โลกทรรศน์

อุกฤษฏ์ ปัทมานันท์

 

แซงก์ชั่นรัสเซียใช้ได้ไหม?

 

เมื่อรัสเซียรับรอง 2 รัฐยูเครนฝักใฝ่รัสเซีย โลกก็ร้อนขึ้นมาทันที แน่นอนไม่มีใครต้องการสงคราม เครื่องมือการทูตผ่านคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ สหภาพยุโรป สหรัฐอเมริกาและชาติอื่นๆ ล้วนเป็นมาตรการที่หลายฝ่ายหยิบยกขึ้นมา

มาตรการหนึ่งคือ การแซงก์ชั่นรัสเซีย

เราควรประเมิน แซงก์ชั่นจากข้อเท็จจริง

 

แซงก์ชั่นรัสเซีย

ก่อนพิจารณาแซงก์ชั่นรัสเซีย ควรเข้าใจ ความผูกพันทางเศรษฐกิจ ระหว่างรัสเซียกับยุโรปพร้อมกันไป

ข้อมูลจาก AP1 เห็นว่าการแซงก์ชั่นก่อความเสียหายร้ายแรงต่อธนาคารและบริษัทพลังงานรัสเซีย ด้วยภาคพื้นทวีปรัสเซียเป็น ซัพพลายเออร์ที่ผูกกันเหนียวแน่นกับบริษัทในยุโรป รวมทั้งบริษัท SIEMEN AG บริษัทอุตสาหกรรมเยอรมัน บริษัทผลิตรถยนต์และผลิตยางอิตาลี Pirelli Volkswagen และ Mercedes-Benz

รัสเซียผูกอยู่กับโลกพลังงาน ตลาดการเงินและพันธมิตรด้านการลงทุนในรัสเซียมากเท่าใด?

ความจริงคือ บริษัท Siemen AG เยอรมันมีรายได้เพียง 1% จากรัสเซีย กำลังมีการพัฒนารถไฟฟ้าความเร็วสูงรุ่นใหม่กับผู้ร่วมทุนรัสเซีย บริษัท Siemen Energy ซึ่งเป็นบริษัทที่แยกตัวจาก Siemen AG กำลังสร้างโรงไฟฟ้าและอุปกรณ์สำหรับโรงไฟฟ้าพลังงานลม 57 แห่งในรัสเซีย

บริษัทรถยนต์ บริษัทผลิตรถยนต์ยุโรปคือ Volkswagen, Stellantis, Renault และ Mercedes-Benz มีโรงงานผลิตรถยนต์ในรัสเซีย ในขณะที่ BMW ผลิตรถยนต์ในรัสเซียร่วมกับพันธมิตรรัสเซีย Avtotor ส่วนบริษัท Renault ของฝรั่งเศสเป็นบริษัทผลิตรถยนต์รายใหญ่ที่สุดในรัสเซีย บริษัท Avtotor มีโรงงานอยู่ใน Tolyatti ส่วนบริษัท Stellantis มีแผนนำเข้ารถแวนภายใต้ยี่ห้อ Peugeot, Opel และ Citroen ซึ่งมาจากโรงงานที่เมือง Kayaga ผลิตรถยนต์ตามความต้องการที่เพิ่มขึ้นของยุโรป

บริษัท Pirelli บริษัทผลิตยางของอิตาลีโดยมีจีนเป็นเจ้าของบริษัท บริษัทบริหาร 2 โรงงาน มีการจ้างงาน 2,500 คนในรัสเซีย ผลิตยางใช้ภายในประเทศและผลิตเพื่อส่งออก

ด้านเกษรตรอุตสาหกรรมอิตาลี สูญเสียใหญ่จากการตอบโต้การนำเข้าของรัสเซียในผลิตภัณฑ์เนยและเนื้อสัตว์ในการแซงก์ชั่นปี 2014

ภาคการธนาคาร ธนาคาร Intesa SanPaolo ธนาคารอิตาลียังปล่อยเงินให้กับธุรกิจอิตาลีในรัสเซียต่อไป

 

การแซงก์ชั่นจะโจมตีอะไรบ้าง?

