บทความพิเศษ

สมชัย ศรีสุทธิยากร

ศูนย์วิจัยการเมืองและการพัฒนา มหาวิทยาลัยรังสิต

 

SWOT พรรคการเมืองก่อนเลือกตั้ง

 

SWOT Analysis คือเครื่องมือในการกำหนดกลยุทธ์ที่องค์กรธุรกิจมักนำไปใช้เป็นพื้นฐานก่อนกำหนดกลยุทธ์ที่เหมาะสมเพื่อเอาชนะคู่แข่งทางธุรกิจ ทั้งๆ ที่เครื่องมือดังกล่าวแต่เดิมเป็นวิธีการที่ใช้ในกองทัพเพื่อประเมินสถานการณ์ก่อนตัดสินใจในเชิงกลยุทธ์

สำหรับพรรคการเมือง การแข่งขันในสมรภูมิเลือกตั้งเพื่อให้ประชาชนตัดสินใจเลือกผู้สมัครที่พรรคการเมืองเสนอ คือการรบที่มีผลแพ้ชนะ และจำเป็นต้องมีการประเมินสถานการณ์อย่างตรงไปตรงมา

ไม่เข้าข้างตนเอง ไม่ดูถูกตนเองและมองศักยภาพของคู่แข่งและโอกาสการสนับสนุนจากประชาชนอย่างตรงไปตรงมา ความสำเร็จจึงจะเกิดขึ้น

 

SWOT ที่ตรงไปตรงมา

องค์ประกอบของ SWOT คือ การประเมินสองด้าน ด้านภายในองค์การประเมินถึงจุดแข็ง (Strengths) และจุดอ่อน (Weaknesses) ด้านภายนอกองค์การประเมินถึงโอกาส (Opportunities) และภาวะคุกคามหรือภยันตราย (Threats) ที่มาจากปัจจัยภายนอก สำหรับสถานการณ์การเลือกตั้งของพรรคการเมืองที่มีขนาด ความเป็นมาต่างกัน ย่อมมีมุมในการพิจารณาที่แตกต่างกันด้วย

ปัจจัยภายในที่เป็นจุดแข็งจุดอ่อนของพรรคการเมือง อาจประเมินได้ทั้งในด้านองค์ประกอบบุคลากร (Man) ว่าประกอบด้วยคนในพรรคที่มีคุณภาพ มีความรู้ความสามารถ เป็นที่รู้จัก หรือมีคะแนนนิยมในหมู่ประชาชนมากน้อยเพียงไร ตลอดจนความเข้มแข็งของโครงข่ายหัวคะแนนและผู้ปฏิบัติงานในพื้นที่

ด้านเงินทุน (Money) ที่มาจากการสะสมที่ได้รับจากการบริจาคและการระดมทุนของพรรคในช่วงการหาเสียงเลือกตั้ง รวมถึง “กระสุน” ที่จะใช้จับจ่ายใช้สอยในคราจำเป็น

และด้านการบริหารจัดการ (Management) ของผู้บริหารพรรค หากได้นักการเมืองที่มีความสามารถประสานสิบทิศ สามารถจัดการทั้งภายในและภายนอกพรรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ ย่อมเป็นจุดแข็งที่ได้เปรียบเหนือพรรคการเมืองอื่น รวมถึงจุดเด่นของพรรคในด้านจุดยืน อุดมการณ์ทางการเมืองและการนำเสนอนโยบายที่ตรงกับความต้องการของประชาชน

ปัจจัยภายนอกที่อาจเป็นโอกาสหรือภาวะคุกคามนั้น ได้แก่ การสนับสนุนจากประชาชน การสนับสนุนจากกลุ่มทุน ทัศนคติของประชาชนที่มีต่อพรรคการเมืองนั้นๆ ในขณะเดียวกัน ความเข้มแข็งหรืออ่อนแอของพรรคการเมืองที่เป็นคู่แข่งขันในพื้นที่ล้วนอาจเป็นโอกาสหรือเป็นภาวะคุกคามได้ทั้งสิ้น เช่นเดียวกับจังหวะเวลาที่สถานการณ์ทางเศรษฐกิจ สังคมของประเทศ อาจอยู่ในช่วงที่เอื้อประโยชน์ต่อพรรคการเมืองฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง อาทิ หากเศรษฐกิจดี พรรคที่เป็นรัฐบาลก็มีโอกาสได้คะแนนนิยมจากประชาชน แต่หากเป็นตรงข้าม โอกาสจะเป็นของฝ่ายค้าน

