เคยดูแค่ Burning และ Drive My Car ซึ่งดัดแปลงจากงานเขียนของฮารุคิ มุราคามิ (Haruki Murakami) ยอมรับว่าชอบและคุ้มค่าเสียเวลาดู หนังสนุกดี ดูดซึมดี ครั้นมาถึงหนังการ์ตูนที่สร้างจากเรื่องสั้นหลายเรื่องของเขานักเขียนคนนี้ ก็รับความเสี่ยงกันหน่อย

ปรากฏว่าสนุกดี ไม่น่าเบื่อ ไม่เสียเวลาดู และดูดซึมดีอีกเหมือนกัน ดูดซึมอะไร?

น่าจะเป็นหนังที่สปอยล์ได้ยาก ธีมของหนังเป็นเรื่องที่นักดูหนังต้องใช้ตาดูหูฟังและปล่อยเนื้อเรื่องผ่านหัวใจกันเองว่าอะไรบ้างที่ดูดซึม และใครดูดซึมใคร

ก็จะเขียนด้วยความระมัดระวังสูงสุด

เชื่อว่าว่าบริบทของนักดูหนังสำคัญ การดูในโรงน่าจะดีที่สุด ผมดูจากแผ่นดีวีดีลิขสิทธิ์ซื้อมาจากต่างประเทศซึ่งมาตรฐานสีเสียงดีเยี่ยมแต่ก็เป็นการนั่งดูในบ้าน ลุกไปไหนมาไหนได้บ้าง ย่อมขาดตกบกพร่องเล็กน้อยแม้จะแช่ภาพได้ก็ตาม เงื่อนไขเหล่านี้สำคัญ

เช่น ฉากที่พระเอกนั่งที่ร้านเหล้าแล้วมีเงาของหญิงสาวนั่งบนเคาน์เตอร์บาร์ การนั่งดูฉากนี้โดยไม่ลุกไปไหนกับการแช่ภาพแข็งไว้แล้วเดินไปหยิบของกลับมาจะให้ความหมายต่างกัน

ฉากเกือบสุดท้ายที่พระเอกนั่งเก้าอี้สนามนอนดูเมฆจนฝนตกใส่หน้าก็เหมือนกัน นักดูหนังควรนอนเอกเขนกอยู่กับเขาไม่ไปไหน จงอย่าได้ทำตัวเหมือนสาวสิบเจ็ดที่ลุกไปเฉย

หนังจับเหตุการณ์แผ่นดินไหวและสึนามิโตเกียว 2011 เป็นตัวตั้ง ทวนความจำเป็นแผ่นดินไหวครั้งร้ายแรงที่สุดของญี่ปุ่นเกิดจากแผ่นดินไหวใต้ทะเลขนาด 9 ริกเตอร์ มีคนตาย 20,000 คน และสูญหาย 2,500 คน ประชากร 220.000 พลัดที่อยู่อาศัยแล้วไม่กลับบ้านเดิมอีกเลย ว่ากันเฉพาะในหนังการ์ตูนเรื่องนี้หลังจากนั้นคนสามคนก็เปลี่ยนไป

หายนภัยใดๆ สามารถสร้างกลุ่มอาการเครียดหลังภยันตราย คือ Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD) บุคลิกของผู้ประสบเหตุอาจจะเปลี่ยนไปชั่วคราวได้ด้วยกลไก dissociation (ความคิดและอารมณ์ถูกแยก- split ออกจากกัน) ผู้ป่วยส่วนใหญ่รู้สึกตัวดี รู้เนื้อหา สาระ และผลลัพธ์ของการกระทำ แม้จะประพฤติปฏิบัติตัวแปลกๆ แต่จะแสดงอาการอะไรออกไปแล้วไม่รับผิดรับชอบเหมือนผู้ป่วยโรคจิต (schizophrenia) ไม่ได้ เพราะมิใช่โรคจิต

ตัวเอกคนที่ 1 เป็นพนักงานทวงหนี้ของธนาคารแห่งหนึ่ง สัมผัสได้ว่าการเป็นพนักงานออฟฟิศของธนาคารเป็นความตึงเครียด ผลงานไม่เข้าตาย่อมหลุดจากงานได้ตลอดเวลา

ตัวเอกของเราคนนี้เป็นชายกลางคนหัวโล้นผู้เปลี่ยวเหงา หน้าตารูปร่างท่าทางและความเซื่องซึมมิได้น่าประทับใจอะไร แค่เป็นคนทำงานตามหน้าที่ไม่เคยบกพร่องเท่านั้นเองแต่ครั้งนี้เขาถูกคาดโทษให้ทวงหนี้ลูกหนี้รายใหญ่ คนธรรมดาอย่างเขาจะให้ทำอะไรได้

คนธรรมดาๆ อย่างเขาจะให้ทำอะไรได้นอกจากสร้างเพื่อนในจินตนาการขึ้นมาช่วยเหลือ คือ “กบ” ไม่ใช่ “คุณกบ” ย้ำ กบ ไม่ใช่คุณกบ

