ทำไม arcade จึงเขียนว่า อาเขต ?

คํา arcade พจนานุกรม Cambridge ระบุว่า เสียงอังกฤษออกเป็น /a:keId/ ส่วนเสียงอเมริกันออกเป็น /a:rkeId/ ต่างกันที่อเมริกันมีเสียง r ปิดท้ายที่พยางค์แรกเท่านั้น

พจนานุกรม ศัพท์สถาปัตยกรรมศาสตร์ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (พิมพ์ครั้งที่ ๑ พ.ศ.๒๕๕๔) ให้ความหมายคำ arcade ว่า ฉันนบถ, อาร์เคด มีความหมาย ๒ อย่าง คือ

๑. ทางเดินมีหลังคาที่เรียงรายด้วยช่องโค้งติดต่อกันเป็นแถวยาว

๒. ทางเดินภายในอาคารที่มีร้านค้าอยู่ข้างทาง

คำว่า ฉันนบถ แทบจะไม่มีใครใช้เลย กลับหันไปนิยมใช้คำทับศัพท์มากกว่า แต่ถึงกระนั้น ก็มักจะใช้ว่า อาร์เขต หรือ อาเขต

มีผู้สงสัยว่า ทำไม arcade จึงเขียนว่า อาเขต (ใช้ ต เต่า สะกด) ทำไมไม่เขียนว่า อาเขด (ใช้ ด เด็ก สะกด)

ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น

ลองสำรวจดูว่า คำว่า อาเขต ปรากฏในที่ใดบ้าง

ย้อนหลังไปเมื่อประมาณ ๕๐ ปีก่อน ตอนนั้นกรุงเทพฯ มีศูนย์การค้าชื่อ เพลินจิตอาเขต กับ ราชดำริอาเขต เดี๋ยวนี้ไม่มีแล้ว แต่ก็คงจะพอเดาได้ว่าอยู่ที่ไหน

ในปัจจุบัน อาเขต ซึ่งเป็นที่รู้จักกันดีอยู่ในจังหวัดเชียงใหม่นั่นคือ สถานีขนส่งผู้โดยสารเชียงใหม่ ซึ่งเรียกกันด้วยภาษาปากว่า อาเขต

มีคนเล่าให้ฟังว่า แต่เดิมมีสถานีขนส่งเก่าที่เรียกว่า ขนส่งช้างเผือก ต่อมาประมาณ พ.ศ.๒๕๒๑ ก็เริ่มคับแคบ จึงมีเอกชนสนับสนุนพื้นที่ให้สร้างเป็นศูนย์การค้า เรียกว่า ศูนย์การค้าเชียงใหม่อาเขต มีแหล่งบันเทิงและอื่นๆ แต่กลับขาดทุนต้องเลิกไป เหลือแต่สถานีขนส่งอย่างเดียว จึงยังติดชื่อว่า อาเขต อยู่ แม้จะมีสถานีแห่งที่ ๒ และที่ ๓ แล้วก็ตาม

จะเห็นได้ว่า คำว่า arcade ในความหมายที่ ๒ ได้ขยายจาก “ทางเดินภายในอาคารที่มีร้านค้าอยู่ข้างทาง” ไปเป็นศูนย์การค้าอย่างที่เรารู้จักกันในปัจจุบัน

ซึ่งก็รวมทั้ง เพลินจิตอาเขต และ ราชดำริอาเขต ด้วย

ส่วนการที่ อาร์เคด ได้กลายเป็น อาเขต ไปนั้น ก็สันนิษฐานได้ ๓ ประการ คือ

ประการแรก เมื่อ ร เรือ มีเครื่องหมายทัณฑฆาตกำกับ หรือที่เรียกกันว่า ร เรือ การันต์นั้น คนไทยจะไม่ออกเสียง เมื่อไม่ออกเสียงนานเข้า เวลาเขียนก็อาจจะไม่เขียนไปด้วย กลายเป็น อาเคด ดังในกรณีของคำว่า โบว์ จาก bow ที่ได้กลายเป็น โบ ดังที่เก็บไว้ในพจนานุกรม

ประการที่สอง มีการเขียนตามวิธีการออกเสียงคำที่มาจากภาษาอังกฤษ ซึ่งนิยมออกเสียงพยางค์ท้ายเป็นเสียงเอก เมื่อเป็นพยางค์คำตาย อาเคด จึงกลายเป็น อาเขด เปรียบเทียบกับคำว่า เฉด (shade) พาเหรด (parade) โหลด (load) โหวต (vote) ฯลฯ

ประการที่สาม มีการลากความเข้าสู่ภาษาไทย จาก เขด กลายเป็น เขต

ฉะนั้น arcade จึงกลายเป็น อาเขต ไปด้วยประการฉะนี้

นี่เป็นหนึ่งในข้อสันนิษฐานจ้ะ