‘เลือก’

 

ปลายฤดูหนาว

เกือบๆ สองทุ่ม ผมกลับถึงแคมป์ที่อยู่ริมลำห้วยในป่าเบญจพรรณ ที่ระดับความสูง 520 เมตรจากระดับน้ำทะเล

แม้ว่าตอนนี้สายน้ำจะลดระดับลงมากแล้ว แต่เสียงน้ำไหลกระทบแก่งหินยังดังก้อง

อากาศเย็นยะเยือก ผมก่อกองไฟ ไม้ฟืนแห้ง ส่องประกายสีส้ม

ผมถอดรองเท้าและถุงเท้าอับชื้น แขวนข้างกองไฟ

ขณะมองเปลวไฟร่ายรำ ผมนึกถึงการทำงานวันนี้ ตั้งแต่เช้ามืด ผมเฝ้าดูนกกก นกเงือกขนาดใหญ่

สิ่งที่นกตัวเมียทำ กับนกตัวผู้ ทำให้ผมนึกถึงคำว่า เลือก

 

กลางเดือนมกราคม เป็นช่วงเวลาที่นกเงือกในผืนป่าด้านตะวันตก เริ่มเตรียมโพรงรังสำหรับวางไข่

จากการเฝ้าติดตาม ศึกษามาอย่างยาวนานของนักวิจัยในโครงการศึกษานิเวศวิทยาของนกเงือก มีข้อมูลชัดเจนว่า แม้ว่านกเงือกเมื่อจับคู่แล้วจะอยู่ด้วยกันตลอดไป แต่เมื่อถึงช่วงเวลาจะวางไข่ในปีใหม่ ตัวผู้ต้องทำคล้ายเริ่มสานความสัมพันธ์ใหม่อีกทุกปี

วันนี้ ภาพที่ผมเห็น คือตัวผู้คาบแมลงมารอหน้าโพรง ชวนให้ตัวเมียเข้ามาดู

สิ่งที่ตัวเมียทำ คือเมินเฉย ราวกับไม่สนใจ

ตัวเมียเป็นฝ่ายเลือกโพรงที่จะเข้าไปอยู่ ส่วนตัวผู้มีหน้าที่นำเสนอ

การเลือกอย่างพิถีพิถันของตัวเมีย ไม่ใช่เรื่องแปลก มีเหตุผล เพราะเธอจะต้องเข้าไปอุดอู้อยู่ในนั้นเป็นเวลานาน

สำหรับชีวิต นั่นเป็นเรื่องที่ดี หากมีโอกาสได้เลือก

เมื่อเลือกสิ่งใดไปแล้ว โอกาสจะกลับมาเลือกใหม่อาจไม่ง่ายดายนัก

 

โพรงที่นกกกคู่นี้จะใช้ เป็นโพรงเก่าที่เคยใช้ปีที่แล้ว เป็นโพรงต้นสมพง ขนาดราวสองคนโอบ สูงจากพื้นสัก 25 เมตร สมพงต้นนี้ขึ้นอยู่ริมห้วยแห้งในหุบเขา เมื่อปีนขึ้นอีกฝั่ง ผมจึงได้เฝ้าดูนกในมุมที่ไม่ต้องเงยมาก

ซุ้มบังไพรที่ใช้ เราขึ้นมาทำไว้ตั้งแต่เดือนก่อน

สองสามวันที่ผ่านมา ทั้งสองตัวเริ่มมาดูโพรง ถึงเป็นโพรงที่เคยใช้ แต่ตัวเมียก็ดูอย่างละเอียด

โพรงอันเหมาะสมในป่า เหลือไม่มากนักหรอก การเฝ้าระวังไม่ให้นกตัวอื่นมายึดหรือมาวุ่นวาย จำเป็น

นกกกสองตัวเกาะใกล้ๆ นิ่งๆ มีนกเงือกสีน้ำตาลพาตัวเมียเข้ามาสำรวจโพรง

การสำรวจทำได้ไม่นาน ก็ถูกเจ้าของบินโฉบมาพร้อมส่งเสียงไล่

นกกกตัวเมียทำท่าเมิน ตัวผู้พยายามนำเสนอ คล้ายบอกว่า นี่แหละเป็นโพรงดีที่สุดแล้ว

ที่ผมเห็น นั่นคือช่วงเวลาแห่งความรักของนกทั้งสองตัว เป็นความสุข ก่อนที่งานหนักในการเลี้ยงลูกจะเริ่มต้น

 

