คอลัมน์ประจำ

สนามเลือกตั้ง “สมาชิกวุฒิสภาชุดใหม่” | ลึกแต่ไม่ลับ

จรัญ พงษ์จีน
ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 12 - 18 เมษายน 2567
คอลัมน์ลึกแต่ไม่ลับ
ผู้เขียนจรัญ พงษ์จีน
เผยแพร่

ลึกแต่ไม่ลับ | จรัญ พงษ์จีน

สนามเลือกตั้ง “สมาชิกวุฒิสภาชุดใหม่”

“ลงมือก่อนได้เปรียบ” สนามเลือกตั้ง “สมาชิกวุฒิสภาชุดใหม่” เริ่มคึกคัก เนื่องเพราะ “ส.ว.ลากตั้ง” 250 คน ในวันที่ 11 พฤษภาคม อายุราชการครบเทอม 5 ปีเต็ม ต้องกลับบ้านไปนอนเกาสะดือ ลงตาม “บทเฉพาะกาล” ของรัฐธรรมนูญปี 2560

“วุฒิสภาใหม่” จะไม่ใช่ชุดพิเศษ มาตามบทบัญญัติของมาตรา 107 ลดยอดเหลือจำนวน 200 คน มาจากผู้สมัครตามแต่ละกลุ่มอาชีพ “เลือกกันเอง” ตาม พ.ร.ป.วุฒิสภา มาตรา 10 และ 11 กำหนดให้ผู้สมัคร ส.ว.เลือกสมัครเป็นตัวแทนจากกลุ่มต่างๆ ได้ โดยแบ่งออกเป็นกลุ่มอาชีพต่างๆ ซึ่งมีจำนวน 20 กลุ่ม และ “ลึกแต่ไม่ลับ” ได้ลงรายละเอียดนำร่องไปแล้วเมื่อฉบับก่อน

โดยคุณสมบัติผู้สมัครจะต้องไม่มีลักษณะต้องห้าม เช่น ไม่เป็นข้าราชการ ไม่เป็นสมาชิกพรรคการเมือง และต้องมีคุณสมบัติตามเกณฑ์ คือ 1.มีสัญชาติไทยโดยกำเนิด 2.อายุไม่ต่ำกว่า 40 ปีในวันรับสมัครรับเลือก 3.มีความรู้ ความเชี่ยวชาญ ประสบการณ์ หรือทำงานในด้านที่สมัครไม่น้อยกว่า 10 ปี

4.ผู้สมัครต้องมีลักษณะอย่างหนึ่งอย่างใดดังนี้คือ 4.1 เกิดในอำเภอที่สมัครับเลือก 4.2 มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านในอำเภอที่สมัครรับเลือกเป็นเวลาติดต่อกันไม่น้อยกว่า 2 ปีนับถึงวันสมัครรับเลือก 4.3 เคยทำงานหรือเคยมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านอยู่ในอำเภอที่สมัครรับเลือก แล้วแต่กรณีเป็นเวลาติดต่อกันไม่น้อยกว่า 2 ปี 4.4 เคยศึกษาในสถานศึกษาที่ตั้งอยู่ในอำเภอสมัครรับเลือกติดต่อกันไม่น้อยกว่า 2 ปีการศึกษา

เมื่อผู้สมัครผ่านการตรวจสอบคุณสมบัติผ่าน จะยกเพดานเข้าสู่การเลือกตั้งกันเองภายใน 20 กลุ่มอาชีพ ซึ่งผู้สมัครแต่ละคนเลือกสมัครได้แค่หนึ่งกลุ่ม และสมัครเพียงหนึ่งอำเภอเท่านั้น โดยทุกกลุ่มจะเลือกกันเอง เริ่มจาก “ระดับอำเภอ” พอได้ตัวแทนระดับอำเภอก็ต้องไปเลือกกันเองต่อในระดับจังหวัด จากนั้นค่อยไปเลือกกันเองยกสุดท้ายในระดับประเทศ เพื่อตัดยอดเหลือ 200 คน

“ขั้นตอนในการเลือกระดับอำเภอ” เริ่มต้นเลือกกันเองภายในกลุ่มเดียวกัน เพื่อให้ได้ 5 อันดับแรกของกลุ่ม ซึ่งผู้สมัครจะเลือกบุคคลในกลุ่มเดียวกันได้ไม่เกิน 2 คน โดยจะลงคะแนนให้ตัวเองก็ได้ แต่ไม่สามารถลงคะแนนให้ผู้ใดได้เกินหนึ่งคะแนน ผู้ใดได้คะแนนสูงสุด 5 อันดับแรก ถือเป็นผู้ได้รับเลือกขั้นต้นของแต่ละกลุ่ม

ประเทศไทยมี 77 จังหวัด มีทั้งหมด 928 อำเภอ เอา 20 กลุ่มอาชีพเป็นตัวตั้ง คาดการณ์กันว่า จะมีผู้สมัครกลุ่มละไม่ต่ำกว่า 20 คน เท่ากับว่า หนึ่งอำเภอจะมีผู้สมัครลงชิงชัยไม่น้อยกว่า 400 คน เอาสัดส่วนผู้สมัครไปคูณด้วยจำนวนอำเภอทั่วประเทศ 928 ศึกเลือกตั้ง ส.ว.ตลาดการเมืองจะคึกคัก มีผู้สมัครมากถึง 371,200 คน ทุบสถิติ

 

