| ที่มา | มติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 3 - 9 พฤษภาคม 2567 |
|---|---|
| คอลัมน์ | คุยกับทูต |
| เผยแพร่ |
คุยกับทูต | แร็มโก ฟัน ไวน์คาร์เดิน
สัมพันธ์ ไทย-เนเธอร์แลนด์ 420 ปี (2)
เมื่อพูดถึงจักรยาน เชื่อว่าหลายคนคิดถึงอัมสเตอร์ดัม เมืองหลวงของประเทศเนเธอร์แลนด์ เนื่องจากเอกลักษณ์ของเมืองคือ วัฒนธรรมการขี่จักรยานของประชากร (Cycling Culture) โดยเมืองหลวงซึ่งมีขนาดเล็ก และมีประชากรเพียง 1,182,000 คน (เพิ่มขึ้น 0.68% จากเมื่อปี 2023) แห่งนี้ กลับมีจักรยานที่ใช้มากถึง 881,000 คัน ซึ่งนั่นหมายความว่าในทุกๆ ครัวเรือน จะมีจักรยานที่ใช้กันอย่างน้อย 1-2 คันนั่นเอง
นายแร็มโก ฟัน ไวน์คาร์เดิน (H.E. Mr. Remco van Wijngaarden) เอกอัครราชทูตราชอาณาจักรเนเธอร์แลนด์ประจำราชอาจักรไทย เล่าเรื่องเนเธอร์แลนด์ ประเทศจักรยานที่เกิดจากพลังชาวดัตช์
เป็นเรื่องจริงหรือไม่ที่ผู้คนในเนเธอร์แลนด์ยังคงปั่นจักรยานกันเป็นจำนวนมาก แม้แต่ในเมืองหลักๆ ก็ตาม
“นอกจากทิวลิป ชีส รองเท้าไม้ และกังหันลมแล้ว สิ่งหนึ่งที่เนเธอร์แลนด์เป็นที่รู้จักก็คือ การใช้จักรยานเป็นพาหนะในชีวิตประจำวันของทุกคนอย่างแพร่หลาย แม้แต่นายกรัฐมนตรีของเราก็ปั่นจักรยานไปทำงาน”
“นอกจากนี้ ที่สถานทูตของเราในกรุงเทพฯ ยังได้มีส่วนร่วมในการนำจักรยานมายังประเทศไทย โดยเริ่มต้นที่กรุงเทพฯ”
ชาวดัตช์ชื่นชอบการปั่นจักรยานมาโดยตลอดหรือไม่
“ไม่เสมอไป แต่ประวัติความเป็นมาของจักรยานเมื่อย้อนกลับไปสองศตวรรษก่อน มีการพัฒนาทดลองจักรยานครั้งแรกในยุโรป ตลอดหลายศตวรรษที่ผ่านมา การออกแบบมีการเปลี่ยนแปลงหลายครั้ง จนกระทั่งรูปร่างของจักรยานสมัยใหม่เกิดขึ้นเมื่อประมาณ 100 ปีที่แล้ว โดยเป็นล้อสองล้อที่มีขนาดเท่ากัน ขับเคลื่อนด้วยแป้นเหยียบสองอันใช้ระบบขับเคลื่อนด้วยโซ่ แฮนด์จักรยาน (Handlebars) ใช้ควบคุมทิศทางของรถผ่านล้อหน้า และแม้ว่าจะมีนวัตกรรมมากมายที่ทำให้จักรยานเร็วขึ้น แข็งแกร่งขึ้น เชื่อถือได้มากขึ้น เบาขึ้น หรือควบคุมได้ง่ายขึ้น แต่พื้นฐานยังคงเหมือนเดิม”
“ดังที่ทราบ จักรยานมีอยู่ทั่วไปในประเทศเนเธอร์แลนด์ ชาวดัตช์มักจะปั่นจักรยานเกือบทุกที่ ไปมหาวิทยาลัย, ไปทำงาน, ไปเดต, ไปพบแพทย์, ไปซูเปอร์มาร์เก็ต และอื่นๆ โดยรวมแล้ว ชาวดัตช์โดยเฉลี่ยปั่นจักรยานประมาณ 1,000 ก.ม.ต่อปี ด้วยเหตุผลดังกล่าว”
“ปั่นสองล้อไม่ง้อน้ำมัน” การปั่นจักรยานจึงไม่ใช่แค่การเดินทางอีกต่อไป แต่กลายเป็นความสนุกสนาน
ข้อดีของการปั่นจักรยาน
