โลกทรรศน์ | อุกฤษฏ์ ปัทมานันท์

 

มติมหาชนจีนต่อรัสเซีย

 

มติมหาชนในที่นี้คือ Public opinion ที่ผมเห็นว่ามีความสำคัญ ยิ่งเป็นของจีนแล้ว เลยประมวลภาพให้เห็นในกรณีมติมหาชนจีนต่อรัสเซีย

เราจะเห็นได้ว่า ตั้งแต่เริ่มสงครามยูเครน เราไม่เห็นการสนับสนุนอย่างเป็นทางการของจีนต่อรัสเซีย แล้วเราก็เห็นพัฒนาการเช่นนี้ชัดเจนขึ้น สงครามก้าวเข้าสู่เดือนที่ 8 รัสเซียได้รับการยอมรับน้อยลงมากแม้ในองค์การนานาชาติที่ตัวเองเป็นผู้นำ

เช่น ใน Shanghai Cooperation Organization (SCO) ไม่มีสมาชิกหรือพันธมิตรใน SCO ให้ความชอบธรรมการรุกรายยูเครนของรัสเซียเลย1

เป็นที่ชัดเจนว่า สงครามเปิดเผยความอ่อนแอของรัสเซียด้านภูมิรัฐศาสตร์ รัสเซียถูกโดดเดี่ยวและความโดดเดี่ยวขยายตัวไปแม้ในองค์กรที่นิยมรัสเซีย

ตรงกันข้ามสงครามยูเครนได้สร้างช่องว่างอำนาจ (power vacuum) ในเอเชียกลางและตะวันออกกลาง ตุรเคียและจีนได้รับชัยชนะเข้าไปเติมเต็มช่องว่างอำนาจนี้

ตุรเคียเป็นชาติพันธมิตรเดียวที่เป็นประเทศคู่เจรจาของ SCO แล้วตุรเคียก็ได้เป็นเจ้าภาพจัดการประชุม SCO เอเชียกลางกำลังแสวงหาเพื่อนใหม่ภายใต้ความตื่นเต้นของประเทศคู่เจรจาใหม่

อนาคตการขยาย SCO ไปตะวันออกกลาง ได้สะท้อนความใกล้ชิดเพิ่มขึ้นระหว่างจีนกับตะวันออกกลางผ่านยุทธศาสตร์หนึ่งแถบ หนึ่งเส้นทาง ของจีน

เราเห็นเกมระหว่างจีน สหรัฐอเมริกาและรัสเซียกำลังน่าสนใจมากขึ้นๆ ทั้งนี้ พัฒนาการล่าสุดเห็นว่า อนาคตความสัมพันธ์จีน-รัสเซียอาจไม่สวยหรูอย่างที่คนรัสเซียคิด หลังประชุม SCO ประธานาธิบดีวลาดิมีร์ ปูติน ประกาศทันที การระดมพลบางส่วนและทำประชามติผนวกดินแดนยูเครน

นี่แสดงว่า ความสัมพันธ์จีน-รัสเซีย ไม่สามารถลดแรงกดดันของสงครามยูเครน ยูเครนกลับตอบโต้หนักขึ้น โดยจีนไม่ได้เสนอความช่วยเหลือปูตินเลย2

ตรงกันข้าม ความสัมพันธ์จีน-รัสเซียในฐานะประเทศเพื่อนบ้าน เราจะเห็นรัสเซียทำลายผลประโยชน์แห่งชาติของตน

 

มติมหาชนจีนต่อรัสเซีย

 

ล่าสุด Igor Morgulor อดีตผู้ช่วยรัฐมนตรีต่างประเทศรัสเซียเป็นเอกอัครราชทูตคนใหม่ประจำจีน3 เขาเป็นผู้เชี่ยวชาญเก่าแก่ด้านจีน แต่เขาประจำการที่จีนเมื่อ 10 ปีที่แล้ว และจีนทุกวันนี้ต่างจากยุคนั้นมาก ในบริบทสงครามยูเครน ทูตใหม่รัสเซียควรให้ความสนใจกับ 2 ประเด็น เพื่อเข้าใจความสัมพันธ์กับจีน เพื่อประโยชน์ร่วมกันของจีน-รัสเซีย

1. มุ่งดูความเปลี่ยนแปลงมติมหาชนของจีน

รัฐบาลจีนในปัจจุบันกังวลต่อความเปลี่ยนแปลงของมติมหาชน ถ้าประชาชนไม่พอใจนโยบายบางนโยบาย รัฐบาลจะพิจารณาปรับเปลี่ยน เพื่อป้องกันปัญหาและผลต่อเสถียรภาพทางสังคม

