ไม่ได้ไปราชอาณาจักรกัมพูชาเสียนาน

ราชอาณาจักรกัมพูชาเปลี่ยนแปลงไปมากอย่างเห็นได้ชัด

ซึมลึกและมีผลที่กว้างขวางมาก

 

จากพนมเปญ

มาเที่ยวนี้ ผมให้ความสำคัญเป็นพิเศษกับ “เกาะเพชร” (Koh Pich) ซึ่งอยู่ในเมืองพนมเปญ ที่เมื่อก่อนเป็นเพียงเกาะเล็กๆ ขนาดประมาณ 68 เฮกตาร์ มีบ้านเรือนอยู่น้อยมาก และส่วนใหญ่เป็นสวน

ประมาณ 5 ปีที่แล้ว (1) เกาะเพชรกำลังเป็นตัวอย่างของปัญหาการขับไล่ที่ที่ดินทำกินซึ่งผมแทบไม่เชื่อเพราะอยู่ในเมืองหลวงพนมเปญเอง

แต่ตอนนั้นไม่ทราบว่าเขาไล่ที่คนในเกาะเพชรไปทำไม

ตอนนี้เกาะเพชรบ้านสวนเปลี่ยนเป็นสถานที่ตั้งของอาคารสำนักงาน คอนโดมิเนียม เซอร์วิสอพาร์ตเมนต์ โรงเรียนนานาชาติ ภัตตาคารริมน้ำ อีกทั้งยังมีสิ่งก่อสร้างคล้ายๆ “ประตูชัย” ในนครปารีส ประเทศฝรั่งเศส

สิ่งนี้อาจดูไม่อุดมสมบูรณ์เหมือนนครปารีส แต่มันเป็นสัญลักษณ์ของการก่อสร้างโดยรัฐบาลสาธารณรัฐประชาชนจีน

สิ่งนี้ผลักดันให้ราคาอสังหาริมทรัพย์ในพนมเปญเพิ่มขึ้นอย่างมาก ตัวอักษรจีนสาดเต็มทั่วอาคารพาณิชย์ใหม่ๆ ถนนสายต่างๆ เขียนด้วยภาษาจีน อังกฤษและเขมร

เมืองเกาะเพชรที่น่าตื่นเต้นเป็นตัวอย่างส่วนหนึ่งแสดงถึงการลงทุนของสาธารณรัฐประชาชนจีนในราชอาณาจักรกัมพูชา

ตอนนี้สาธารณรัฐประชาชนจีนเป็นนักลงทุนรายใหญ่อันดับ 2 ของราชอาณาจักรกัมพูชา

ปีที่แล้วมูลค่าอย่างเป็นทางการคือ 1.644 พันล้านเหรียญสหรัฐ ทางการจีนประมาณการลงทุนก่อสร้างเมื่อสิ้นปี 2017 มูลค่า 17.54 พันล้านเหรียญสหรัฐ ทั้งๆ ที่กัมพูชามี GDP เพียงแค่ 20 พันล้านเหรียญสหรัฐ (2)

บริษัท Guangzhou R&F Properties บริษัทอสังหาริมทรัพย์จีนจดทะเบียนในฮ่องกงบรรยายถึงความสวยงามของพนมเปญ วิถีชีวิต ประกาศขายคอมโดมิเนียมระดับพรีเมียมที่กำลังก่อสร้างและมีมูลค่ามากกว่า 2 พันล้านเหรียญสหรัฐ

ต่อจากเกาะเพชร คือบริษัท Naga World ซึ่งเป็นเพียงบ่อนกาสิโนถูกกฎหมายแห่งเดียวในพนมเปญ มีการก่อสร้างส่วนขยายใหม่ของอาคารบริษัทยาวออกไปในถนนเพื่อเชื่อมกับชั้นใต้ดิน ซึ่งมีร้านคล้ายร้านค้าในสนามบินที่ขายเหล้า บุหรี่ อัญมณีและเสื้อผ้าแบรนด์เนม นักท่องเที่ยวจีนส่วนใหญ่เป็นลูกค้าโต๊ะพนันที่นี่

ร้อยละ 70 ของคนที่พนมเปญไม่ชอบคนจีน พวกเขายังจดจำช่วงเวลาของเขมรแดง (Khmer Rouge) และคิดถึงคนจีนที่มีความเจ้าเล่ห์

 

การเติบโตนอกเมืองพนมเปญ

ความจริงแล้วการปรากฏตัวของจีนอยู่ในทุกๆ ที่ไม่ใช่แค่เมืองหลวงพนมเปญ เมืองสีหนุวิวล์ (Sihanoukville) ท่าเรือหลักอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ห่างจากพนมเปญ 220 กิโลเมตรบนถนนไฮเวย์หมายเลข 4 ถนนที่เป็นเส้นเลือดใหญ่ของประเทศ เมืองที่กำลังมีการก่อสร้างโรงแรมใกล้ชายหาด กาสิโนสีหนุวิวล์มีนักพนันจำนวนมาก (3) และยังคุยกันว่ามีการก่อสร้างกาสิโนอีกนับสิบแห่งที่เจ้าของเป็นนักธุรกิจจีน ซึ่งเป็นเจ้าของโรงแรม ภัตตาคาร อาบอบนวด ร้านตัดผม บาร์คาราโอเกะ ร้านแลกเงิน โรงรับจำนำและร้านให้เช่าสกีน้ำ (4)

