วางบิล/เรืองชัย ทรัพย์นิรันดร์ 

ประเดี๋ยวเดียว 1 ปี 2 เดือน

‘น่องยังไม่โป่ง’

 

ประวัติศาสตร์มิได้หมายถึงบทเรียนที่ต้องเรียนรู้ความเป็นไปเป็นมาของชนชาติ ของราชอาณจักร ของประเทศเท่านั้น ยังหมายรวมถึงท้องถิ่น ภูมิประเทศ และชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คนในท้องถิ่นนั้นพร้อมกันไปด้วย

ความเป็นนักประวัติศาสตร์ โบราณคดีของสุจิตต์ วงษ์เทศ กับขรรค์ชัย บุนปาน หลังจากเรียนและศึกษาโดยตรงทางวิชาการจากคณะโบราณคดี จากคณาจารย์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

มีโอกาสไปขุดค้นและเรียนรู้จากแหล่งอันเป็นโบราณสถานโบราณวัตถุโดยตรง มีโอกาสได้รู้ ได้เห็น ได้สัมผัสมากับมือตัวเอง จึงทราบลึกลงถึงความเป็นไปของเรื่องราวในแหล่งนั้นทั้งจากสิ่งที่ปรากฏต่อตา สิ่งที่ได้รับฟังจากนักโบราณคดี นักประวัติศาสตร์ระดับศาสตราจารย์และระดับปรมาจารย์ผู้ชำนาญในท้องถิ่นนั้น

จึงนำสิ่งที่ได้เรียนรู้และศึกษามาถ่ายทอดเป็นเรื่องราวผ่านหนังสือด้วยงานเขียนหลายประเภท รวมไปถึงการบรรยายสู่สาธารณชน

ที่สุด วันหนึ่งจึงนำมาเป็นเรื่องราวบอกเล่าผ่านรายการ “ทอดน่องท่องเที่ยว” ทางโทรทัศน์ ออกอากาศอย่างเป็นทางการทุกวันพฤหัสบดีที่ 4 ของเดือน เวลาค่ำ และนำลงตีพิมพ์ในหนังสือพิมพ์มติชนฉบับวันจันทร์ที่ 3 ของเดือน เพื่อให้ผู้ชมรายการโทรทัศน์ของมติชนและอ่านหนังสือพิมพ์มติชนได้มีโอกาสรู้และทราบถึงประวัติศาสตร์ของท้องถิ่นนั้นเป็นประจำ

 

การได้เรียนรู้ถึงเรื่องราวของท้องถิ่นจากการบอกเล่าของผู้มีความรู้ทั้งทางวิชาการและเกร็ดความรู้ในท้องถิ่น ทำให้ผู้ที่อยู่อาศัยในท้องถิ่นนั้นๆ ได้รู้จักตัวเองว่าคือใคร ท้องที่บริเวณนั้นมีความเป็นมาอย่างไร ชื่อเสียงเรียงนามที่ปรากฏมาจากไหน เป็นชื่อเสียงเรียงนามจากเดิม หรือผิดเพี้ยนจากเดิมมาเป็นชื่อใหม่

เช่น “นางเลิ้ง” คือสถานที่บริเวณวัดโสมนัสวรวิหารสร้างขึ้นในรัชสมัยรัชกาลที่ 4 จากพระนามพระมเหสีพระองค์แรกของพระองค์คือพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี ผู้สถาปนาธรรมยุติกนิกายในคณะสงฆ์ไทย มาจากชื่อของ “ม่อใหญ่ใส่น้ำมัน” หรือโอ่ง หรือตุ่มขนาดใหญ่ว่า “อีเลิ้ง” เป็นที่นำตุ่มหรือโอ่งจากเรือในแม่น้ำเจ้าพระยา เข้าคลองผดุงกรุงเกษม ที่เพิ่งสร้างเสร็จเมื่อรัชกาลที่ 4 มาขึ้นบริเวณนี้ จึงเรียกสถานที่ตุ่มหรือโอ่งว่า “อีเลิ้ง” ตามชื่อของตุ่มหรือโอ่ง

ต่อมา น่าจะเป็นรัชสมัยที่ 5 เห็นว่าชื่อ “อี” ไม่น่าจะไพเราะจึงเปลี่ยนจาก “อี” เป็น “นางเลิ้ง” มากระทั่งทุกวันนี้

เช่นเดียวกับคำว่า “ขึ้น” และ “ลง” หมายถึงการขึ้นจากที่ต่ำสู่ที่สูง หรือลงจากที่สูงสู่ที่ต่ำ เช่น “ขึ้นรถ ลงเรือ” แต่วันก่อน โฆษกทางโทรทัศน์บอกว่า “ผู้โดยสารขึ้นเรือจากท่าพระจันทร์ไปลงที่ท่าศิริราช” คงเข้าใจว่า เวลาลงเรือจากท่าซึ่งสูงกว่าเรือ เรียกว่า “ขึ้น” และเมื่อขึ้นจากเรือที่อีกโป๊ะเรือต่ำกว่ากราบเรือ เรียกว่า “ลง” ทำให้ความหมายของคำว่า “ขึ้นรถ ลงเรือ” ผิดไปจากความหมายเดิม

