ตลอดระยะเวลาที่ทำงานมานานพอสมควร ผมพบว่า ในป่ามีบทเรียนมากมาย ไม่เฉพาะบทเรียนจากสิ่งมีชีวิตต่างๆ ซึ่งผมเรียกสิ่งมีชีวิตเหล่านั้นว่า “ครู”

บทเรียนที่ครูเหล่านี้สอน ไม่มีหลักสูตร ไม่มีเวลากำหนดว่า ครูจะมาสอนเมื่อไหร่

ข้อสำคัญคือ บทเรียนต่างๆ เหล่านี้ จะรับรู้ได้ด้วยการเปิดหัวใจรับรู้ และมันเป็นสิ่งที่มองไม่เห็นด้วยสายตาธรรมดา ๆ

เมื่อเปิดใจแล้ว ทุกสิ่งก็นำมาเป็นบทเรียนได้หมด

รวมถึงในระหว่างการเดินทางสู่จุดหมาย

 

การเดินทางในป่า ทุกวันนี้ไม่ใช่เรื่องยาก สิ่งซึ่งเปลี่ยนแปลงไปอย่างหนึ่งคือ พาหนะ หรือรถขับเคลื่อนสี่ล้อที่เราใช้กันในป่า มีสมรรถนะดีขึ้นกว่าในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา มีอุปกรณ์เสริมช่วยให้รถแข็งแกร่ง และช่วยตัวเองได้ยามติดหล่ม

อีกทั้งแรงม้าเพิ่มขึ้น ทำให้รถมีความสามารถนำพาคนไปได้แทบทุกที่ ถึงแม้ว่าจะเป็นเส้นทางในสภาพใด

แต่ในป่าส่วนใหญ่ที่ผมทำงาน หลายแห่งก็ไม่เหมาะกับการนำรถเข้าไปตะลุย

การจอดรถ ยกเป้ขึ้นหลังเดินต่อ เป็นสิ่งที่ต้องทำ

ในงานของผม รถพาไปจอดได้ที่หน่วยพิทักษ์ป่า หลังจากนั้น ก็ต้องพึ่งพาสองเท้า

 

ในป่ามีทางเดิน ไม่ใช่เส้นทางที่คนทำไว้หรอก เป็นทางที่เราเรียกว่า ด่าน หรือทางที่สัตว์ป่าใช้เดินไป-มาระหว่างแหล่งอาหาร

วิถีชีวิตของสัตว์ป่า การเดินทางเป็นส่วนหนึ่งในวิถี หลายชนิดเดินทางใกล้ๆ ขณะมีไม่น้อย เดินทางย้ายถิ่นตามฤดูกาลในระยะทางยาวไกล

ด่านนั้นจะได้รับการบุกเบิกโดยช้าง หลายด่านราบเรียบ โล่ง มีสัตว์ป่าใช้ตลอด ว่าตามจริง พวกมันไม่ได้เดินไปทั่ว การเดินทางพวกมันใช้ด่าน

แหล่งอาหารส่วนมากคือ โป่ง สัตว์กินพืชจำเป็นต้องกินอาหารเสริม เกลือ แร่ธาตุ มาช่วยเสริมสร้างกระดูก อาหารเสริมเหล่านี้หาได้จากในโป่ง

และย่อมเป็นเรื่องธรรมดา ที่ใดมีสัตว์กินพืชมาชุมนุม พวกนักล่าก็ตามมา

 

เดินตามด่าน หรือถนนของสัตว์ป่า การเดินจึงไม่ค่อยลำบากนัก แม้ว่าจุดหมายที่จีพีเอสบอก จะมีระยะทางอันสั้นกว่า แต่ผมมักเลือกเดินตามทางที่สัตว์ป่าใช้ บางครั้งคล้ายจะอ้อม วกวน แต่ด่านมักเลี่ยงขึ้นเขาชัน และป่ารกทึบที่เดินยาก

ด่าน โดยเฉพาะในช่วงฤดูแล้ง คล้ายจะเดินง่าย แต่ผมพบว่า การเดินในเส้นทางที่รอบข้างโปร่งโล่ง เส้นทางถูกทับถมด้วยใบไม้ โอกาสที่จะพลัดออกจากเส้นทางเพราะเส้นทางถูกใบไม้ปกคลุม

ในช่วงฝน เดินยากกว่าป่ารกทึบ แต่ร่องรอยที่สัตว์เดินเห็นชัดเจน

 

