สุโขทัย ไม่ใช่ราชธานีแห่งแรกของไทย แต่เป็นรัฐเล็กๆ ที่มีพัฒนาการจากชุมชนถลุงโลหะ 2,000 ปีมาแล้ว บนเส้นทางคมนาคมภายใน ห่างไกลทะเล

พบหลักฐานมานุษยวิทยาและโบราณคดีกระจายทั่วไปทั้งลุ่มน้ำยม-น่าน ภาคกลางตอนบน ของลุ่มน้ำเจ้าพระยา เช่น

1. เครื่องมือเครื่องใช้สมัยโลหะ โดยเฉพาะเหล็ก 2,000 ปีมาแล้ว หรือราว พ.ศ.500
2. โครงกระดูกคน และเครื่องมือเครื่องใช้สมัยแรกรับศาสนาใหญ่จากอินเดีย (ไทยเรียกสมัยทวารวดี) 1,500 ปีมาแล้ว หรือราว พ.ศ.1000

สุโขทัยห่างไกลทะเล เป็นรัฐเล็กๆ เหนือสุดอยู่อุตรดิตถ์, ใต้สุดอยู่นครสวรรค์, ตะวันออกถึงเพชรบูรณ์, ตะวันตกถึงตาก ไม่กว้างไกลถึงปัตตานีสุดแหลมมลายู ตามที่มีผู้ “ตู่” มานาน

คนเจ้าของวัฒนธรรมตั้งแต่สมัยโลหะเหล่านี้ รวมทั้งคนจากทิศทางต่างๆ เคลื่อนย้ายสมัยหลังๆ เข้ามาตามเส้นทางคมนาคมการค้าดินแดนภายใน ล้วนเป็นบรรพชนคนที่สถาปนารัฐสุโขทัย ซึ่งไม่เชื้อชาติไทย (เพราะเชื้อชาติไม่มีอยู่จริง) แต่เป็นคนหลายชาติพันธุ์ พูดหลายตระกูลภาษา ต่อมาใช้ภาษาไต-ไท เป็นภาษากลางสื่อสารกัน (นานเข้าก็กลายตนเป็นคนไทย)

คนเหล่านั้นไม่ได้อพยพถอนรากถอนโคนมาจากเทือกเขาอัลไต และไม่ได้มาจากอาณาจักรน่านเจ้า

รวมทั้งไม่เป็นข้ามอญกับขอม เพราะบางกลุ่มเป็นมอญ (พูดภาษามอญ) บางกลุ่มเป็นขอม (พูดภาษาเขมร) จึงไม่ต้องมีสงคราม “ปลดแอก” ตามประวัติศาสตร์ไทยแต่งใหม่เป็นนิยายบู๊

 

เครื่องมือโลหะ 2,000 ปีมาแล้ว
บ้านวังหาด ต.ตลิ่งชัน อ.บ้านด่านลานหอย จ.สุโขทัย

 

อารยธรรมอินเดียและจีน 1,500 ปีมาแล้ว [ทวารวดี] หลัง พ.ศ.1000