพทย์ รวมถึงเรื่องราวสุขภาพในแบบเอ็กซ์คลูซีฟที่จะมาให้อัปเดตตลอด 4 วันของการจัดงาน เดินทางสะดวกโดยทางด่วนและ MRT ลงสถานีสามย่าน ทางออกที่ 2
ลงทะเบียนเข้างานฟรี มีต้นไม้แจกด้วยนะ (จำนวนจำกัด)

• ลงทะเบียนเข้างาน รับต้นไม้ฟรี (จำนวนจำกัด) ลิงก์ลงทะเบียน   
• ลงทะเบียน workshop ฟรี ลิงก์ลงทะเบียน