ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวปิดไม่มิด

 

อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า “ใบบัวปกจ๊าง ต๊างนาซ่อนหอย เส้นผมบังดอย ตี้ไหนจักกุ้ม”

คำว่า “ปก” แปลว่าคลุม ใบบัวปกจ๊าง แปลว่าเอาใบบัวมาคลุมตัวช้าง ซึ่งมันก็คงคลุมได้ไม่มิด คำคมล้านนานี้ตรงกับสำนวนไทยว่าช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวปิดไม่มิด

คำว่า “ต๊างนา” เป็นทางน้ำที่ต่อระบายน้ำระหว่างกระทงนา ตำแหน่งนั้นหากมีหอยไปติดอยู่ตรงนั้น ใครๆ ก็จะมองเห็น ตรงตำแหน่งต๊างนาเป็นทางไหลของน้ำใส ไม่สามารถเอาอะไรไปซ่อนไว้ได้ การที่บอกว่าต๊างนาซ่อนหอยเอาไว้ไม่ได้จึงถูกต้องแล้ว

มาถึงเส้นผมบังดอยบ้าง อันนี้ตรงไปตรงมา ไม่มีเส้นผมที่ไหนจะบังภูเขาได้

วรรคสุดท้าย ตี้ไหนจักกุ้ม แปลตรงตัวว่า ที่ไหนจะมิด

รวมความแล้ว การที่จะเอาใบบัวไปคลุมช้าง การที่จะเอาหอยไปซ่อนในทางน้ำไหลของกระทงนา การเอาเส้นผมบังภูเขา ล้วนปิดไม่มิดทั้งสิ้น

ความหมายของคำคมล้านนาตอนนี้ ผู้ใหญ่สอนว่าการปกปิดความชั่ว ความผิดร้ายแรง ซึ่งเป็นเรื่องใหญ่ โดยอาศัยเอาใบบัวไปปิดช้าง เอาหอยไปซ่อนที่ทางน้ำไหลในนา หรือเอาเส้นผมไปบังภูเขา ย่อมทำไม่ได้ ย่อมปกปิดคนทั้งโลกไม่ได้

สุภาษิตของภาคกลางมีเพียง ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวปิดไม่มิด

แต่ของล้านนาผู้ใหญ่เน้นย้ำในหลายกรณีเหลือเกิน มีทั้งใบบัว มีทั้งทางน้ำไหล มีทั้งเส้นผมบังภูเขา ว่าอะไรๆ ก็ไม่สามารถปกปิดความผิดชั่วที่ร้ายแรง

ดังนั้น อย่าคิดว่าตัวเองอยากทำอะไรๆ ก็ทำได้ โดยไม่สนผิดสนถูก คิดว่าตนเองมีอำนาจ หรือมีสื่ออยู่ในมือ แล้วจะแก้ตัวต่างๆ นานา ทั้งๆ ที่ความผิดได้กระทำลงไปสำเร็จแล้ว

สมัยนี้ นอกจากใบบัว ทางน้ำไหลในกระทงนา และเส้นผมแล้ว ต้องว่ามีสื่อโซเชียลนั่นแหละเป็นใบบัวอีกแบบหนึ่ง ที่หลายๆ คนเข้าใจผิดว่าสามารถใช้บิดเบือนข้อเท็จจริงแล้วจะโน้มนำผู้คนได้ และสามารถปกปิดความผิดได้มิด •

 

ล้านนาคำเมือง | ชมรมฮักตั๋วเมือง

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022