คอลัมน์ประจำ

หนังสือเรียนสำหรับเด็ก เล่มสาม (๒)

ฟ้า พูลวรลักษณ์
ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 29 มีนาคม - 4 เมษายน 2567
ผู้เขียนฟ้า พูลวรลักษณ์
เผยแพร่

บทความพิเศษ | ฟ้า พูลวรลักษณ์

 

หนังสือเรียนสำหรับเด็ก เล่มสาม (๒)

 

๑

มีเรื่องแปลกอย่างหนึ่ง ที่น่าสังเกต คือวิชาคณิตศาสตร์ แม้จะเป็นวิชาที่มีประโยชน์ต่อชาวโลกอย่างลึกซึ้ง ไม่น้อยกว่าวิชาอื่นๆ เช่น ฟิสิกส์ หรือเคมี ชีววิทยา หรือการแพทย์

แต่ทว่า ชาวโลกตอบต่อพวกเขา เหมือนเด็กๆ ที่ไม่ค่อยสำคัญเท่าไรนัก นี้ดูจะเป็นชะตากรรมของนักคณิตศาสตร์ ที่จะต้องเป็นเด็กๆ ในสายตาชาวโลก เหมือนพวกเขากำลังเล่นอยู่ ไม่ได้ทำงานจริงจัง

๒

สังเกตว่า ไม่มี โนเบลไพรซ์ สำหรับนักคณิตศาสตร์ ทั้งที่ยานอวกาศไม่อาจถูกยิงขึ้นสู่ฟ้าได้เลย หากขาดความรู้ทางคณิตศาสตร์ หรือยาตัวใหม่ๆ ก็ไม่อาจถูกผลิตออกมา หากขาดไร้ความรู้ทางคณิตศาสตร์ มันแทรกซึมอยู่ในทุกแขนง

ฉันสงสัย ทำไมมนุษย์จึงไม่ตอบแทนนักคณิตศาสตร์เท่าที่ควรเลย

๓

เกียรติคุณสูงสุดในโลกคณิตศาสตร์ คือการชนะเหรียญ Fields medal

มันเป็นรางวัลสำหรับนักคณิตศาสตร์อายุน้อยกว่า ๔๐ ปี ในทุกสี่ปี จะมีการประกาศรางวัลนี้อย่างมากสี่คน แต่ละคนจะได้เหรียญทอง และเงินรางวัล ๑๕,๐๐๐ เหรียญ

หากเทียบกับโนเบลไพรซ์ ที่มีเงินรางวัลกว่าล้านเหรียญ จะเห็นว่าเงินรางวัล Fields medal เป็นอะไรที่จิ๊บๆ เหมือนเงินกินขนม

แต่ Fields medal ก็ถือเป็นโนเบลไพรซ์ของนักคณิตศาสตร์

ซึ่งสร้างความภาคภูมิใจให้ผู้รับอย่างใหญ่หลวง

นักคณิตศาสตร์เหมือนเด็ก ชอบขนม

 

๔

ต่อมามี Abel prize ซึ่งเริ่มแจกในปี ๒๐๐๓ รางวัลนี้เลียนแบบโนเบลไพรซ์ แต่แจกทุกปี ให้นักคณิตศาสตร์ทั่วโลก เงินรางวัลราว ๗ แสนกว่าเหรียญ ถือว่าให้มากราวครึ่งหนึ่งของโนเบลไพรซ์

แต่แปลก รางวัลนี้กลับเป็นรอง Fields medal เหมือนหนึ่งว่า มันยังไม่ค่อยเข้ากัน เหมือนเอารางวัลผู้ใหญ่มาล่อเด็ก เด็กก็ไม่ค่อยอยากได้

๕

ในปี ๒๐๐๐

มีการประกาศเจ็ดรางวัล Clay Mathematics Institute millennium prizes ให้เงินหนึ่งล้านดอลลาร์แก่ใครก็ตามที่แก้ปัญหาเจ็ดข้อนี้ได้

๑ Birch and Swinnerton-Dyer conjecture

๒ Hodge conjecture

๓ Navier-Stokes existence and smoothness

๔ P and NP problem

๕ Riemann hypothesis

๖ Yang-Mills existence and mass gap

๗ Poincare conjecture

นี้เป็นปริศนาที่ยิ่งใหญ่ในโลกคณิตศาสตร์

ทุกวันนี้มีหนึ่งปัญหา ที่แก้ได้แล้ว คือ Poincare conjecture

ผู้ชนะคือ นักคณิตศาสตร์ชาวรัสเซีย Grigori Perelman

๖

แต่ความน่าพิศวงคือ Perelman คนนี้เคยชนะ Fields medal แต่เขาก็ปฏิเสธเงินรางวัลและเหรียญทอง มาบัดนี้เขาชนะ เงินหนึ่งล้านดอลลาร์ เขาก็ปฏิเสธเงินรางวัลอีกเช่นกัน จะว่าเขาเป็นคนพิลึกโลก ก็ไม่เชิงทีเดียว เขามีคุณสมบัติบางอย่างที่แท้จริงของนักคณิตศาสตร์ กล่าวคือ เขาทำงาน คิดค้นคณิตศาสตร์ แต่ไม่ได้ต้องการชื่อเสียง หรือเงินทอง

เขาไม่ชอบความวุ่นวาย สปอตไลต์ การสัมภาษณ์

เรียกว่า เขาเหมือนพระธุดงค์ ที่ใช้ชีวิตตามอุดมคติของตน ไม่ชอบให้คนอื่นไปรบกวนเขา

แต่นี้คือจิตวิญญาณที่แท้จริงของนักคณิตศาสตร์

ที่ชอบเล่นสนุก คิดค้นปัญหา และเพียงพอในตัวเอง

 

๗

รางวัล Fields medal เป็นอะไรที่มีคุณค่า เพราะเท่ดี ไม่ใช่เพราะจำนวนเงินรางวัล ซึ่งน้อยนิดเดียว รางวัล Abel prize กลับไม่ค่อยมีคนพูดถึงเท่าไรนัก ทั้งที่เงินเยอะพอควร อาจเพราะไม่ถูกกับจิตวิญญาณของคณิตศาสตร์ มันก็ดี แต่ไม่ได้ดีมาก สิ่งที่นักคณิตศาสตร์สนใจมากกว่า คือเจ็ดปัญหาใหญ่หลวงนี้ แต่พอมีคนคิดค้นได้หนึ่งคน เขาก็ไม่เอารางวัลอีก น่าพิศวงยิ่งนัก

๘

เป็นความจริงที่ว่า นักคณิตศาสตร์มีความเป็นพระธุดงค์ มากกว่าศาสตร์แขนงอื่น ไม่ใช่ในการดำเนินชีวิต แต่ในความนึกคิด จิตของพวกเขาเดินทางไกล หายไปในความซับซ้อนของตัวเลข

มีความสุขในนั้น

พูดแบบภาษาชาวบ้าน คือคนพวกนี้บ๊องๆ แปลกๆ เหมือนอยู่ในโลกของตัวเอง

ซึ่งก็คือพระธุดงค์ ที่เดินป่าอย่างยาวนาน

คล้ายคนป่า คล้ายฤๅษี

หนวดเครายาวเฟื้อย