มองบ้านมองเมือง/ปริญญา ตรีน้อยใส

สถาปัตยกรรมสมัยใหม่

แนวคิดสมัยใหม่ของฝรั่ง ที่นิยมเรียกขานว่า Modern ครั้งหนึ่งเคยเป็นที่ยอมรับในหมู่สถาปนิก ทั้งที่ไปเรียนเมืองนอก ทั้งที่เรียนในเมืองไทย แต่เรียนกับอาจารย์จบเมืองนอก

แนวคิดสมัยใหม่ เกิดขึ้นหลังการปฏิวัติอุตสาหกรรมในยุโรป เมื่อขบวนการผลิตเปลี่ยนจากฝีมือคนเป็นเครื่องจักร ทำให้ผลผลิตมากขึ้น และมีคุณภาพดีขึ้น การเปลี่ยนวิถีการทำงาน ส่งผลต่อวิถีชีวิตและวิถีบ้านเมือง ที่แปรเปลี่ยนไปจากอดีตในยุคเกษตรกรรม มีการออกแบบเครื่องมือเครื่องใช้ เครื่องเรือน บ้านพักอาศัย สถานที่ทำงาน โรงเรียน โรงพยาบาล และอื่นๆ ที่ต่างไปจากเดิม

ยังเกิดเป็นความเชื่อว่า รูปทรงของอาคารต้องเป็นไปตามการใช้สอย form follows function โดยเฉพาะเครื่องจักรและเทคโนโลยี พากันชื่นชมกับความงามแบบสัจนิยม realism ที่แสดงความเป็นจริงของวัสดุ โครงสร้าง และการใช้สอยอาคารสิ่งก่อสร้าง ต่างไปจากรูปแบบคลาสสิคของโบสถ์และพระราชวัง กลายเป็นอาคารบ้านเรือน โรงงาน สถานที่ต่างๆ

กระแสดังกล่าวเป็นที่นิยมอย่างมากในตะวันตก ก่อนที่จะแพร่ระบาดเข้ามาทางตะวันออก รวมทั้งบ้านเรา

สถาปนิกไทย ที่เรียนจบจากเมืองนอก หรือเรียนในเมืองไทยแต่ใช้ตำรานอก ยังอาศัยแบบอาคารในต่างประเทศ นอกจากเป็นวิธีง่าย ยังทำให้รู้สึกว่าเมืองไทยเจริญทัดเทียมประเทศตะวันตก กลายเป็นแนวปฏิบัติเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน เพียงแค่จะลอกมาก จะลอกน้อย แล้วแต่จริตของสถาปนิก

รูปแบบนำเข้าดังกล่าว ยังขัดแย้งกับแบบแผนสถาปัตยกรรมที่มีอยู่เดิม ที่มาจากราชสถาน ศาสนสถาน และบ้านของสามัญชน

ทั้งๆ ที่ในอดีต เมืองไทยยังไม่พัฒนาเท่ากับประเทศในยุโรปหรืออเมริกา วัสดุ โครงสร้าง และการใช้สอย ก็แตกต่าง

และที่สำคัญ สภาพแวดล้อมคนละด้านของโลกไม่เหมือนกัน แต่สถาปนิกไทยเลือกที่จะเดินตามอย่างไม่ลดละจนถึงปัจจุบัน

ขณะเดียวกัน ก็ต่อต้านงานออกแบบของช่างรุ่นก่อนๆ ที่พยายามคงรูปแบบไทยโดยการประยุกต์รูปแบบเก่า กับวัสดุ โครงสร้าง และเทคโนโลยีสมัยใหม่

อย่างที่เห็นทั่วไป คือ อาคารราชการประเภทศาลากลางจังหวัด ศาล โรงเรียน โรงพยาบาล อาคารสูงสองสามชั้น มีหลังคามุมชัน ผืนหลังคาซ้อนเป็นชั้น มีหน้าจั่ว หน้าบัน คล้ายวัดวาอาราม ดัดแปลงงานไม้แกะสลักหรือปูนปั้นโบราณ เป็นคอนกรีตรูปทรงเรขาคณิตแทน

สถาปัตยกรรมรูปแบบประเพณีจึงค่อยๆ หายไป เพราะขัดแย้งกับความคิดสมัยใหม่ ที่เน้นความงามตามการใช้สอย และความจริงของวัสดุ เกิดเป็นมหาวิทยาลัย โรงพยาบาล อาคารราชการ รวมทั้งอาคารของภาคเอกชน ดังที่ปรากฏให้เห็นบนท้องถนน

ครั้นโลกเปลี่ยนไป เข้าสู่ยุคใหม่ สถาปัตยกรรมในประเทศตะวันตก ที่สถาปนิกไทยยึดถือเป็นต้นแบบ เริ่มแปรเปลี่ยนไป

รูปแบบอาคารรุ่นใหม่ไม่ตรงกับการใช้สอยใด เพราะมีการใช้สอยหลายอย่างในอาคารเดียวกัน หรือมีการเปลี่ยนการใช้สอยในอาคารที่มีอยู่เดิม รูปแบบอาคารยังไม่แสดงถึงโครงสร้าง วัสดุ

ด้วยเทคโนโลยีใหม่ๆ ทำให้อาคารมีรูปโฉมโฉบเฉี่ยว สื่อถึงสิ่งอื่นๆ ที่ไม่ใช่โครงสร้าง และการใช้สอย รวมทั้งการผลิตวัสดุเทียม ตั้งแต่ไม้เทียม หินเทียม หญ้าเทียม จนไม่รู้อะไรคือความจริง

สถาปัตยกรรมสมัยใหม่ คงจะสิ้นสุดลงในไม่ช้า

เหลือแค่คำว่าเก๋ๆ ให้นักการตลาดใช้โฆษณาบ้าน แบบโมเดิร์นหรือโมเดิร์นคอนเทมโพรารีเท่านั้น