อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า “ถั่วแป๋”

ถั่วแป๋ หรือถั่วบ่าแป๋ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Vigna umbellata (Thunb.) Ohwi& H. เป็นพันธุ์ไม้ล้มลุกชนิดเถา เป็นสมาชิกในวงศ์ถั่ว Fabaceae มีชื่อเรียกเป็นภาษาอังกฤษว่า rice bean

ลักษณะนิสัยของต้นถั่วแป๋ เป็นไม้เลื้อยไม่มีมือจับ อายุปีเดียว มีเถาขนาดเล็กไม่มีเนื้อไม้ มีใบประกอบสามใบ มีดอกช่อสีเหลือง ออกฝักคล้ายถั่วฝักยาว แต่เล็กกว่ามาก ยาวประมาณ 6-12 ซ.ม. เท่านั้น

ถั่วแป๋เป็นถั่วกินเมล็ด เช่นเดียวกับ ถั่วแระ สะตอ หรือกระถิน โดยนิยมนำฝักสดไปนึ่งหรือต้มแล้วแกะเมล็ดกินเป็นอาหารว่าง เป็นของกินเล่นสำหรับคนในสมัยโบราณ

การที่ถั่วแป๋เป็นพืชอายุปีเดียว เถาจะแห้งตายไปหลังติดฝัก เมื่อเวลาผ่านไปฤดูฝนมาเยือนอีกครั้งเมล็ดที่ร่วงหล่นก็จะงอกจากเมล็ดเจริญเติบโตผลิดอกออกผลจนติดฝักแก่ให้ได้กินกันในช่วงปลายฝนต้นหนาวอีกครั้ง

รสชาติของถั่วแป๋ หวานมัน อุดมด้วยโปรตีน สมัยก่อน เด็กๆ มีอาหารว่างเป็นเม็ดของถั่วแป๋ ก็นับว่าเริ่ดมากแล้ว

ใครอยากกินถั่วแป๋ สามารถหาซื้อได้ตามตลาดพื้นบ้าน หรือตลาดตามบ้านนอก ชาวบ้านจะนึ่งและต้มมาเป็นมัดเล็กๆ แบบพร้อมกินได้เลย หากไม่กินเล่นก็สามารถแกะเม็ดกินกับน้ำพริกก็ได้รสชาติไปอีกแบบหนึ่ง

ในทางยาเมื่อพิจารณาตามรสชาติและสรรพคุณ

เมล็ดถั่วแป๋ถือเป็นสมุนไพรที่มีรสมัน เหมาะสำหรับใช้บำรุงเนื้อหนัง บำรุงธาตุดิน เหมาะอย่างยิ่งสำหรับกินให้พลังงานสร้างความอบอุ่นแก่ร่างกายเตรียมพร้อมสำหรับฤดูหนาวที่กำลังจะมาถึงในไม่ช้า

นับว่าการกินถั่วแป๋เป็นอาหารกินเล่นของชาวล้านนาเราสอดคล้องกับการดูแลสุขภาพตามฤดูกาลเป็นอย่างยิ่ง ทำให้นึกถึงคำกล่าวพื้นบ้านที่ว่า

“หากอยากมีสุขภาพแข็งแรงไม่เจ็บป่วยไข้ง่ายๆ ให้กินอาหารในท้องถิ่นที่ออกตามฤดูกาล”