ขั้นตอนแรก ผู้สมัครแต่ละกลุ่มจะ “เลือกกันเอง” ตัดตัวเพื่อให้ได้สามอันดับแรกของแต่ละกลุ่มไปเลือกกันเองระดับจังหวัด กลุ่มแต่ละกลุ่มเมื่อได้ผู้รับเลือกขั้นต้นแล้ว จะถูกจัดแบ่งออกตามสาย แบ่งออกเป็นไม่เกินสี่สาย และให้มีจำนวนกลุ่มเท่าๆ กัน

“ผู้ได้รับเลือกของแต่ละกลุ่มจะต้องเลือกผู้ได้รับเลือกขั้นต้นของกลุ่มอื่นที่อยู่ในสายเดียวกัน โดยให้เลือกบุคคลจากกลุ่มอื่นที่เดียวกัน กลุ่มละหนึ่งคน ห้ามเลือกคนที่อยู่ในกลุ่มเดียวกัน หรือเลือกตนเองในขั้นนี้ ผู้ได้คะแนนสามอันดับแรกของแต่ละกลุ่มถือเป็นผู้ได้รับเลือกในระดับอำเภอสำหรับกลุ่มนั้น และเข้าสู่การคัดเลือกในระดับจังหวัดต่อไป”

การเลือกกันเองระดับจังหวัด ผู้ได้รับเลือกระดับอำเภอแต่ละกลุ่ม ลงคะแนนเลือกกันเองภายในกลุ่ม ซึ่งจะเลือกบุคคลในกลุ่มเดียวกันได้ ไม่เกินสองคน โดยจะลงคะแนนให้ตัวเองก็ได้ แต่ไม่สามารถลงคะแนนให้ผู้ใดได้เกินหนึ่งคะแนน ผู้ได้คะแนนสูงสุดห้าอันดับแรก ถือเป็นผู้ได้รับเลือกขั้นต้นของแต่ละกลุ่ม

กลุ่มแต่ละกลุ่มเมื่อได้รับเลือกขั้นต้นแล้ว จะถูกจัดแบ่งออกตามสาย แบ่งออกเป็นไม่เกินสี่สาย และให้มีจำนวนเท่าๆ กัน ผู้ได้รับเลือกขั้นต้นของกลุ่มอื่นที่อยู่ในสายเดียวกัน โดยให้เลือกบุคคลจากกลุ่มอื่น กลุ่มละหนึ่งคน ห้ามเลือกคนที่อยู่ในกลุ่มเดียวกันหรือเลือกตนเอง

ผู้ได้คะแนนสูงสุดสองลำดับแรกของแต่ละกลุ่ม ถือเป็นผู้ได้รับเลือกระดับจังหวัดสำหรับกลุ่มนั้น และเข้าสู่การคัดเลือกต่อในระดับประเทศต่อไป

โค้งสุดท้าย ผู้ได้รับเลือกระดับจังหวัดแต่ละกลุ่ม ลงคะแนนเลือกกันเองภายในกลุ่ม ซึ่งจะเลือกบุคคลในกลุ่มเดียวกันได้ไม่เกิน 10 คน โดยจะลงคะแนนให้ตัวเองก็ได้ แต่ไม่สามารถลงคะแนนให้ผู้ใดได้เกินหนึ่งคะแนน ผู้ได้รับเลือกสูงสุด 40 อันดับแรก ถือเป็นผู้ได้รับเลือกขั้นต้นของแต่ละกลุ่ม ในขั้นนี้หากแต่ละกลุ่มได้ไม่ครบ 40 คน ก็ให้ถือเอาตามจำนวนเท่าที่มี แต่จะน้อยกว่า 20 คนไม่ได้ โดยผู้อำนวยการเลือกตั้งระดับประเทศจะจัดให้ผู้ที่ไม่ได้รับเลือก ซึ่งยังอยู่ ณ สถานที่เลือกนั้น เลือกกันเองใหม่จนกว่ากลุ่มนั้นจะมีจำนวนอย่างต่ำถึง 20 คน

แต่ละกลุ่มเมื่อได้รับเลือกขั้นต้นแล้ว จะถูกจัดแบ่งออกตามสาย แบ่งออกเป็นไม่เกินสี่สาย และให้มีจำนวนกลุ่มเท่ากัน ผู้ได้รับเลือกของแต่ละกลุ่มจะต้องเลือกผู้ได้รับเลือกขั้นต้นของกลุ่มอื่น กลุ่มละไม่เกินห้าคน ห้ามเลือกคนที่อยู่ในกลุ่มเดียวกันหรือเลือกตนเองในขั้นตอนนี้

“ผู้ได้คะแนนสูงสุด 10 ลำดับแรกของแต่ละกลุ่ม ถือเป็นผู้ได้รับเลือกให้เป็น ส.ว.สำหรับกลุ่มนั้น และผู้ที่ได้ลำดับที่ 11 ถึง 15 จะเป็นผู้อยู่ในบัญชีสำรองของกลุ่มนั้น”

นี่คือรายละเอียดขั้นตอนการเลือกตั้ง ส.ว. 200 คน จากระดับอำเภอ-จังหวัด-ประเทศ เชื่อว่าการเลือกตั้งใกล้จะระเบิดเถิดเทิง คณะกรรมการการเลือกตั้ง ต้องอธิบายขยายความ เพื่อให้ผู้สมัครที่จะลงชิงดำ เข้าใจกฎ กติกาให้กระจ่างมากกว่านี้

มีข่าวว่า ขณะนี้พรรคการเมืองบางพรรคกำลังชั่ง ตวง วัด ว่าจะตัดสินใจเลือกวิธีใด ระหว่างซื้อตัวผู้สมัครก่อนเลือกตั้ง หรือค่อยลงมือจัดการซื้อตอนเลือกตั้งแล้วเสร็จ เพราะใช้กระสุนไม่มาก เหมือนตอนเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฏร