โลกทรรศน์ | อุกฤษฏ์ ปัทมานันท์

 

กีฬากับภูมิรัฐศาสตร์

 

“…กีฬา กีฬา เป็นยาวิเศษ ทำคนให้เป็นคน…”

หลายคนคงจำกันได้ถึงเพลงการกีฬาข้างต้นที่มาพร้อมกับความฮึกเหิมและความสนุกในการแข่งขันกีฬาชนิดต่างๆ ในบ้านเรา

แต่ใครจะคิดว่ากีฬายังสัมพันธ์กับภูมิรัฐศาสตร์อย่างแยบยลและน่าสนใจยิ่ง

 

ทำความรู้จัก 2023 Pacific Games

2023 Pacific Games เป็นการจัดการแข่งขันกีฬาชนิดต่างๆ ของประเทศในหมู่เกาะแปซิฟิก ที่คราวนี้ใช้เงินทุนจัดการแข่งขันประมาณ 450 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

การแข่งขันกีฬาของประเทศเหล่านี้จัดขึ้นเป็นครั้งแรกใน ค.ศ.1963 ปีนี้จัดการแข่งขันที่เมือง Honiara เมืองหลวงของประเทศ Solomon Island เกาะเล็กๆ ใกล้กับประเทศปาปัวนิวกินี ระหว่างวันที่ 19 พฤศจิกายนถึงวันที่ 2 ธันวาคม ศกนี้

ปีนี้ประเทศ Solomon Island เป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันหลังจากเคยเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันมาแล้วใน ค.ศ.1981

ครั้งนั้นการแข่งขันกีฬาอาจเล็กสักหน่อยเมื่อเทียบกับคราวนี้

แต่คราวนี้มีประเด็นด้านภูมิรัฐศาสตร์เข้ามาเกี่ยวข้องกับการแข่งขันกีฬาและภูมิภาคแปซิฟิกอย่างน่าสนใจ

 

ชาติมหาอำนาจในการแข่งขันกีฬา

แน่นอนชาติมหาอำนาจ ได้แก่ สหรัฐอเมริกา จีน และญี่ปุ่น มิได้ส่งนักกีฬาลงแข่งขันชิงชัย

เพราะเป้าหมายของชาติมหาอำนาจหาใช่เรื่องของเหรียญรางวัล แต่เป็น ภูมิรัฐศาสตร์ (Geopolitics)

เป็นการแข่งขันเพื่อช่วงชิงบทบาทและอำนาจในพื้นที่สำคัญทางการทหาร กิจการระหว่างประเทศและเศรษฐกิจในแปซิฟิก

ความจริงแล้วประเทศ Solomon Island เป็นประเทศเล็กที่มีประชากรอาศัยอยู่เพียง 700,000 คน

แต่ที่ตั้งของเกาะนี้เป็น จุดสำคัญ ใช้เพื่อเป็นห่วงโซ่อุปทาน (Supply Chain) จากออสเตรเลียและไต้หวัน โดยเฉพาะเมื่อเกิดเหตุการณ์ขัดแย้งระหว่างจีนกับไต้หวัน

ไต้หวัน จีน Solomon Island และกีฬา

 

สําหรับประเทศ Solomon Island เริ่มต้นจัดการแข่งขันกีฬาของภูมิภาคแปซิฟิกด้วยการสนับสนุนของไต้หวัน

ไต้หวันสนับสนุนจัดการแข่งขันที่เมือง Honiara เมืองหลวงของ Solomon Island ใน ค.ศ.2016

ไต้หวันเป็น 1 ในไม่กี่ประเทศในโลกที่รับรองทางการทูตกับประเทศ Solomon Island และประเทศ Solomon Island ประกาศรับรองไต้หวันตั้งแต่ ค.ศ.1983 จนถึง ค.ศ.2019 ยาวนาน 36 ปี แล้วได้รับความช่วยเหลือมากมายจากไต้หวัน1

ใน ค.ศ.2017 ทั้งไต้หวันและประเทศ Solomon Island ลงนามความตกลงระดับทวิภาคี จะมีเงินทุนของไต้หวันสร้างสนามกีฬาหลักเพื่อการแข่งขันกีฬา 2023 Pacific Games

สิ่งนี้แสดงสัญลักษณ์ของความแนบแน่นทางการทูตของทั้งสองฝ่าย

อย่างไรก็ตาม 2 ปีต่อมา ค.ศ.2019 เกิดการปรับเปลี่ยนความสัมพันธ์ครั้งใหญ่เปลี่ยนความสัมพันธ์จากไต้หวันเป็นจีน

