กลายเป็นอีกหนึ่งเรื่องเศร้าในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา สำหรับวงการการทูตและหน่วยงานด้านพลังงานนิวเคลียร์ขององค์การสหประชาชาติ อย่าง “ทบวงพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศ” หรือไอเออีเอ

เมื่อ “ยูกิยะ อามาโนะ” ผู้อำนวยการไอเออีเอ ได้เสียชีวิตลงแล้วด้วยวัย 72 ปี หลังบริหารงานองค์กรมายาวนานกว่า 10 ปี

นักการทูตประสบการณ์สูงผู้รับตำแหน่งผู้อำนวยการไอเออีเอตั้งแต่เดือนธันวาคม ปี 2009 ต่อจากนายโมฮัมเหม็ด เอลบาราดี นักการทูตจากประเทศอียิปต์ โดยก่อนหน้านี้ อามาโนะผู้ที่มีกำหนดพ้นวาระดำรงตำแหน่งในเดือนพฤศจิกายนปี 2021 นั้น เตรียมจะประกาศลาออกจากตำแหน่งก่อนกำหนดเนื่องจากปัญหาสุขภาพ

แถลงการณ์ของไอเออีเอระบุว่า อามาโนะเสียชีวิตเมื่อวันที่ 18 กรกฎาคมที่ผ่านมา โดยครอบครัวร้องขอให้ไอเออีเอไม่เปิดเผยข่าวดังกล่าวจนกว่าจะมีการทำพิธีศพกันอย่างเงียบๆ เสียก่อน

ขณะที่ก็ไม่มีการเปิดเผยสาเหตุการเสียชีวิตด้วยเช่นกัน

 

ยูกิยะ อามาโนะ เกิดในปี 1947 จบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยโตเกียว ก่อนทำงานในสายงานนักการทูตที่มีความเชี่ยวชาญเกี่ยวกับการเจรจาข้อตกลงพหุพาคีในการปลดอาวุธนิวเคลียร์ และการจำกัดการขยายตัวของพลังงานนิวเคลียร์

หลังจากทำงานในตำแหน่งนักการทูตของกระทรวงต่างประเทศญี่ปุ่น อามาโนะเข้ารับตำแหน่งเป็นประธานสภาผู้ว่าการไอเออีเอ ที่มีสมาชิกจาก 35 ประเทศดำรงตำแหน่ง ระหว่างปี 2005-2006 ในช่วงเวลาที่ไอเออีเอ และเอลบาราดี ผู้อำนวยการไอเออีเอ คนก่อนหน้า ได้รับรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพร่วมกัน ในปี 2005

โดยอามาโนะทำหน้าที่เป็นตัวแทนของไอเออีเอ รับรางวัลที่ศาลาว่าการกรุงออสโล ประเทศนอร์เวย์ ด้วยตัวเอง

 

ตลอดช่วงเวลา 10 ปีในฐานะผู้อำนวยการไอเออีเอ อามาโนะเป็นผู้ดำเนินการให้เกิดการลงนามในข้อตกลงระหว่างอิหร่าน และมหาอำนาจ 6 ชาติ อย่างอังกฤษ จีน ฝรั่งเศส เยอรมนี รัสเซีย และสหรัฐอเมริกา เมื่อปี 2015 ข้อตกลงนิวเคลียร์ที่อิหร่าน ยินยอมที่จะควบคุมโครงการนิวเคลียร์ของตน เพื่อแลกกับการผ่อนคลายการคว่ำบาตร

โดยไอเออีเอมีบทบาทหน้าที่ในการสังเกตการณ์ ตรวจสอบกิจกรรมนิวเคลียร์ในประเทศอิหร่านให้เป็นไปตามข้อตกลงดังกล่าว

อย่างไรก็ตาม เกิดความตึงเครียดขึ้นเมื่อโดนัลด์ ทรัมป์ ประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกา นำสหรัฐถอนตัวออกจากข้อตกลงดังกล่าวเมื่อเดือนพฤษภาคม 2018 ที่ผ่านมา

ส่งผลกระทบให้เกิดการเผชิญหน้าระหว่างอิหร่านและชาติตะวันตก โดยเฉพาะในอ่าวเปอร์เซีย ด้วยการยึดเรือน้ำมันตอบโต้กันไปมา

นับเป็นความท้าทายสำคัญที่ผู้อำนวยการไอเออีเอคนใหม่จะต้องเผชิญ

 

หลังข่าวการเสียชีวิตของอามาโนะ ไอเออีเอประกาศลดธงที่สำนักงานใหญ่ในกรุงเวียนนา ประเทศออสเตรีย ลงครึ่งเสา ขณะที่อิหร่านและสหรัฐอเมริกาแสดงความเสียใจกับการสูญเสียนักการทูตชาวญี่ปุ่นในทันที

โดยนายอัคบาส อาราชชี รัฐมนตรีช่วยต่างประเทศอิหร่านทวีตข้อความผ่านทวิตเตอร์ แสดงความเสียใจอย่างสุดซึ้งต่อการจากไปของอามาโนะ ระบุว่า “ผมยกย่องความสามารถและความเป็นมืออาชีพในฐานะผู้อำนวยการไอเออีเอ ขอพระเจ้าอวยพรดวงวิญญาณของเขาด้วย”

ด้านแจ๊กกี้ วอลคอตต์ เอกอัครราชทูตสหรัฐประจำไอเออีเอ ระบุว่า สหรัฐอเมริกาและผู้ทุ่มเทให้กับการไม่แพร่ขยายอาวุธนิเคลียร์ ได้สูญเสียเพื่อนที่ยอดเยี่ยม ขณะที่ครอบครัวสหประชาชาติได้สูญเสียข้าราชการที่ยอดเยี่ยมไปเช่นกัน

ด้านจอห์น โบลตัน ที่ปรึกษาด้านความมั่นคงแห่งชาติ ทำเนียบขาวสหรัฐ ระบุว่า พันธกรณีที่อามาโนะมีต่อการไม่แพร่กระจายอาวุธนิวเคลียร์ และความทุ่มเทที่มีต่อพลังงานนิวเคลียร์เพื่อสันตินั้นเป็นสิ่งที่ไม่มีใครเทียบได้

ขณะที่นายวลาดิมีร์ ปูติน ประธานาธิบดีรัสเซีย ระบุว่า “ตนชื่นชมความหลักแหลมและการมองการณ์ไกลของเขาเสมอ ซึ่งนั่นเป็นความสามารถในการตัดสินใจอย่างเชี่ยวชาญในสถานการณ์ที่ยากลำบากที่สุด”

หลังจากนี้สมาชิก 35 ชาติของไอเออีเอ จำเป็นที่จะต้องเลือกผู้ที่จะมาดำรงตำแหน่งแทนอามาโนะ ในสถานการณ์การเมืองโลกที่หลายฝ่ายมองว่า จะกลายเป็นเรื่องทางการเมืองอย่างลึกซึ้ง