วันนี้ “ขรรค์ชัย บุนปาน – สุจิตต์ วงษ์เทศ” ทำหน้าที่ “บอกเล่าประวัติศาสตร์ท้องถิ่น” ทั้งที่เป็นสถานที่ เป็นท้องถิ่น เป็นบุคคล และความเปลี่ยนแปลง ความเป็นไปของ “ท้องถิ่น” แต่ละแห่งในประเทศนี้ และคงนำมาพิมพ์เพื่อให้เป็น “ประวัติศาสตร์บอกเล่า” นำมาปะติดปะต่อในแต่ละท้องถิ่น วันหนึ่งจะได้เป็นประวัติศาสตร์ของท้องถิ่นของท้องที่นั้น

 

นับแต่มีรายการ “ทอดน่องท่องเที่ยว” ออกอากาศครั้งแรกเมื่อเดือนมีนาคม 2560 ด้วยการนำชมวัดพุทไธศวรรย์ สถานที่สำคัญจุดกำเนิดกรุงศรีอยุธยา ถ่ายทอดโทรทัศน์จากวัดพุทไธศวรรย์ เมื่อวันที่ 18 มีนาคม 2560

ครั้งที่สอง เดือนเมษายน 2560 เรื่องย่านข้าหลวงเดิม บางขุนเทียน เส้นทางคลองประวัติศาสตร์ ทำบุญศาลาการเปรียญจำหลักไม้ทั้งหลัง ตาดูหูฟังประลองเพลง ถ่ายทอดจากวัดนางนอง วัดหนัง วัดราชโอรส และวัดแก้วไพฑูรย์ เขตจอมทอง เมื่อ 7 เมษายน 2560

ครั้งต่อมา เดือนพฤษภาคม 2560 เมืองอู่ทอง สุพรรณบุรี ต้นทางประวัติศาสตร์ไทย เพราะสุโขทัยไม่ใช่ราชธานีแห่งแรก ถ่ายทอดจากเมืองอู่ทอง สุพรรณบุรี เมื่อ 13 พฤษภาคม 2560

มิถุนายน 2560 สุนทรภู่เกิดวังหลัง ผู้ดีบางกอก แต่งพระอภัยมณี ฉากทะเลอันดามัน ถูกใส่ร้ายป้ายสีว่า ขี้เมา เจ้าชู้ อยู่อย่างไพร่ ไม่มีสกุลรุนชาติ ถ่ายทอดจากวังหลัง (ศิริราช) ปากคลองบางกอกน้อย 16 มิถุนายน 2560

กรกฎาคม 2560 ทำขวัญนาค ผี, พุทธ, พราหมณ์ ถ่ายทอดจากวัดแก้วไพฑูรย์ เขตจอมทอง 6 กรกฎาคม 2560

สิงหาคม 2560 เมืองพิมาย รัฐเครือญาติอยุธยา และกัมพูชา ถิ่นเดิมบรรพกษัตริย์เขมร ผู้สร้างนครวัด นครธม ถ่ายทอดจากเมืองพิมาย นครราชสีมา เมื่อ 15 สิงหาคม 2560

กันยายน 2560 สนามหลวงยุคกรุงเก่า ท้องพระเมรุ กลางกรุงศรีอยุธยา ถ่ายทอดจากพระราชวังโบราณ พระนครศรีอยุธยา เมื่อ 19 กันยายน 2560

พฤศจิกายน 2560 วัดโพธิ์ โสภาสถาพร จากวัดเก่าสู่วัดหลวง รุ่งเรืองดังเมืองสวรรค์ ถ่ายทอดจากวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม กรุงเทพฯ เมื่อ 20 พฤศจิกายน 2560

ธันวาคม 2560 ส่งท้ายปีเก่า 3,000 ปี ลพบุรีไม่เคยร้าง ต้นกำเนิดอยุธยา สถาปนาสุโขทัย ถ่ายทอดจากวัดนครโกษา และศาลพระกาฬ ลพบุรี 20 ธันวาคม 2560

ขึ้นปีใหม่ 2561 มกราคม เหน่อสุพรรณบุรี สร้างสรรค์ความเป็นไทย สมัยอยุธยา ถ่ายทอดจากสุพรรณบุรี 23 มกราคม 2561

กุมภาพันธ์ 2561 ชุมชนจีนเก่าแก่ แม่น้ำท่าจีน สมุทรสาคร ถ่ายทอดจากวัดใหญ่จอมประสาท บ้านท่าจีน 13 กุมภาพันธ์ 2561

มีนาคม 2561 เพชรบุรี มีเจ๊กกับแขก การค้าคาบสมุทรสุดสยาม ถ่ายทอดจากโบราณสถานทุ่งเศรษฐี อำเภอชะอำ เพชรบุรี 20 มีนาคม 2561

เมษายน 2561 ชุมชนเมืองยุคต้นอยุธยา 500 ปี กรุงเทพฯ คลองบางหลวง ถ่ายทอดจากวัดกำแพงบางจาก กรุงเทพฯ 24 เมษายน 2561

พฤษภาคม 2561 เกาะสีชัง มีพระราชวังสมัย ร.5  บนเส้นทางการค้าโลกยุคทวารวดี จากเกาะสีชัง ชลบุรี 11 พฤษภาคม 2561

ย่างเข้าเดือนหก มิถุนายน รายการสุดยอด Siamese twin อิน-จัน (อ่านต่อฉบับหน้าครับ)