มีการคาดการณ์ว่า หากเกิดการแซงก์ชั่นจากสหรัฐอเมริกาและชาติในยุโรป จะมุ่งโจมตีไปที่

1. ธนาคารขนาดใหญ่ อันก่อผลให้เกิดข้อจำกัดในการปล่อยสินเชื่อ การกู้ยืม เกิดข้อจำกัดด้านการแลกเปลี่ยนเงินสกุลดอลลาร์

2. บริษัทพลังงาน Rosneft และบรรดารัฐวิสาหกิจ รัฐวิสาหกิจพลังงานขนาดใหญ่ Gazprom จะเผชิญกับการห้ามกู้ยืมเงินจากนักลงทุนตะวันตกและผู้ให้กู้ ทำให้ขาดความสามารถลงทุนในโครงการขนาดใหญ่ แต่จะไม่กระทบ หรือตัดการส่งพลังงานให้ยุโรปทันที ซึ่งยุโรปพึ่งพลังงาน 40% ของก๊าซธรรมชาติจากรัสเซียและสหภาพยุโรป ในขณะที่ยุโรปกำลังเผชิญปัญหาการสำรองพลังงานและพลังงานมีราคาแพงในช่วงฤดูหนาวนี้

อย่างไรก็ตาม ให้หลีกเลี่ยงกระแสลมตีกลับชาติยุโรปด้วย

ส่วนสำคัญมีความพยายามเลี่ยงการสูญเสียที่ไม่เหมาะสมต่อเศรษฐกิจของยุโรปและต่อบริษัทของยุโรป ในเวลาเดียวกัน ความเป็นจริง เป็นการยากที่จะแข่งขันเพื่อให้ได้รับการสนับสนุน 27 ประเทศสมาชิกสหภาพยุโรป ที่จะตกลงกันแบบไม่เป็นเอกฉันท์ต่อการแซงก์ชั่น

เช่น บริษัทผู้ผลิตก๊าซธรรมชาติรัสเซีย Novatek ที่เป็นเป้าหมายถูกแซงก์ชั่น แต่บริษัทนี้มีสัดส่วนเจ้าของบริษัท 19.4% เป็นบริษัทฝรั่งเศสคือ บริษัท Total Energies การแซงก์ชั่นอย่างหยาบๆ ต้องการการทูตที่ละเมียดละไมต่อบรรดาพันธมิตรขององค์การ NATO ด้วย

อีกด้านหนึ่ง การแซงก์ชั่น สามารถเปิดประตูให้กับผู้แข่งขันรายอื่นๆ จากประเทศจีนและประเทศอื่นๆ ที่ไม่ได้ลงโทษรัสเซียคราวนี้ ให้ดูช่วงหลังการแซงก์ชั่นปี 2014 มีการห้ามส่งออกอุปกรณ์ที่ใช้ในกิจการทางทหารที่เคยใช้ในรัสเซีย บริษัทของเยอรมันยกเลิกการเจรจากับภาคราชการรัสเซียที่บริหารโดยไม่ได้ตั้งใจเนื่องจากมีระบบที่ซับซ้อน ผลที่ตามมาคือ บริษัทผู้ผลิตอุปกรณ์ที่ใช้ในกิจการทหารของจีนข้ามหัวบริษัทเยอรมันไปเป็นซัพพลายเออร์ให้รัสเซียในปี 2016

โดยรวมแล้ว บริษัทเยอรมันที่ประกอบธุรกิจกับรัสเซียลดลงไปทีละน้อยจาก 6,000 บริษัทในปี 2010 เหลือเพียง 3,500 บริษัทในปี 2021

อย่างไรก็ตาม มีรายงานว่า ห่วงโซ่ซัพพลายอาวุธสงคราม รัสเซียยังได้รับอาวุธจากอังกฤษ เช็ก ฝรั่งเศส เยอรมนี สเปน และบางส่วนจากอเมริกันด้วย

 

เมื่อรัสเซียโจมตียูเครน

หลังจากประธานาธิบดีปูตินยื่นคำขาด 3 ข้อต่อยูเครน รัฐสภาแก้เกี้ยวด้วยเห็นพ้องให้รัสเซียมีกองทัพนอกพรมแดนรัสเซียได้ การแซงก์ชั่นก็เริ่มขึ้น ขณะที่เขียนบทความนี้ สหรัฐอเมริกาแซงก์ชั่นเพียงไม่ยอมรับเอกราชของรัฐใหม่ 2 รัฐของยูเครน เข้าใจว่าเป็นการใช้แง่มุมกฎหมายระหว่างประเทศ ประเทศที่แซงก์ชั่นเป็นรูปธรรมคือ สหราชอาณาจักร

สหราชอาณาจักรแซงก์ชั่น 27 บุคคลและองค์กร รวมทั้งธนาคาร เพื่อจำกัดการเข้าถึงตลาดทุนในยุโรป อันเป็นการลดทอนความสามารถเข้าถึงแหล่งเงินจากธนาคารสหภาพยุโรป ห้ามการค้าระหว่างสหภาพยุโรปและ 2 รัฐกบฏของยูเครน ห้ามคนรัสเซียเดินทางเข้าสหราชอาณาจักรและห้ามส่งอาวุธ2

