สมุนไพรเพื่อสุขภาพ/โครงการสมุนไพรเพื่อการพึ่งตนเอง มูลนิธิสุขภาพไทย www.thaihof.org

หนามกระสุน จะยิงไวรัส?

 

สถานการณ์โควิด-19 ในประเทศไทยดูเหมือนจะค่อยๆ ดีขึ้น มาตรการผ่อนคลายก็ทยอยออกมาให้เศรษฐกิจไทยได้ฟื้นตัวกันบ้าง

แต่จะดีอย่างไรก็ขอให้เข้าใจกันว่าเชื้อไวรัสโคโรนา หรือโควิด-19 จะอยู่กับสังคมโลกไปเรื่อยๆ เป็นของคู่กันเสียแล้ว

จึงมีเรื่องราวสมุนไพรกับโควิด-19 ออกมาเป็นระยะให้เรียนรู้เสมอ

ตั้งแต่ราวต้นปี 2564 ที่ผ่านมา มีรายงานจาก American Journal of Phytomedicine and Clinical Therapeutics Vol. No.1:3 2021 ที่น่าสนใจคือ นักวิทยาศาสตร์ได้ทำการศึกษาสมุนไพรที่จะนำมาใช้ในการต้านโควิด-19

ในรายงานบอกว่าตั้งวัตถุประสงค์ไว้ 3 ประการคือ เป็นสมุนไพรที่

1) สามารถทำลายโครงสร้างของโควิด-19

2) ขัดขวางกระบวนการแบ่งตัว/เพิ่มจำนวนตัวของโควิด-19

และ 3) ลดความรุนแรงของโควิด-19

ในการศึกษาครั้งนี้พบสมุนไพร 5 ชนิดที่มีศักยภาพค่อนข้างสูง คือ โคกกระสุนหรือหนามกระสุน (Tribulus terrestris L.) โสมอินเดีย (Tribulus terrestris L.) ขมิ้น (Curcuma longa L.) กะเพรา (Ocimum tenuiflorum L.) และมะขามป้อม (Phyllanthus emblica L.)

สมุนไพร 1 ใน 5 ชนิดที่น่าสนใจคือ โคกกระสุนหรือหนามกระสุน เพราะเป็นวัชพืชที่ขึ้นทั่วไป ซึ่งเรามีความรู้ในการนำมาใช้ประโยชน์ทางยาค่อนข้างน้อย

 

พืชในกลุ่มหนามกระสุนหรือทั่วไปเรียกว่าโคกกระสุนที่พบในประเทศไทยมี 2 ชนิด คือ Tribulus cistoides L. ชื่อทางราชการไทยเรียกว่า โคกกระสุน และ Tribulus terrestris L. ที่มีชื่อทางราชการว่า หนามกระสุน

พืชทั้ง 2 ชนิดต่างกันตรงที่ชนิด Tribulus cistoides L. มีขนาดลำต้นใหญ่กว่า ใบมีขนมากกว่า มีการกระจายในพื้นที่ต่างๆ ทั่วโลกน้อยกว่ามาก จึงมีงานวิจัยเกี่ยวกับโคกกระสุนออกมาไม่มากนัก

ในขณะที่ชนิด Tribulus terrestris L. มีการกระจายตัวค่อนข้างมาก พบในเกือบทุกพื้นที่ในโลก จึงมีงานวิจัยเกี่ยวกับสมุนไพรชนิดนี้ค่อนข้างมากกว่า แต่ก็ยังไม่มีหลักฐานยืนยันว่าโคกกระสุนทั้ง 2 ชนิดนี้มีสรรพคุณทางยาเหมือนกันหรือไม่

คนไทยจะคุ้นเคยโคกกระสุนชนิด Tribulus terrestris L. มาก เป็นชนิดที่มีการกระจายตัวอยู่ทั่วไป และในสมัยย้อนยุคไปสัก 40 ปีก่อน ทั้งเด็กและผู้ใหญ่ที่ใช้จักรยานขี่ไปมาในสภาพบ้านเมืองแบบบ้านๆ จะพบคู่อริหรือศัตรูสำคัญคือ ผลโคกกระสุนที่มีหนามแหลมสามารถแทงทะลุยางจักรยานทำให้ยางแบนได้บ่อยๆ

ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลม เปลือกผลแข็งเป็นรูป 5 เหลี่ยม มีหนามแหลมใหญ่ 1 คู่ และมีหนามแหลมเล็กๆ ทั่วไป

ผลจะแบ่งออกเป็น 5 ช่อง ในแต่ละช่องจะมีเมล็ดอยู่ประมาณ 2-3 เมล็ด ผลพอแห้งจะแตกออกได้

 

ข้อมูลเท่าที่พอสืบค้นได้ พบว่ามีการใช้โคกกระสุนในยาพื้นบ้านหลายขนาน

เช่น ทั้งต้นที่มีรสเค็มขื่นเล็กน้อย ใช้เป็นยาแก้ไข้ทับระดู ตำรับยาแก้ปัสสาวะขัด

หรือการใช้สมุนไพรทั้งต้น ได้แก่ โคกกระสุนผสมกับหญ้าแพรก อ้อยดำและแห้วหมู นำมาต้มกับน้ำ 3 ส่วน เอา 1 ส่วน ใช้กินครั้งละครึ่งแก้ว วันละ 3 เวลา ใช้เป็นยาระงับน้ำกามเคลื่อน

หรือใช้โคกกระสุนทั้งต้น 1 กำมือต้มกับน้ำ 3 แก้ว ต้มให้เหลือ 1 แก้ว กรองเอาแต่น้ำยามากินครั้งละครึ่งแก้ว วันละ 2 ครั้ง ก่อนอาหารเช้าและเย็น เป็นยาบำรุงไต ยาขับปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้ปัสสาวะพิการ