ตัวเอกคนที่ 2 คือเป็นคนหนุ่ม เขาเป็นพนักงานธนาคารที่เดียวกันและผลงานไม่เข้าตาเจ้านายเหมือนกัน ภรรยาของเขาดูเหมือนจะมีอารมณ์เศร้าหลังเหตุการณ์แผ่นดินไหว แล้วจู่ๆ ก็ขอเลิกขนของออกบ้านไป

พระเอกของเราถูกเจ้านายคาดโทษให้พิจารณาตัวเอง เมียก็ทิ้ง จึงเขียนใบลาเจ็ดวันขอคิดดูก่อน ระหว่างนั้นเขาได้รับการไหว้วานจากเพื่อนให้เอา “กล่อง” ใบหนึ่งไปส่งให้น้องสาวของเพื่อนที่ฮอกไกโดโดยไม่บอกว่าข้างในมีอะไร เขาเดินทางด้วยเครื่องบิน

ตัวเอกคนที่สามเป็นภรรยาผู้ขอแยกทาง เธอพบเพื่อนเก่านั่งสูบบุหรี่ ดื่มเหล้าคุยกัน ครั้งหนึ่งนานมาแล้วตอนวันเกิดครบรอบยี่สิบปีเธอได้พบเหตุการณ์ประหลาดและอธิษฐานอะไรไว้ข้อหนึ่งซึ่งเธอไม่ยอมบอกเพื่อนว่าเธออธิษฐานอะไร แล้ววันนี้เธอสมหวังดังคำอธิษฐานหรือยัง คนดูก็ไม่รู้เหมือนกัน

หนังมีเท่านี้ ต่อไปก็เป็นรายละเอียดของแต่ละคนซึ่งมีมากมายหลายสิ่งดูเพลิน

ที่หนังบอกเราคือคนสามคนมีบางสิ่งเหมือนกัน บางสิ่งนั้นคือ “อะไรไม่รู้” ที่ถือไว้ มิใช่ความว่างหรือความว่างเปล่า แต่เป็น “อะไรไม่รู้” ตัวเอกคนแรกมีกบ มิใช่คุณกบ พระเอกของเรายอมถือกล่องอะไรก็ไม่รู้เดินทางไกลไปให้ใครก็ไม่รู้ เพื่อนที่ฝากกล่องไปก็มิใช่จะดีอะไรกับเขานักหนา ภรรยาของพระเอกยิ่งอาการสาหัส ไม่รู้แม้กระทั่งว่าตนเองสมหวังรึยัง อย่าว่าแต่คนดูไม่อาจจะแน่ใจได้ว่าเธอขออะไรไป

คนเราทุกคนมีส่วนนี้อยู่ในอีโก้ คือ “อะไรไม่รู้” หากส่วนนี้อยู่ในจิตใต้สำนึก (unconscious) ก็จะกระทบกับชีวิตเราแบบหนึ่ง แต่ถ้าอยู่ในจิตก่อนสำนึก (subconscious) ก็จะส่งผลต่อการคิด การพูด การกระทำอีกแบบหนึ่ง ด้วยความที่เป็นจิตก่อนสำนึกนี้เองจึงเปรียบเหมือนลูกบอลใต้น้ำที่คอยจะผุดขึ้นผิวน้ำได้ตลอดเวลาหากไม่กดไว้ การกดต้องใช้พลังงานน่าดูเปรียบเหมือนใช้สองมือออกแรงทั้งหมดจึงไม่เหลือมือและแรงไปทำอะไรได้ดังที่ทั้งสามคนประสบ

แผ่นดินไหวเขย่าให้อะไรที่ไม่รู้นั้นเลื่อนหลุดจากจิตใต้สำนึกขึ้นมาที่จิตก่อนสำนึกแล้วทำร้ายเจ้าตัวได้มาก ตอนนี้อยู่ที่ใครจะซ่อมแซมรอยแยกที่ผิวได้ดีกว่ากัน คือผิวของอีโก้ที่กำลังปริร้าวนั่นเอง

หนังยังมีรายละเอียดปลีกย่อยอื่นๆ ที่ไม่ค่อยจะปลีกย่อยเท่าไรคือแมวที่หายไป พระเอกของเรารู้ดีว่าแมวที่หายไปและตัวเองควรทำหน้าที่ตามหาแมวให้พบ แต่เขาก็ดูจะเอ้อระเหยลอยชายกับหน้าที่ตามหาแมวตัวนี้พอสมควร เดี๋ยวก็นึกได้เดี๋ยวก็นึกไม่ได้ บางทีแมวก็เหมือนทรัพย์สินอีกหลายชนิดที่เขาเป็นเจ้าของรวมทั้งภรรยา หายก็ได้ ไม่หายก็ดี

หนังดูสนุกเพราะเหมือนนั่งดูตัวเอง ชีวิตของเราทุกวันนี้ไขว่คว้าหาอะไร? •

การ์ตูนที่รัก | นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022