การประเมิน SWOT จึงจำเป็นต้องวิเคราะห์แบบตรงไปตรงมา บนพื้นฐานของข้อเท็จจริง ไม่ใช่เพียงเพื่อสร้างความสบายใจให้แก่ฝ่ายตน แต่เพื่อกำหนดกลยุทธ์ในการแข่งขันที่เหมาะสม

 

พรรคใหญ่ เด่นที่จุดแข็ง

แต่มีคำถามเรื่องปัจจัยภายนอก

สําหรับพรรคใหญ่ เช่น เพื่อไทยและพลังประชารัฐ การวิเคราะห์ในด้านปัจจัยภายในของพรรคใหญ่ คงไม่อาจปฏิเสธถึงความพรั่งพร้อมในด้านบุคลากรที่มีนักการเมืองเก่า เจนเวที มีคะแนนนิยมและบารมีมากมายในพื้นที่ หรือถึงขนาดเป็นตระกูลผูกขาดทางการเมืองในแต่ละจังหวัดที่มารวมกันเป็นพรรคการเมืองกลายเป็นจุดแข็งด้านบุคลากร และการมีปัจจัยทุนสะสมที่มีความพรั่งพร้อมมากกว่า แต่การบริหารจัดการยังไม่ถือเป็นจุดเด่นที่แจ่มชัดนัก

ในขณะที่จุดยืนหรืออุดมการณ์ทางการเมืองและนโยบายกลับเป็นได้ทั้งจุดแข็งและจุดอ่อน

หากผลงานที่ผ่านมาเป็นสิ่งที่เข้าตาประชาชนก็จะเป็นจุดแข็ง

แต่หากกลายเป็นว่าประวัติที่ผ่านมามีจุดยืนที่โลเล ผลงานไม่แจ่มชัด ไม่ตอบโจทย์ประชาชน แม้เป็นพรรคใหญ่ ก็เป็นจุดอ่อนได้

สำหรับปัจจัยภายนอกของพรรคใหญ่ มีโอกาสความได้เปรียบในเรื่องการแสวงหาแหล่งทุนสนับสนุนจากนักธุรกิจนายทุนต่างๆ เนื่องจากการประเมินถึงความได้เปรียบในการเป็นรัฐบาลในอนาคต แหล่งเงินทุนย่อมหวังผลในการสร้างสายสัมพันธ์กับผู้มีอำนาจทางการเงินเพื่อประโยชน์ธุรกิจ แต่หากประเมินคะแนนนิยมของประชาชนที่มีต่อพรรคใหญ่ ยังเป็นเครื่องหมายคำถามว่า ประชาชนมีทัศนคติในด้านคะแนนนิยมต่อพรรคใหญ่เป็นไปในทิศทางใด

ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับการกำหนดกลยุทธ์ต่างๆ ในการเลือกตั้ง นับแต่การเสนอตัวบุคคลที่จะเป็นนายกรัฐมนตรี การแสดงออกถึงจุดยืนทางการเมืองที่ตรงใจประชาชน ตลอดจนการเสนอนโยบายที่ตอบโจทย์และมีผลงานในอดีตหรือปัจจุบันที่ประชาชนรู้สึกถึงผลการเปลี่ยนแปลงชีวิตในทางที่ดีขึ้น

 

พรรคกลาง ภาวะคุกคามที่เด่นชัด จุดแข็งกลับไม่ชัดเจน

สําหรับพรรคขนาดกลาง ได้แก่ ก้าวไกล ภูมิใจไทย และประชาธิปัตย์ กติกาการเลือกตั้งแบบบัตรสองใบและการคำนวณ ส.ส.บัญชีรายชื่อแบบคู่ขนาน ทำให้โอกาสการได้สัดส่วน ส.ส.บัญชีรายชื่อลดลงอย่างชัดเจน เป็นภาวะคุกคามที่เด่นชัด

นอกจากนี้ พรรคขนาดกลางที่เป็นพรรครัฐบาล อาจได้รับผลกระทบคะแนนนิยมจากประชาชนที่ฝ่ายเห็นต่างจากรัฐบาล ในขณะที่ฝ่ายนิยมรัฐบาลก็เห็นเป็นผลงานของพรรคใหญ่ที่เป็นแกนจัดตั้งรัฐบาลมากกว่า