ที่ดูจะเป็นการแซงก์ชั่นรุนแรงคือ การแซงก์ชั่นตัวบุคคลรัสเซีย สหราชอาณาจักรหยิบยกไตรคณาธิปไตย ของรัสเซียคือ นาย Igor Rotenberg, Boris Rotenberg และ Gennady Timchenko อภิมหาเศรษฐีชาวรัสเซีย เจ้าของกิจการลงทุนก๊าซธรรมชาติ ธนาคารรายใหญ่ขนส่ง บริษัทวิศวกรรม ทั้ง 3 คนล้วนเป็นสหายใกล้ชิดกับประธานาธิบดีปูติน และเคยถูกแซงก์ชั่นเพราะให้ความช่วยเหลือรัสเซียบุกไครเมียปี 2014 มาแล้ว นอกจากนั้น ทั้ง 3 คนยังเป็นประธานสโมสรฮอกกี้ ช่างเป็นเศรษฐีใจบุญเหลือเกิน

ทั้ง 3 คนถูกห้ามทำธุรกรรมในสหราชอาณาจักร ห้ามเข้าประเทศ แช่แข็งเงินและทรัพย์สินในสหราชอาณาจักรอีกด้วย3

 

ภาพรวมเศรษฐกิจรัสเซีย

ในความเป็นจริงแล้ว รัสเซียได้ก้าวไปสู่การลดระดับการพึ่งพาทางเศรษฐกิจต่อประเทศอื่นๆ และแหล่งเงินกู้ภายนอก หนี้รัฐบาลรัสเซียมีน้อย

รัสเซียมีเงินสำรองเงินตราต่างประเทศ 630 พันล้านเหรียญสหรัฐ และมีทองคำ

บริษัทธุรกิจรัสเซียแสวงหาแหล่งเงินทุนจากภายในประเทศ แม้ทำธุรกิจร่วมกับพันธมิตรธุรกิจยุโรป

 

ผลแซงก์ชั่นอาจน้อย?

ในขณะที่รัสเซียเป็นผู้ผลิตพลังงานรายใหญ่ แต่รัสเซียส่งสินค้าให้ยุโรปไม่มาก ขนาดเศรษฐกิจและการบริหารเศรษฐกิจไม่ดี ทำให้รัสเซียไม่ใช่ตลาดหลักของยุโรป

เยอรมนีต่างหากเป็นระบบเศรษฐกิจใหญ่ที่สุดของยุโรป แต่ส่งสินค้าออกไปรัสเซียเพียง 1.9 % โดย 5.6% เยอรมนีส่งออกให้ประเทศเพื่อนบ้าน ตามมาด้วยโปแลนด์

ความสูญเสียบางประการของการค้าสินค้าที่ไม่ใช่สินค้าพลังงานของรัสเซียคือ ผลจากการแซงก์ชั่นและการต่อต้านการแซงก์ชั่น จะเหมือนผลกระทบที่ไม่สำคัญต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจของรัสเซียในอีก 1 หรือ 2 เดือนข้างหน้านี้

ที่สำคัญ สหภาพยุโรปไม่ใช่มีเอกภาพ อย่างน้อยฮังการี อิตาลีและออสเตรียมีสายสัมพันธ์แนบแน่นกับรัสเซีย ส่วน NATO ตอนนี้ตุรกีไม่เห็นด้วยกับการบุกยูเครนของรัสเซีย แต่ก็ไม่ประกาศแซงก์ชั่นกับรัสเซีย เพราะพึ่งพาก๊าซธรรมชาติ สินค้าเกษตรและอาวุธจากรัสเซีย แต่ในขณะเดียวกันก็ใกล้ชิดกับยูเครนด้วย4

สหรัฐอเมริกาและสหภาพยุโรปหวังการแซงก์ชั่นรัสเซียได้แค่ไหน

1David Mchugh and Collen Barry, “European companies’ Russian ties could make sanctions tough” AP 17 February 2022.

2″What sanctions are being imposed on Russia?” BBC 23 February 2022

3″วิโรจน์ เลิศจิตต์ธรรม เปิดแผนคว่ำบาตรลงโทษรัสเซีย” The Standard 23 กุมภาพันธ์ 2565

4Tuvan Gumrueu and Ece Toksabay, “NATO member Turkey, opposed to sanctions, in bind over Ukraine” Reuters, 23 February 2022.