ใช้ทั้งต้นและผล มีรสขมเผ็ด เป็นยารสสุขุม ออกฤทธิ์ต่อปอดและตับ เป็นยาบำรุงตับ ไต ใช้เป็นยาแก้อาการหน้ามืดวิงเวียนศีรษะ แก้ปวดศีรษะ ใช้เป็นยาแก้ไอ ขับเสมหะ หลอดลมอักเสบ ยังใช้เป็นยาลดความดันโลหิตสูง แก้ตาแดง น้ำตาไหลมาก มีสรรพคุณเป็นยาแก้นิ่วได้ด้วยเช่นกัน

ผลแห้งใช้ต้มกับน้ำดื่ม เป็นยาขับระดูขาวของสตรี และช่วยทำให้คลอดบุตรได้ง่ายขึ้น

ใช้เมล็ดตากแห้งทำเป็นยาลูกกลอนกินบำรุงร่างกาย เชื่อกันว่าช่วยให้รู้สึกเป็นหนุ่มเป็นสาว มีกำลังวังชา หายเหนื่อยล้า หรือในคนที่อ่อนเพลียไม่มีเรี่ยวแรง ใช้โคกกระสุน กำลังวัวเถลิง กำลังเสือโคร่ง และเครือเขาแกบ นำมาต้มรวมกันกินน้ำยาเป็นประจำ และบางรายที่มีอาการหย่อนสมรรถภาพทางเพศ หรือช่วยบำรุงน้ำอสุจิของเพศชาย ก็ใช้เมล็ดแก่นำมาตากให้แห้งแล้วบดให้เป็นผง ใช้กินครั้งละประมาณ 1 ช้อนชา โดยกินกับน้ำผึ้งวันละ 2 เวลา เช้าและเย็น

ส่วนของรากนำมาฝนกับน้ำ ใช้เป็นยารักษาอาการอักเสบในช่องปาก ใช้เป็นยาแก้ปวดฟัน

 

ในทางเภสัชวิทยา สารสกัดโคกกระสุนด้วยแอลกอฮอล์หรือน้ำยาที่ต้ม มีฤทธิ์เป็นยาแก้ไอ ขับเสมหะ และยับยั้งอาการหืดหอบได้ โดยเฉพาะกับการรักษาอาการไอได้ดีมาก

ในวงการกีฬาก็สามารถใช้โคกกระสุนช่วยกระตุ้นการสร้างมวลกล้ามเนื้อและเพิ่มความแข็งแกร่งให้กับนักกีฬาได้

อีกทั้งยังช่วยผ่อนคลายความเครียด ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของร่างกายในการสร้างกล้ามเนื้อให้แข็งแรง เพิ่มสมรรถภาพของนักกีฬา ทำให้นักกีฬามีศักยภาพของร่างกายที่พร้อมสำหรับการแข่งขันกีฬามากขึ้น

ช่วยเสริมสร้างฮอร์โมนเจริญพันธุ์ทั้งเพศชายและเพศหญิง

ช่วยให้รอบประจำเดือนการตกไข่ของสตรีเป็นปกติ ซึ่งช่วยให้มีบุตรได้ง่ายขึ้น และช่วยลดอาการไม่พึงประสงค์ก่อนและระหว่างมีประจำเดือนของผู้หญิง

ช่วยให้อาการวัยทองในผู้หญิงลดลง

ช่วยลดอาการซึมเศร้า วิตกกังวลและนอนไม่หลับ

ยังช่วยเพิ่มระดับฮอร์โมนเพศชายและช่วยเพิ่มความต้องการทางเพศทั้งชายและหญิงด้วย

 

จากการศึกษาวิจัยโดยให้อาสาสมัครชายทดลองใช้โคกกระสุน 750 มิลลิกรัมติดต่อกัน 5 วัน ผลการทดลองพบว่า ระดับเทสโทสเตอโรนของทุกคนเพิ่มสูงขึ้น

และยังพบว่าโคกกระสุนมีฤทธิ์กระตุ้นการทำงานของระบบสืบพันธุ์ทำให้อสุจิเคลื่อนตัวได้ดีขึ้น ช่วยเพิ่มจำนวนสารคัดหลั่งและกระตุ้นความตื่นตัวทางเพศ

อย่างไรก็ตาม สตรีมีครรภ์หรือให้นมบุตร ห้ามกินสมุนไพรนี้ และควรระวังในการใช้กับผู้ที่ป่วยเป็นโรคหัวใจ เนื่องจากสารสกัดที่ได้มีโพแทสเซียมสูง ทำให้หัวใจเต้นเร็วและอาจทำให้หัวใจวายได้

จากงานวิจัยล่าสุดพบว่าโคกกระสุนหรือหนามกระสุนชนิด Tribulus terrestris L. มีสารที่ไปทำลายโปรตีนของไวรัสถึง 6 ชนิด เป็นการยับยั้งไวรัสอันตราย

แต่ก็ขอให้เข้าใจว่ายังอยู่ในระดับทดลองเบื้องต้นยังไม่ได้นำมาใช้ในโรคโควิด-19

แต่ถือว่าเป็นสมุนไพรที่น่าสนใจชนิดหนึ่ง และทั้งสรรพคุณยาพื้นบ้านที่นำเสนอไว้และงานวิจัยใหม่ๆ นี้ โคกกระสุนหรือหนามกระสุน วัชพืชหนามแหลมไม่พึงปรารถนาของหลายคน

แต่กำลังพัฒนาเป็นยาตัวใหม่ในการต่อสู้กับไวรัสก็ได้ ใครจะรู้