รอบๆ ซุ้มบังไพร มีเสียงเปาะแปะดังคล้ายฝนตกปรอยๆ ตลอดเวลา

เป็นเสียงใบไม้สีน้ำตาลแห้งร่วงหล่นลงกระทบพื้น

ในป่าเบญจพรรณ การทิ้งใบเพื่อลดการใช้น้ำของต้นไม้ ไม่ได้ทำพร้อมๆ กันเหมือนในป่าเต็งรัง สภาพป่าเบญจพรรณจึงไม่ดูโปร่งโล่ง ต้นไม้เหลือเพียงกิ่งแห้งแบบป่าเต็งรังช่วงฤดูแล้ง

ต้นไม้ในป่านี้ ทยอยกันเปลี่ยนสี การเปลี่ยนแปลงจึงสังเกตเห็นไม่ง่าย

ป่าที่เขียวทึบช่วงสองเดือนก่อน เมื่อสองสัปดาห์ที่แล้ว ต้นไม้เริ่มเตรียมตัวลดการใช้น้ำ เปลี่ยนสีใบ และทิ้งใบร่วงหล่นปกคลุมพื้น รักษาความชื้นไว้บ้าง

ป่ามีสีเหลือง สีแดง สีส้ม กระจายไปทั่ว

นี่เป็นช่วงเวลาปรับตัว รับความแห้งแห้ง เป็นช่วงเวลาแห่งความยุ่งยากของชีวิต

ป่าเปลี่ยนสี ในสายตาคน

เป็นเวลาแห่งความงาม

 

แคมป์ริมห้วย ค่อนข้างสบาย แต่ต้องใช้เวลาเดินจากเส้นทางที่รถเข้าถึง 4 ชั่วโมง เป็น 4 ชั่วโมงซึ่งต้องไต่ขึ้นเขามาเรื่อยๆ ก่อนชันดิ่งลงหุบ เลาะมาตามลำห้วย ที่มีก้อนหินใหญ่น้อยระเกะระกะ

แคมป์อยู่บริเวณที่ราบเล็กๆ

หลายวันเข้า แคมป์คล้ายจะกลมกลืน ด่านใกล้ๆ มีรอยตีนเสือโคร่งเดินผ่านมา พร้อมตะกุยและพ่นฉี่ แสดงความเป็นเจ้าของอาณาเขตไว้

ช่วงเช้ามืดและพลบค่ำ อากาศเย็นจัด น้ำในลำห้วยเย็นขนาดยืนแช่ไม่ไหว

อยู่ใกล้ชิดลำน้ำ แต่การอาบน้ำเป็นสิ่งที่เราหลีกเลี่ยง

 

ผมพบกับอาการช่างเลือกของนกกกตัวเมียอยู่หลายวัน นกเงือกสีน้ำตาลตัวเมียก็เช่นกัน ต่างทำท่าเฉยเมย ไม่สนใจสิ่งที่นกตัวผู้พยายามนำเสนอ

นกเงือกตัวผู้ไม่ได้มีแววของความเบื่อหรือย่อท้อกับความพยายาม

แต่ก็เถอะ อีกไม่กี่วัน เหตุการณ์จะเป็นอีกแบบ โพรงทั้งหมดจะถูกปิด เหลือไว้แค่ช่องเล็กๆ เป็นโพรงอันเหมาะสม พอสำหรับเป็นที่อยู่ของแม่และลูกนก

 

งานของนกตัวผู้หนักขึ้นเรื่อยๆ มันไปหาอาหารกลับมาให้ เมื่อลูกเริ่มโต หลายครั้งที่นกตัวเมียโยนผลไม้ที่มันหามาให้ทิ้งต่อหน้าเพราะเธอต้องการอาหารประเภทโปรตีนให้ลูกบ้าง

ตั้งแต่เช้ามืด ฟ้ายังไม่สว่าง จนกระทั่งฟ้ามืด

นกเงือกตัวผู้ต้องบินในระยะไกล นำอาหารมาให้วันละหลายรอบ

 

กับสัตว์ป่า มีหลายอย่างที่ผมไม่สามารถเข้าถึง หรือเข้าใจในสิ่งที่พวกมันทำหรอก

แต่สิ่งที่เข้าใจได้ไม่ยากนัก คือเป็นเรื่องที่ดี หากมีโอกาสได้ “เลือก”

และสิ่งหนึ่งซึ่งต้องทำความเข้าใจ

คือสิ่งที่ตามมาพร้อมกับการเลือกนั้น ไม่ว่าจะเป็นอะไรก็ตาม

คงเลี่ยงไม่พ้น ที่จะต้องยอมรับ