“การใช้จักรยานเพื่อสัญจรมีข้อดีหลายประการ ประการแรก เหตุผลทางเศรษฐกิจ : จักรยานมีราคาค่อนข้างถูก นับตั้งแต่การปฏิวัติอุตสาหกรรม การประดิษฐ์จักรยานก็มีราคาถูกลงเรื่อยๆ”
“ปัจจุบันมีผู้ผลิตหลายรายที่นำเสนอจักรยานหลากหลายสไตล์ในราคาที่แตกต่างกัน โลกาภิวัตน์ของตลาดได้ช่วยลดต้นทุนด้วย แต่นอกจากต้นทุนในการซื้อจักรยานแล้ว ค่าใช้จ่ายในการเดินทางยังต่ำเมื่อเทียบกับการเป็นเจ้าของรถยนต์หรือมอเตอร์ไซค์อีกด้วย การติดตั้งโซ่ใหม่หรือเปลี่ยนยางมีค่าใช้จ่ายน้อยกว่าสายพานไทม์มิ่ง (หรือบางคนเรียกว่า สายพานราวลิ้น) หรือท่อไอเสียใหม่สำหรับรถยนต์ของคุณอย่างมาก และอย่าลืมว่า ไม่มีการจ่ายภาษีสำหรับการเป็นเจ้าของจักรยานในประเทศส่วนใหญ่”
ข้อดีในทางปฏิบัติ
“ยกตัวอย่างในการจอดรถ จักรยานใช้พื้นที่เพียงเศษเสี้ยวของพื้นที่ที่รถใช้จอด จักรยานยังมีแม้กระทั่งแบบที่พับได้ สามารถนำติดตัวไปบนรถไฟ”
ข้อดีในด้านสุขภาพ
“การขี่จักรยานนอกจากช่วยให้มีสุขภาพที่ดีและแข็งแรงแล้ว ยังสามารถช่วยลดน้ำหนัก เสริมสร้างกล้ามเนื้อ ลดไขมันในเลือดหรือคอเลสเตอรอล และยังช่วยทางด้านสุขภาพจิตอีกด้วย เนื่องจากจักรยานใช้พลังงานจากกล้ามเนื้อ จึงไม่มีควันไอเสีย จักรยานจึงเป็นมิตรกับสภาพอากาศอย่างยิ่ง”
“เหล่านี้ ล้วนเป็นสิ่งที่กรุงเทพฯ ซึ่งเผชิญกับการจราจรที่ติดขัด ค่าครองชีพที่สูงขึ้น และภาวะทางมลพิษ ได้รับประโยชน์อย่างมาก”
การส่งเสริมการปั่นจักรยานในเนเธอร์แลนด์
“เนเธอร์แลนด์เป็นประเทศที่เป็นมิตรกับจักรยานมาก เนื่องจากภูมิประเทศเป็นที่ราบ การเดินทางด้วยจักรยานจึงเป็นเรื่องง่าย เนเธอร์แลนด์จึงใช้ประโยชน์จากสิ่งเหล่านี้ด้วยการสร้างเลนจักรยานและเส้นทางจักรยานทั่วประเทศ”
“ในเมืองต่างๆ รวมถึงในพื้นที่ชานเมืองและชนบท มีถนนและช่องทางที่ปลอดภัยและได้รับการดูแลอย่างดีเพื่อรองรับนักปั่นจักรยานในทุกที่ที่พวกเขาต้องการ”
“ในหลายพื้นที่ การจราจรทางจักรยานได้รับการส่งเสริมมากกว่าการใช้รถยนต์ นี่เป็นเรื่องจริงโดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับในใจกลางเมืองหลายแห่ง เช่น เมืองชั้นในของอัมสเตอร์ดัม แม้ว่าในทางเทคนิคแล้วจะสามารถเดินทางไปยังสถานที่ส่วนใหญ่ด้วยรถยนต์ได้ แต่การขับรถก็ไม่สะดวกเนื่องจากตัวเลือกที่จอดรถที่จำกัดและอัตราค่าจอดรถที่สูง ผู้อยู่อาศัยจำนวนมากไม่มีรถยนต์และพึ่งพาจักรยานเพื่อสัญจรไปมา”
อุปสรรคในการปั่นจักรยานในเนเธอร์แลนด์
“เนเธอร์แลนด์ยังเผชิญกับช่วงเวลาที่รถยนต์ครอบงำโครงสร้างพื้นฐานของเรา ในเมืองใหญ่ๆ เช่น อัมสเตอร์ดัมและอูเทรคต์ (Utrecht) มีทางหลวงวิ่งผ่านศูนย์กลางประวัติศาสตร์ การขี่จักรยานนับเป็นสิ่งที่อันตรายและมีการเสียชีวิตจากการจราจรค่อนข้างบ่อย คล้ายกับเมืองใหญ่อื่นๆ”