การกลับสู่อำนาจด้วยการดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีของประเทศ Solomon Island ของนาย Manasseh Sogavare เขาเปลี่ยนความสัมพันธ์ยาวนานจากไต้หวัน หันมารับรองจีนแทน

โดยจีนเข้ามาเป็นผู้สนับสนุนกีฬา 2023 Pacific Games จีนผนวก 2023 Pacific Games เข้าเป็นส่วนหนึ่งของโครงการ “China Aid” Program ภายใต้แบรนด์นานาชาติของตน the China International Development Cooperation Agency-CIDCA

ต่อมา บริษัท China Civil Engineering Construction Corporation ชนะการประมูลก่อสร้างสนามกีฬาหลักและก่อสร้างที่พักนักกีฬา ทั้งนี้ สื่อมวลชนจีนรายงานว่า คนงานชาวจีนเกือบ 700 คน ทำการก่อสร้างงานนี้

แล้วโครงการก่อสร้างนี้เป็นโครงการก่อสร้างขนาดใหญ่ หลังจากทั้ง 2 ประเทศสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตต่อกัน

โดยการก่อสร้างนี้ยุ่งยากกว่าที่คาดคิด เพราะช่วงเวลาจำกัดมากและมีปัญหาด้านการขนส่งเนื่องจากความวุ่นวายจากโรคระบาดโควิด-19

หลังจากนั้นจีนได้เข้าพัฒนาสนามกีฬาต่างๆ สนามกีฬาหลักจะใช้จัดกีฬาว่ายน้ำ เทนนิส และฮอกกี้

รัฐบาลจีนเน้นว่าความช่วยเหลือนี้เป็น ของขวัญ ไม่ได้ทำเพื่อการเมือง

การก่อสร้างสนามกีฬา หมู่บ้านนักกีฬาและโครงการต่างๆ แสดงถึงความช่วยเหลือใหญ่ที่สุดของจีน จีนให้อุปกรณ์กีฬา 7 ชนิด

นายกรัฐมนตรี Solomon Island นาย Manasseh Sogavare กล่าวว่า² “…ถ้าปราศจากความช่วยเหลือทางการเงินและทางเศรษฐกิจจากจีนใน 2023 Pacific Games เศรษฐกิจของเราจะล่มสลาย…”

 

มีการวิเคราะห์การเปลี่ยนย้ายจากไต้หวันไปสู่อ้อมกอดของจีน ดังนี้³

ประการแรก ไต้หวันไม่สามารถให้ความช่วยเหลือเพียงพอ ด้วยเหตุว่าปัญหาใหญ่มากของประเทศ Solomon Island มาจากการขาดแคลนอย่างหนักเรื่องโครงสร้างพื้นฐาน ได้แก่ ถนน ไฟฟ้า น้ำประปา ระบบโทรคมนาคม และระบบสาธารณสุขพื้นฐาน เป็นต้น⁴

ในขณะที่ประเทศ Solomon Island อุดมไปด้วยแร่ธาตุ ป่าไม้ และประมง มีการวิจารณ์ว่า 36 ปีที่ผ่านมาไต้หวันไม่ได้สนใจพัฒนาเศรษฐกิจ สนใจแต่ผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจของตน

ประการที่สอง จีนได้ให้สัญญาทางการค้า มีการลงทุนในการก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐาน บริษัทจีน ได้แก่ บริษัท China Civil Engineering Construction Corporation บริษัท China Harbour Engineering Corporation วิสาหกิจรัฐบาลด้านก่อสร้าง และบริษัท Huawei ยักษ์ใหญ่อุตสาหกรรมโทรคมนาคมเข้ามาลงทุน รวมทั้งการก่อสร้างสนามกีฬาหลักใน 2023 Pacific Games ด้วย

ประเทศ Solomon Island ลงนามยุทธศาสตร์ หนึ่งแถบ หนึ่งเส้นทาง (Belt and Road Initiative-BRI) ของจีนเมื่อคราวนายกรัฐมนตรี Manasseh Sogavare เยือนปักกิ่งเมื่อตุลาคม 2019

ประการที่สาม โดยทั่วไปมองในภาพดี ความสัมพันธ์จีน-แปซิฟิกนับเป็นโอกาสดีของประเทศ Solomon Island ด้วย ความผูกพันกับจีนทำให้ Solomon Island แสดงความสนใจประเทศอื่นๆ ในแปซิฟิกด้วย เช่น ประเทศฟิจิ (Fiji) และวานูอาตู (Vanuatu)