รัสเซียควรมีส่วนสร้างอิทธิพลต่อมติมหาชนจีน เพื่อพัฒนาความสัมพันธ์กับจีน แต่รัสเซียละเลยมติมหาชนจีน

เช่น 15 สิงหาคมที่ผ่านมา เป็นวันครบรอบการพ่ายแพ้ของญี่ปุ่นในสงครามโลกครั้งที่ 2 บทความที่ทำโดยสถานทูตรัสเซียประจำจีน วิจารณ์ญี่ปุ่น แต่แสดงภาพทหารจีนเป็นภาพในธงญี่ปุ่น มติมหาชนจีนไม่พอใจสิ่งนี้ มีข้อความสอบถามมายังสถานทูตรัสเซียให้แก้ข้อผิดพลาดนี้ แต่ไม่มีการตอบสนองจากสถานทูตรัสเซีย

ก่อนหน้านั้น กรกฎาคมที่ผ่านมา สื่อรัสเซียเสนอภาพเด่นของ SCO ในสื่อโซเชียลจีน มีการวาดภาพดินแดนอ้างจากจีน บริเวณชายแดนจีน-อินเดียเป็นดินแดนของอินเดีย ภาพนั้นถูกประท้วงอย่างมากจากคนจีนทั่วไป แล้วรัสเซียต้องขอโทษ

ก่อนหน้านี้ สื่อทางการรัสเซียเสนอข่าวในสื่อออนไลน์จีน เกี่ยวกับวันระลึกถึงกำเนิดเมืองวลาดิวอสต๊อก (Valadivostok) หรือภาษาจีนคือ Haishenwei อันกระตุ้นความโกรธแค้นของมหาชนจีนมาก เพราะรัสเซียยึดครองดินแดนไปจากจีนด้วยสนธิสัญญาไม่เป็นธรรมเมื่อ 150 ปีก่อน เป็นที่อับอายต่อจีน ชัยชนะกำเนิดเมืองวลาดิวอสต๊อกในสื่อออนไลน์จีน เป็นก้าวผิดๆ ของรัสเซีย ทำให้คนจีนยิ่งไม่ไว้วางใจรัสเซีย4

ในเวลาที่รัสเซียรู้สึกใหญ่มากเพื่อทำสงครามของตนในยูเครน รัสเซียต้องการให้ประชาชนจีนเข้าใจสถานะของรัสเซีย แล้วหลายๆ งานประชาสัมพันธ์ของรัสเซียผิดพลาด ก่อผลเสียมติมหาชนของจีน ถ้ารัสเซียระมัดระวังความรู้สึกของประชาชนจีนต่อรัสเซีย แน่นอนปัญหาเหล่านี้จะไม่เพิ่มมากขึ้น นี่อาจเป็นสิ่งท้าทายทูตรัสเซียคนใหม่ประจำจีน

2. ทูตรัสเซียคนใหม่ควรให้ความสนใจ เสียง คัดค้านรัสเซียต่อการรุกรานยูเครน

สถานทูตรัสเซียในจีนควรรับฟังให้มากๆ เรื่องการสนับสนุนรัสเซียจากเจ้าหน้าที่จีนและภาพการสนับสนุนรัสเซีย ในทางตรงกันข้าม เสียงคนจีนพูดต่อต้านรัสเซียอาจไม่ได้ยินเพียงพอจนเข้าหูผู้กำหนดนโยบายรัสเซีย

รัสเซียควรเข้าใจ เพื่อนแท้ ที่สามารถวิจารณ์ซึ่งกันและกันได้ เมื่อพบความจริงว่า คนจีนบางคนหนุนยูเครน สถานทูตรัสเซียควรแสวงหาความเข้าใจในเหตุผลและไม่ปิดหูปิดตา 7 เดือนที่ผ่านมา จีนสงสัยการทำสงครามยูเครนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ เช่น สัปดาห์แรกของสงคราม เครือข่ายโทรทัศน์รัฐบาลจีน CCTV เชิญผู้เชี่ยวชาญด้านนานาชาติที่มีชื่อเสียงมาถกเถียงสถานการณ์ของสงคราม หลายคนบอกโดยเปิดเผยว่า รัสเซียจะชนะอย่างแน่นอน

แต่เสียงเหล่านี้ได้หายไปจากสื่อของรัฐไม่นานและคำวิจารณ์ของพวกเขาในอดีต กลายเป็นเรื่องตลกยอดนิยมในหมู่ประชาชนจีน