กระทรวงการท่องเที่ยวราชอาณาจักรกัมพูชารายงานว่านักท่องเที่ยวจีน 1.2 ล้านคนเข้ามาราชอาณาจักรกัมพูชาในปี 2017 เพิ่มขึ้น 50% จากปีก่อน ทำให้คนจีนเป็นนักท่องเที่ยวอันดับหนึ่งของราชอาณาจักรกัมพูชา

เขตเศรษฐกิจพิเศษสีหนุวิวล์ (Sihanoukville Special Economic Zone-SSEZ) ก่อตั้งปี 2008 ร่วมกับนักลงทุนท้องถิ่นคือ Hongdou Group มีบริษัทลงทะเบียนไว้ 125 บริษัท และมี 107 บริษัทเปิดดำเนินการ เกือบทั้งหมดเป็นบริษัทจีน มีบ้างเป็นบริษัทจากยุโรปและสหรัฐอเมริกา เป็นบริษัทด้านสิ่งทอ กระเป๋า เครื่องหนัง ผลิตภัณฑ์ไม้และเครื่องจักร

SSEZ เคยได้รับเกียรติอย่างสูงต้อนรับการเยือนของประธานาธิบดีสาธารณรัฐประชาชนจีน สี่ จิ้น ผิง (Xi Jinping) ในปี 2016 หลี่ เค่อ เฉียง (Li Keqiang) เรียก SSEZ ว่าเป็นสัญลักษณ์ของความสัมพันธ์ใหม่ฉันมิตรจีน-กัมพูชาที่ให้ประโยชน์ที่แท้จริงต่อประชาชน

ท่าเรือน้ำลึก (Deep sea port) สีหนุวิวล์ซึ่งลงทุนส่วนใหญ่โดยญี่ปุ่น กำลังรู้สึกถึงผลกระทบจากจีน

ท่าเรือนี้ครอบคลุมการขนถ่ายสินค้าราว 70% ของประเทศ และมีสัดส่วนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ มีกิจกรรมการใช้บริการเพิ่มขึ้นโดยบริษัทจีน ปลายทางการขนส่งสินค้ายังเป็นเครื่องนุ่งห่มและรองเท้าไปสหรัฐอเมริกาและสหภาพยุโรป ซึ่งได้รับสิทธิประโยชน์ ส่วนการนำเข้าหลักมีแหล่งกำเนิดจากสาธารณรัฐประชาชนจีน ซึ่งส่งวัตถุดิบเพื่อใช้ในอุตสาหกรรมสิ่งทอและการก่อสร้าง

สาธารณรัฐประชาชนจีนเป็นผู้ให้กู้รายใหญ่ที่สุดในระบบความสัมพันธ์แบบทวิภาคี (Bilateral relation) ราว 50% ของเงินกู้จากภายนอกในปี 2017 มีสัดส่วนเพิ่มขึ้น 142% จากปี 2016 อันเป็นการเพิ่มขึ้นมากที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ราชอาณาจักรกัมพูชามีการเติบโตเร็วเป็นอันดับ 6 ของโลก และมีผลงานทางเศรษฐกิจที่ประสบความสำเร็จในอาเซียน ธนาคารโลกคาดว่า GDP ของราชอาณาจักรกัมพูชาเพิ่มขึ้น 6.9%5

บทบาท การปรากฏตัวและอิทธิพลของสาธารณรัฐประชาชนจีนเด่นชัดในราชอาณาจักรกัมพูชา ภาครัฐและท่านผู้นำเห็นว่าราชอาณาจักรกัมพูชาต้องการเงิน ต้องการการลงทุน ไม่ใช่เรื่องผิด

แต่ภาครัฐเองก็รู้ว่าผลที่ตามมามีมากกว่ารายได้และเศรษฐกิจเงินตรา กาสิโน การไล่ที่และการเก็งกำไรที่ดินเพื่อสร้างโรงแรมและอสังหาริมทรัพย์ราคาแพง บางสื่อมวลชนรายงานสิ่งที่อยู่นอกเหนือกฎหมาย ในเวลาเดียวกันทั่วโลกมองเห็นความใกล้ชิดเป็นพิเศษของผู้นำทั้งสองประเทศ และสิ่งนี้มีผลทางการเมืองในภูมิภาคด้วย

ผมก็กำลังมองเห็นสิ่งที่เคลื่อนไหวคล้ายๆ แบบที่เกิดขึ้นในประเทศเพื่อบ้านของไทยทางตะวันออกคือ ราชอาณาจักรกัมพูชา หากถามคนกัมพูชา พวกเขากังวลมากและขาดทางเลือก

ทางการไทยไม่คิดจะระมัดระวังบ้างหรือกับการปรากฏตัวของจีนในประเทศไทย

รู้สึกกลัวตกขบวนรถไฟจีนกันใหญ่

—————————————————————————————————————————
(1) ลงภาคสนามพนมเปญ โครงการศึกษาผลกระทบทางสังคมและเศรษฐกิจถนนหมายเลข R48 เกาะกง สแรอัมเบิล เสนอต่อสำนักงานความร่วมมือทางเศรษฐกิจกับประเทศเพื่อนบ้าน (องค์การมหาชน) (สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2013)
(2) Dominic Faulder and Kenji Kawase, “Cambodian wary as Chinese investment transforms their country” Nikkei Asian Review 18 July 2018
(3) ก่อนหน้านี้ผู้ลงทุนบ่อนกาสิโนคือ คนรัสเซีย รวมทั้งกิจการอื่นๆ ที่คล้ายกับกิจการของคนจีนสมัยนี้
(4) Ibid.,
(5) Ibid.,