ใช้ทางเดินของสัตว์ป่า โอกาสที่จะพบกับเจ้าของเส้นทางมีมาก

รวมทั้งจะหลีกเลี่ยงชีวิตที่คอยอยู่บนด่านอย่างทากไปไม่พ้น

ทากคอยดักเพื่อกินเลือดสัตว์ป่า เมื่อมีแรงสั่นสะเทือนหรือความร้อนเข้ามาใกล้ ทากจะเกาะและคืบคลานขึ้นมา หาตำแหน่งเจาะเพื่อดูดเลือด

ทากไม่เลือกว่า ที่เกาะไปนั้นเป็นสัตว์หรือคน

ทากไม่ใช่สัตว์อันตรายอะไร ปากแผลที่ทากกัดเลือดจะไม่แห้ง

กรณีนี้ใช้ยาเส้นโปะไว้ ช่วยให้เลือดหยุดไหลได้

หากมีเพื่อนร่วมทาง ผมจะระวังไม่เดินชิดคนหน้ามาก เพราะคนหลังมีโอกาสจะโดนไม้ หรือหนามที่ระตามตัวคนเดินข้างหน้า เหวี่ยงมาโดนได้

เดินในป่าหญ้าที่สูงท่วมหัว ใช้มือบังตาไว้ช่วยไม่ให้ใบหญ้าแหลมคมบาดนัยน์ตา

ในระหว่างเดิน ผมจะหันกลับมาดูข้างหลังบ้าง จำและสังเกตทิศทางไว้ เผื่อไว้ตอนขากลับ

บางครั้งไม่แน่ใจ หรือด่านมีทางแยกหลายด่าน วิธีง่ายๆ ที่ผมทำคือ เอาเชือกเส้นเล็กๆ ผูกเป็นเครื่องหมายตรงด่านที่จะต้องเลี้ยว เรามักจะต้องเลี้ยวตรงด่านรกๆ นั่นแหละ

จุดหมายที่จะไป ส่วนใหญ่ไม่ใช่ด่านอันราบโล่งนั้นหรอก ในป่ามีสภาพคล้ายกันไปหมด เดินผ่านไปครั้งเดียวใช้วิธีจำ ขากลับอาจหลงได้ง่าย

 

ช่วงฤดูฝนทางลื่น ใช้ต้นไม้ข้างทางจับพยุงตัว เป็นหลักยึดเหนี่ยว มีสิ่งที่ต้องระวังคือ ต้นไม้นั้นมีหนามหรือไม่ หนามตำเลือดไหล ขณะเหงื่อชุ่ม มันแสบไม่น้อย

ต้นไม้อย่างต้นช้างร้องนั่น ลำต้นคมราวกับใบมีดโกน เอื้อมมือคว้าจะได้แผลเหวอะหวะ

เดินในป่า ผมพบกับความจริง ถ้าโดนหนามหวาย หรือหนามอื่นๆ เกาะติด ต้องถอยหลังเพื่อปลดหนามออกก่อน ถ้าดันทุรังเดินไปข้างหน้า ไม่เสื้อผ้าก็หนังเราจะฉีกขาด

เป็นความจริงง่ายๆ การเดินป่า ให้บทเรียนว่า นี่ไม่แตกต่างกับการดำเนินชีวิต

จำเป็นต้องรู้จักการ “ถอย” บ้าง

 

เช่นเดียวกับการใช้พาหนะบนเส้นทางป่า คนขับรถทางป่าจะรู้ดีว่า การเหยียบคันเร่งตะบึงไปข้างหน้าอย่างเดียว บางครั้งไม่ได้ผล จำเป็นต้องผ่อน หรือถอย เพื่อไปข้างหน้าต่อ

แต่โดยประสบการณ์ มีบางเนินที่ต้องเหยียบคันเร่ง โดยไม่สามารถถอนคันเร่งได้ เพราะหากผ่อนคันเร่ง รถจะหยุดติด ไปต่อไม่ได้

แน่ล่ะว่า การไปแบบนี้ รถจะกระเด้งกระดอน แต่ก็ผ่านพ้นเนินชันนี้ไปได้

 

เดินทางในป่า ไม่ว่าจะโดยพาหนะ หรือด้วยสองเท้า จำเป็นต้องรู้ว่า เมื่อควรเร่ง หรือเมื่อใดจะต้อง “ถอย”

สิ่งสำคัญคือ เลือกใช้ให้เหมาะสม

และคล้ายจะเป็นความจริงง่ายๆ เมื่อใดควรถอย, ผ่อนคันเร่ง หรือตะลุยไปข้างหน้า

เรามักจะเลือกผิดเสมอ… •

 

หลังเลนส์ในดงลึก | ปริญญากร วรวรรณ

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022