ในขณะที่การคัดค้านรัสเซียกำลังเติบโตขึ้นในมติมหาชนจีน แม้ว่าไม่สามารถวิจารณ์โดยเปิดเผยในสื่อรัฐของรัสเซีย การสนทนาเกี่ยวกับสงครามยูเครนเติบโตในสื่อออนไลน์จีนมากกว่าในอดีต การถกเถียงต่างๆ ค้นหาง่าย และกลุ่มนิยมรัสเซียก็เฉื่อยชามากกว่าแต่ก่อนมาก

สิ่งหนึ่งน่าสนใจ คนจีนทั่วไปเรียกชื่อเล่นของปูตินและรัฐมนตรีต่างประเทศรัสเซีย Sugai Shoigu เยาะเย้ยรัสเซียเรื่องการซื้ออาวุธจากอิหร่านและเกาหลีเหนือ คนจีนทั่วไปที่นิยมรัสเซียกลับยากลำบากที่จะโต้แย้งการดูถูกเช่นนี้

พวกเขาเพียงพูดว่า ปูตินกำลังเล่นเกมหมากรุกเกมส์ใหญ่ และเขากำลังรอฤดูหนาวมา

 

ความเงียบของฝ่ายนิยมรัสเซีย

 

ความเงียบของฝ่ายนิยมรัสเซีย เป็นสัญญาณหนึ่งที่บอกว่า คนจีนบางคนที่เคยหนุนรัสเซียในอดีต เห็นว่า สถานการณ์สงครามกำลังแย่มาก ประชาชนจีนกำลังกังวลผลกระทบต่างๆ นักหนังสือพิมพ์รุ่นใหญ่บางคนมองผลดีถึงชัยชนะของรัสเซียเหนือสงครามยูเครนตอนแรก แต่ตอนนี้พวกเขาคิดถึงผลต่อจีน ถ้าทหารรัสเซียล้มเหลว

ความเปลี่ยนแปลงนี้ ไม่ใช่แค่เกี่ยวกับสถานการณ์ในสนามรบ แต่เป็นการเตือนให้เห็นคำตัดสินของสื่อจีน และแม้แต่จากเจ้าหน้าที่จีนต่ออนาคตของรัสเซีย

คนจีนไม่ต่อต้านรัสเซีย ถ้าไม่มีสงคราม พวกเขาจะไม่เข้าข้างทั้งรัสเซียและยูเครน แต่หลายคนมองสถานการณ์อย่างง่ายมาก รัสเซียทำสงครามกับประเทศที่มีความสัมพันธ์ทางการทูต รัสเซียฝ่าฝืนสนธิสัญญาสันติภาพ โดยยึดครองดินแดนและประชากรของเขา ไม่เพียงต่อต้านกฎหมายระหว่างประเทศ แต่อาจเสี่ยงต่อจีนด้วย

เช่น ข่าวรัสเซียทำประชามติในยูเครน เพื่อผนวกดินแดน สร้างความกังวลในจีน เตือนให้ย้อนคิดถึงหนังสือของจีน 70 ปีก่อนนั้น รัสเซียลงนามเหมือนประชามติในมองโกเลียที่แล่บางส่วนของดินแดนจีนไปเป็นของรัสเซีย รัสเซียไม่ได้เปลี่ยนแปลงอะไรในหลายปีที่ผ่านมา

น่าสนใจ กลุ่มคนจีนนิยมยูเครนบางกลุ่มใช้ประชามติ เป็นอาวุธต้านกลุ่มนิยมรัสเซีย

กลุ่มชนชั้นนำทางธุรกิจและคนชั้นกลางจีน ที่เป็นพลังหลักในการขับเคลื่อนความก้าวหน้าทางสังคมในจีน พวกเขามีความเป็นอิสระในทางความคิด แม้จะลังเลการแสดงออกของพวกเขาในที่สาธารณะ พวกเขามองในแง่ดีน้อยลงต่อรัสเซียบุกยูเครน

รัสเซียไม่ควรละเลยมติมหาชนจีน มติมหาชนที่เติบโตขึ้นและมีพลังมหาศาลที่อาจโน้มน้าวกลับมาต่อต้านรัสเซียได้

¹Seth Cropsey, “SCO Summit did not show what you think it showed” The Diplomate 21 September 2022.

²รัฐมนตรีกลาโหมจีน Wei Fenghe ประกาศไม่จัดหาอาวุธสงครามช่วยรัสเซีย ดู “China Not Providing War Material to Russia” Asia Financial 12 June 2022.

³เรียนจาก Institute of African and Asian Studies, Lomonosov, State University พูดภาษาจีนและอังกฤษอย่างคล่องแคล้ว

⁴Mu Chunshan, “China’s Public Opinion Is Shifting Away From Russia” The Diplomate 21 September 2022.

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022