ประการที่สี่ ในแปซิฟิก สหรัฐอเมริกามีอิทธิพลอย่างสำคัญใน 3 ประเทศ ได้แก่ Marshall Islands ประเทศ the Federated States of Micronesia และประเทศ Palua แต่สหรัฐอเมริกาก็เน้นประเด็นทางการทูตและความมั่นคงมากกว่าประเด็นทางเศรษฐกิจ

สหรัฐอเมริกาคัดค้านที่ประเทศ Solomon Islands ย้ายไปสัมพันธ์กับจีน ความใกล้ชิดมากกว่ากับจีนอาจเพิ่มอำนาจต่อรองของประเทศ Solomon Island กับมหาอำนาจเดิม เช่น สหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย แต่ก็ทำให้เกิดแรงกดดันขึ้นได้

ทั้งจีนและประเทศ Solomon Islands เริ่มต้นเปิดสถานทูตของตน ความช่วยเหลือของจีนอาจเป็นครั้งแรกของ Solomon Island เริ่มร่วมมือกับอีก 9 ประเทศในแปซิฟิก

ในระยะยาว มี 2 ท้าทายหลักที่ต้องคิด กล่าวคือ

1. การจัดการความสัมพันธ์กับจีนเป็นเรื่องดี ง่ายกว่าทำให้เกิดขึ้นจริงๆ แล้วยังมีความท้าทายภายในของ Solomon Islands เอง ได้แก่ การคอร์รัปชั่นและความสามารถของสถาบันทางการเมืองและเศรษฐกิจอยู่ในระดับต่ำ

2. การแข่งขันระหว่างจีนกับสหรัฐอเมริกาในแปซิฟิก

 

กีฬา กีฬา ไม่ใช่แค่กีฬา

เห็นได้ชัดว่ากีฬาเป็นตัวอย่างการผลักดันเพื่อหนุนการทูตและความได้เปรียบต่อจีน จีนใช้ กีฬา เป็น Soft Power และความมั่นคงระยะยาวเพื่อผูกพันตัวเองกับแปซิฟิก และพยายามหลายอย่างปรับเปลี่ยนพลวัตอำนาจให้เป็นประโยชน์แก่ตน แต่ก็ใช่ว่ามีแค่จีนเท่านั้นที่ใช้กีฬา

ออสเตรเลียก็ใช้กีฬาเพื่อภูมิรัฐศาสตร์ที่สร้างความเหนือกว่าทางการเมือง การทหาร และเศรษฐกิจในแปซิฟิก ออสเตรเลียเป็นพันธมิตรด้านการพัฒนาที่ใหญ่ที่สุดของ Solomon Island ตั้งแต่ ค.ศ.2008 ออสเตรเลียให้เงินทุนมากกว่า 2 พันล้านดอลลาร์สหรัฐเพื่อสนับสนุนกีฬาแก่ Solomon Island

เงินสนับสนุนด้านกีฬาของออสเตรเลียเป้าหมายสำคัญเพื่อกระชับความสัมพันธ์ทางการทูตและเศรษฐกิจต่อ Solomon Island และทั่วแปซิฟิก

ออสเตรเลียมีประวัติศาสตร์ยาวนานให้ความช่วยเหลือประเทศต่างๆ ในแปซิฟิก ด้วยการสร้างประสิทธิภาพของกีฬา นี่เป็นจุดแข็งของออสเตรเลีย พวกเขามีความผูกพันยาวนานและลึกซึ้งมากกว่าจีน ใน 2023 Pacific Games ออสเตรเลียจะส่ง 75 นักกีฬาเพื่อลงแข่งขันใน 8 ชนิดกีฬา

อาจกล่าวได้ว่า กีฬา ทำให้เส้นอุปทาน ระหว่างไต้หวันกับออสเตรเลียร้อนระอุ ด้วยสหรัฐอเมริกา จีน ไต้หวัน และออสเตรเลียกำลังแข่งขันกันในเกมที่ไม่ใช่กีฬาดุเดือด

¹ Prisie L. Patnayak, “Geopolitics in the 2023 Pacific Games” The Diplomat 10 November 2023.

² GinaMaka’ a for Benar News, “Solomon Island Leader credit=s China-aided Pacific Games as economic life line” Radio Free Asia, 21 August 2023.

³ Denghua Zhang, “Perceiving China’s Influence in the Pacific : The case of Solomon Islands” The Diplomat, 18 October 2019.

⁴ Stephen Wright, “Island in Solomons spurns China aid although dire roads make life tough” Radio Free Asia, 1 December 2023.

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022