“แต่ในช่วงทศวรรษ 1970 ประชากรชาวดัตช์รู้สึกเบื่อหน่ายกับสิ่งนี้ และเนื่องจากความพยายามของสาธารณชน จึงมีการตัดสินใจเชิงนโยบายอย่างรอบคอบเพื่อส่งเสริมการปั่นจักรยานและปรับโครงสร้างพื้นฐานของเนเธอร์แลนด์ทั้งหมดให้เข้ากับการปั่นจักรยาน”
“โดยเรายังคงทุ่มเทความพยายามนี้ต่อไปทุกวัน มีการสร้างและบำรุงรักษาทางจักรยานอย่างต่อเนื่อง ในขณะที่เมืองใหญ่ๆ หลายเมืองดำเนินการเพื่อจำกัดการจราจรทางรถยนต์โดยไม่จำเป็นในศูนย์กลางประวัติศาสตร์ของตน”
การปั่นจักรยานมีผลกระทบต่อสังคมอย่างไร
“จักรยานมีผลกระทบอย่างมากต่อสังคมทั่วโลก ตัวอย่างเช่น จักรยานได้รับการยกย่องว่าเป็นหนึ่งในอุปกรณ์ที่สำคัญที่สุดในการช่วยปลดปล่อยผู้หญิงในอเมริกาและยุโรปในช่วงทศวรรษ 1890 จักรยานช่วยให้ผู้หญิงมีความคล่องตัวทางสังคมมากขึ้น โดยเป็นรูปแบบการคมนาคมขนส่งที่เหมาะสมและเข้าถึงได้”
“ในประเทศจีน ในช่วงศตวรรษที่ผ่านมา จักรยาน ‘นกพิราบบิน’ (Flying Pigeon) กลายเป็นชื่อที่ใช้ในครัวเรือน และด้วยเหตุนี้ ประเทศจึงได้ชื่อว่า ‘อาณาจักรแห่งจักรยาน’ จักรยานถือได้ว่า เป็นหนึ่งในสาม ‘สิ่งที่ต้องมี’ ของพลเมืองทุกคน ควบคู่ไปกับจักรเย็บผ้าและนาฬิกา ซึ่งเป็นสิ่งของที่จำเป็นในชีวิตที่บ่งบอกถึงความมั่งคั่งอีกด้วย จักรยาน Flying Pigeon กลายเป็นสัญลักษณ์ของระบบสังคมที่เท่าเทียมกันซึ่งให้ความสะดวกสบายเพียงเล็กน้อย แต่เป็นการขับขี่ที่เชื่อถือได้ตลอดชีวิต”
สำหรับในประเทศไทยเริ่มมีจักรยานใช้เป็นครั้งแรกในสมัยรัชกาลที่ 5 โดย เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค) ซึ่งได้นำจักรยานเข้ามาถวายแด่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว หลังจากการเดินทางกลับจากการปฏิบัติหน้าที่พิเศษที่กรุงลอนดอน จักรยานที่นำเข้ามานั้นมีลักษณะล้อหน้าใหญ่ ล้อหลังเล็กก่อนหน้าที่จะพัฒนามาเป็นจักรยานล้อเท่ากัน (-จักรยานในสยาม Culture ศิลปวัฒนธรรม-มติชนอคาเดมี)
ในหนังสือจดหมายเหตุแสงอรุณ เล่ม 5 หน้า 15 ฉบับ 1 มีนาคม พ.ศ.2439 มีข่าวลงว่า “รถไบไซ เกล์ [จักรยาน] คือ รถถีบ มี 2 ล้อเรียงกัน มีราคาขายคันละ 100 บาทขึ้นไป จนถึงคันละ 300 บาทเศษ” และเหตุที่คนไทยนิยมขี่จักรยานเป็นพาหนะ เพราะเริ่มมีถนนหนทางเกิดขึ้น •
ดอกทิวลิปและกังหันลม DeZwaan ในฮอลแลนด์ ภาพจาก Pure Michigan
รายงานพิเศษ | ชนัดดา ชินะโยธิน
Chanadda Jinayodhin
สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj
— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022
