อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า “ส้าผักแพะ”

“ส้า” แปลว่า “ยำ” เป็นอาหารพื้นบ้านทางเหนือ ใช้เนื้อสัตว์และผักสดมาทำก็ได้ เช่น

“ส้าจิ๊น” ใช้เนื้อและเครื่องในควายสดหั่นเป็นชิ้นบางๆ ปรุงรสด้วยน้ำพริกลาบ

ส่วน “ส้าผัก” คือยำผัก นับเป็นอาหารตามฤดูกาลช่วงปลายฝนต้นหนาว

“แพะ” แปลว่าป่าละเมาะ

ผักแพะ คือผักป่าที่ขึ้นตามธรรมชาติในป่าละเมาะ ป่าริมห้วย ซึ่งกำลังแตกยอดออกดอกในระยะนี้

ชาวบ้านจะไปเก็บ แล้วนำมามัดขาย หาซื้อได้ที่ตลาดพื้นบ้าน

ผักที่เอามามัดรวมกันมี ยอดผักขี้ติ้ว (ยอดผักติ้ว) ยอด-ดอกปู่ย่า ยอดเหมือด ดอกครั่ง ยอดผักจ้ำ ยอดมะม่วง ยอดดอกโศก

ซึ่งผักดังกล่าวจะมีรสฝาด มันเปรี้ยว และมีกลิ่นหอม

นอกจากนี้ ยังมี ผักคาวตอง ผักชีฝรั่ง ผักกาดน้อย หรือผักกาดต้นเล็ก ลูกมะกอก

เป็นต้น

สมัยก่อนชาวบ้านล้านนาจะออกไป “โละป่า” คือเดินป่าเก็บผักป่าพร้อมกับ “จกปลา” ตามห้วย ในฤดูกาลนี้ปลามักจะชุม แค่เอามือล้วงลงไปตามก้อนหินในห้วย

คนที่ชำนาญก็มักจะจับปลาได้แล้ว ปกติคนล้านนาจะห่อข้าว น้ำพริกแดง และเกลือ ไปด้วย เมื่อได้ผัก ได้ปลา ก็เอามาจี่ แล้วยำรวมกัน

นั่นคือกับข้าวที่หาได้ตามธรรมชาติเรียกว่า “ส้าผักแพะ”

ส้าผักแพะ คือการยำผักสามัคคี มีผักสมุนไพรนานาชนิด นำมารวมกันทำเป็นอาหาร มีประโยชน์ต่อสุขภาพ ระยะปลายฝนต้นหนาวเช่นนี้ ไวรัสระบาด คนโบราณมักจะป่วย ที่เรียกว่า “เป็นไข้หัวลม” ยอดผักแพะ ที่มีรสชาติเปรี้ยวปนฝาด คือแหล่งวิตามินซีปริมาณสูงชั้นดีจากธรรมชาติ กินแล้วสามารถแก้อาการหวัด ไข้หวัดได้ชะงัดนัก

วิธีทำคือ เอายอดผักติ้ว ยอด-ดอกปู่ย่า ยอดเหมือด ยอดจ้ำ ดอกครั่ง ยอดโศก ยอดมะม่วง ผักกาดน้อย ลูกมะกอก มาล้างน้ำผึ่งตะแกรงให้สะเด็ดน้ำ เด็ดยอดผักฉีกเป็นชิ้นเล็กๆ เด็ดดอกปู่ย่า ดอกครั่งออกจากช่อ เตรียมไว้

เครื่องปรุงน้ำพริกมี พริกชี้ฟ้าปิ้งไฟแกะเปลือก หอมแดง-กระเทียมปิ้งไฟแกะเปลือก ถั่วเน่าเมอะ ปลาร้า-กะปิ ปลา ตะไคร้

นําน้ำใส่หม้อตั้งไฟ ใส่ตะไคร้ทุบ ปลาร้า กะปิ ปลา ต้มจนปลาสุก

ยกหม้อลง แล้วตักปลาออกแกะเอาแต่เนื้อ

นำพริก หอม กระเทียม ตำโขลกให้ละเอียด

เอาเนื้อปลา ถั่วเน่าเมอะ ใส่ลงไป โขลกให้เข้ากันดี

ตักออกผสมกับน้ำต้มปลา เป็นน้ำพริกปลา ตักราดผักคลุกเคล้าเข้ากัน บีบน้ำมะกอกลงไป ฉีกเปลือกมะกอกเป็นชิ้นเล็กๆ ใส่ลงไปด้วย

ชิมรสเผ็ด เค็ม เปรี้ยว มันหอม

ตักใส่ถ้วยโรยผักชีต้นหอม

กินกับข้าวสวยหรือข้าวเหนียว

กินแกล้มกับแคบหมูโบราณยิ่งอร่อย