ส่วนการสนับสนุนจากแหล่งทุนภายนอกยังอาจเป็นโอกาสอยู่ เนื่องจากแหล่งทุนอาจเป็นว่า เป็นพรรคที่มีโอกาสเข้าร่วมรัฐบาลและสามารถเข้ากับฝ่ายใดก็ได้

ในด้านการประเมินจุดแข็งของพรรคขนาดกลาง พรรคภูมิใจไทยและประชาธิปัตย์ มีจุดแข็งที่บุคลากร ที่เป็นอดีตนักการเมืองหลายสมัย ย่อมมีเครือข่ายและบารมีในพื้นที่ระดับหนึ่ง ในขณะที่ก้าวไกล เป็นนักการเมืองรุ่นใหม่ย่อมมีความเสียเปรียบมากกว่า

แต่ทั้งหมดยังเป็นเครื่องหมายคำถามว่า ประชาชนยังตัดสินใจเลือกคนจากคน หรือเลือกคนจากพรรค เพราะในหลายพื้นที่ในการเลือกตั้งครั้งที่ผ่านมา แม้คนเดิม มีผลงาน มีบารมีแต่ไม่สามารถเอาชนะคนหน้าใหม่จากพรรคอนาคตใหม่ได้

 

พรรคเล็ก ทั้งจุดอ่อน ทั้งภาวะคุกคาม

กติการการเลือกตั้งใหม่ ไม่เอื้อต่อพรรคเล็กอย่างชัดเจน ยกเว้นพรรคเล็กจะสามารถสร้างคะแนนนิยมจากนโยบายที่แตกต่างจนเป็นเหตุให้ประชาชนยอมลงคะแนนให้พรรคเล็กในบัตรเลือกตั้งแบบบัญชีรายชื่อ ส่วนความสามารถเอาชนะในเขตเลือกตั้งนั้นเป็นเรื่องของคะแนนนิยมส่วนบุคคลหรือของตระกูลในแต่ละพื้นที่ เช่น สุพรรณบุรี ชลบุรี เพชรบุรี ที่ยังมีการเมืองแบบผู้มีบารมีในท้องถิ่นเสียมากกว่า

สำหรับพรรคใหม่ หากจะเกิดเป็นพรรคเล็กคงยิ่งยากลำบาก ต้องเกิดเป็นพรรคกลาง คือ มีบุคลากรการเมืองเก่าที่มาจากพรรคเดิม หรือสามารถดึงคนจากพรรคเดิมมาร่วมได้จำนวนมาก พร้อมทั้งการมีแหล่งเงินทุนสนับสนุนที่มากพอ และวางตำแหน่งตนเองในสถานะเป็นพรรคขนาดกลางจึงจะมีโอกาสอยู่รอด แต่หากหวังเป็นพรรคเกิดใหม่ที่คิดเพียงจะมี ส.ส.บัญชีรายชื่อหนึ่งคนจากการปัดเศษแบบการเลือกตั้งเมื่อวันที่ 24 มีนาคม พ.ศ.2562 คงเป็นไปไม่ได้แล้วภายใต้กติกาใหม่

ภายใต้แนวคิดแบบกลยุทธ์ การวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส ภาวะคุกคาม เป็นสิ่งที่ต้องดำเนินการก่อนการออกรบ หากมีจุดแข็งและเป็นโอกาสต้องรู้จักใช้จุดแข็งช่วงชิงโอกาส หากมีโอกาสแต่ยังมีจุดอ่อน ต้องใช้โอกาสมาลดจุดอ่อนของตน ในขณะที่หากมีจุดแข็งและภาวะคุกคามมากมายต้องรู้จักหลีกเลี่ยงภัยคุกคาม

สุดท้ายหากวิเคราะห์แล้ว ยังมีจุดอ่อนมาก หนำซ้ำการศึกภายหน้า ฝ่ายศัตรูตรงข้ามล้วนเข้มแข็ง การสนับสนุนจากทุนภายนอกและ ประชาชนจำกัดยิ่ง ภาวะคุกคามมากมาย

มิสู้ถอยทัพชั่วคราวก่อน ซุนหวู่กล่าวไว้