ของดีมีอยู่

บทพิสูจน์ ท่ามกลางสถานการณ์ ‘สุ่มเสี่ยง’

ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 16 - 22 กุมภาพันธ์ 2567
คอลัมน์ของดีมีอยู่
เผยแพร่

สังคมการเมืองไทยตลอดช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา ดูเหมือนกำลังเดินทางไปยัง “จุดสุ่มเสี่ยง” ที่น่าเป็นห่วงและวิตกกังวล อีกครั้งหนึ่ง

อย่างไรก็ดี แทนที่จะขับเคลื่อนสังคมกันด้วยอารมณ์โกรธอันร้อนแรง (ไม่ว่าจะโดยอารมณ์โกรธของฝ่ายไหน) แล้วถลำลึกลงไปในวงจรความขัดแย้งที่ไร้จุดสิ้นสุด แถมยังร้าวลึกยิ่งขึ้นเรื่อยๆ

อยากเชิญชวนให้ทุกท่านถอยห่างออกมาจากสถานการณ์ “ปะทะชน” ที่ดุเดือด และลองจินตนาการไปให้ไกลกว่านั้นว่า พวกเราจะสามารถก้าวข้ามผ่านสภาวะ “สุ่มเสี่ยง” เช่นนี้ ไปด้วยกันได้อย่างไร?

หรือถามอีกแบบคือ “สังคมการเมือง” ที่พึงปรารถนานั้น ควรมีรูปร่างหน้าตาเป็นเช่นใดกันแน่?

 

คําตอบในอุดมคติต่อคำถามข้างต้น ก็คือ เราต้องการ “สังคมการเมือง” ที่โอบรับความแตกต่างหลากหลายทางความคิด-อุดมการณ์

แม้ในการดำเนินชีวิตจริงๆ ความขัดแย้งที่เกิดขึ้นจากการมีความแตกต่างทางความคิด อาจนำไปสู่ปฏิบัติการทางสังคมที่ผิดกฎหมาย ในบางครั้ง ก้าวล้ำปทัสถาน-จารีตเฉพาะของสังคมนั้นๆ หรือล่วงละเมิดหลักสิทธิมนุษยชนสากล ในบางคราว

ทว่า “สังคมการเมืองที่ดี” ต้องหลอมรวมความแตกต่างเหล่านั้นเอาไว้ให้ได้มากที่สุด

แม้ความแตกแยกไม่ลงรอยทางความคิดจะยังไม่หายไปไหน แต่ “สังคมการเมืองที่พึงประสงค์” จะต้องแสวงหาพื้นที่สนทนาอันปลอดภัยและกฎกติกาอันเหมาะสม เพื่อเปิดโอกาสให้ทุกฝ่ายได้มาปะทะสังสรรค์กัน โดยไม่นำไปสู่การใช้ความรุนแรง จนมีผู้บาดเจ็บ-ล้มตาย

ความคิดความเชื่อประเภทหนึ่งที่ทำให้หลงทางกันมานักต่อนัก คือ ความคิดความเชื่อที่มองว่า เราจะต้อง “ขจัด-ทำลาย” ความผิดแผกแตกต่างที่ถูกนิยามเป็น “ภัยร้าย” ของบ้านเมือง (หรือจริงๆ คือความคิดที่แตกต่างจากคณะผู้มีอำนาจ) ออกไปจากสังคมให้สิ้นซาก

นี่เป็นวิธีการแก้ปัญหาที่ไม่เคยสะสางปัญหาได้อย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาด แถมยังก่อให้เกิดปัญหาชุดใหม่ๆ เนื่องจากความคิดที่แตกต่างจากผู้มีอำนาจ มิได้ดำรงอยู่ผ่านปัจเจกบุคคลคนใดคนหนึ่ง หรือผู้คนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง ซึ่งสามารถทำลายล้างได้ด้วยการใช้ความรุนแรง หรือการนำ “ตัวปัญหา” ไปเก็บกักไว้ให้ปราศจากอิสรภาพ ด้วยกลไกทางกฎหมาย

แต่ความคิดเหล่านี้คือสภาวะนามธรรมที่ซึมลึกแพร่กระจายอยู่ในอารมณ์ ความรู้สึก ความทรงจำของผู้คน ที่ส่งผ่านส่งต่อไปได้เรื่อยๆ ไม่รู้จบ แถมยังวิวัฒน์-คลี่คลายรูปแบบได้ด้วย

ต้องขอสารภาพว่า เมื่อได้ฟังการอภิปรายของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรหลายท่านในวันที่ 14 กุมภาพันธ์ ก็อดรู้สึกไม่ได้ว่า ส.ส.จำนวนมาก ยังมีวิธีคิดในการแก้ไขความขัดแย้ง ด้วยการซ้ำเติมปัญหาหรือนำพาประเทศไปสู่ทางตันทำนองนี้

 

อีกเรื่องหนึ่งที่พึงระมัดระวัง คือ เราไม่ควรตื่นตกใจกับความขัดแย้งที่ “ระเบิดปะทุ” ขึ้น เพียงปรากฏการณ์ใดปรากฏการณ์หนึ่ง ปรากฏการณ์เดียว

แต่เราคงต้องร่วมกันวิเคราะห์ “ความเป็นจริงในสังคม” อย่างสงบนิ่ง เยือกเย็น และรอบด้านว่า ปัจจัยใดบ้างที่ก่อให้เกิดปรากฏการณ์เช่นนั้น และอีกหลายปรากฏการณ์ ซึ่งมีความเกี่ยวโยงต่อเนื่องกัน?

รวมทั้งต้องสำรวจตรวจสอบและพิเคราะห์ปัจจุบันกับอนาคตให้แน่ชัดว่า ผู้คน (แต่ละกลุ่ม/ชนชั้น/รุ่นอายุ/ภูมิภาค) ในสังคมไทยร่วมสมัย นั้นมีความเห็น-จุดยืนอย่างไรบ้าง? ต่อปรากฏการณ์ความขัดแย้งดังกล่าว

เพื่อจะได้ค้นหาทางออกที่สอดคล้องกับ “ความปรารถนาร่วม” ของพวกเขาและเธอ

อย่าเพิ่งเอนเอียงไปตามทฤษฎีสมคบคิด, ความเชื่อที่เชื่อต่อๆ กันมา หรือความปรารถนาดีอันแรงกล้า ที่หลุดลอยออกจากรากฐานจริงๆ ของสังคมโดยสิ้นเชิง

ไม่ว่าจะมีจุดยืนแบบไหน ท่ามกลางสถานการณ์ “สุ่มเสี่ยง” ที่บังเกิดขึ้น อยากให้ทุกฝ่ายใจเย็นๆ และพยายามทำทุกอย่างด้วยความเชื่อว่า พวกเราทุกคนสามารถมี “สังคมการเมือง” ที่ดีและเปิดกว้างกว่านี้ได้

เป็น “สังคมการเมือง” ที่ยึดโยงทุกคนเข้าด้วยกัน มิใช่ “สังคมการเมือง” สำหรับบางคน “สังคมการเมือง” ที่หาหนทางกีดกั้นสมาชิกบางส่วนออกไป

“สังคมการเมือง” ที่เต็มไปด้วยความเปราะบางและแตกสลายลงได้ทุกเมื่อ •

 

ของดีมีอยู่ | ปราปต์ บุนปาน