‘เลือก’

 

ในช่วงเวลาที่ต้องอยู่กับวิถีของการกักตัว รอการเดินทาง ผมนึกถึง “ที่ทำงาน” เสมอ

ในทุกฤดูกาล สายฝนที่ตกอย่างต่อเนื่องมาหลายวัน อยู่กับการกักตัว ผมไม่รู้สึกนักหรอก แต่ถ้าในที่ทำงาน ผมรู้ดีว่า ในบรรยากาศเช่นนี้ต้องเผชิญกับอะไรบ้าง เส้นทางอันเละเทะ ลื่นไถล ใช้เวลาอยู่ในหล่มมากกว่าในซุ้มบังไพร

สภาพพาหนะที่ทนไม่ไหวกับทางอันทุรกันดาร หลายครั้งที่ต้องจอดทิ้ง เดิน-ออกมาเข้าเมือง ซื้ออะไหล่ หรือผูกเปลนอนรอความช่วยเหลือ

ทุกฤดูกาลก็มีความต่างออกไป แน่นอน นี่ย่อมไม่ใช่ความยากลำบาก

มันคือสิ่งที่มาพร้อมกับงาน กับชีวิตที่เราเลือก…

 

ในฤดูหนาว โดยเฉพาะราวๆ กลางเดือนมกราคม ที่ทำงานถูกลมหนาวเข้าครอบคลุมอย่างสมบูรณ์

ความหนาวเย็นในป่านั้นเย็นยะเยือก อุณหภูมิตอนเช้ามืดราวๆ 10 องศาเซลเซียส

รอบๆ ตัวคือต้นไม้ที่ใบแห้งกรอบ สายลมกระโชกแรง กลางคืนดาวส่องประกายระยิบ

เช้ามืดชะนีส่งเสียงโต้ตอบ สลับเสียงนกกก แทรกขึ้นมาด้วยเสียงนกตั้งล้อ หรือนกโพระดก

ทุกวันเราเดินลัดเลาะไปตามด่าน บางวันใช้รถเอทีวี ไปได้ไกล จอดไว้เชิงเขาและเดินขึ้นสัน

ใบไม้แห้ง เวลาเดินเหยียบเสียงดัง ใต้ใบไม้คือเห็บลมจำนวนมหาศาล พวกมันพร้อมไต่ขึ้นขากางเกงและเข้าฝังตัวกับผิวหนัง

เราพบกับซากที่เสือล่าได้บ่อยๆ

เสือไม่เคยหยุดทำงาน ไม่ว่าฤดูกาลใด

 

สิ่งที่มาพร้อมกับสภาพอากาศอันเย็นจัด คือทองฟ้าที่แจ่มใส เราอยู่กับท้องฟ้าสีครามเข้มในตอนกลางวัน และดาวมหาศาลตอนคืนข้างแรม

กลางคืนและเช้ามืด เราเลือกอยู่ข้างกองไฟ ในบางฤดูหนาว ที่ผมอยู่กับผู้ช่วยนักวิจัยในแคมป์ริมลำห้วยเล็กๆ นานนับเดือน น้ำในห้วยที่เหลือในแอ่งเล็กๆ ทยอยแห้ง

เสือแม่ลูกอ่อนที่เฝ้าดู มีลูกสองตัว พวกมันกำลังซน อยากรู้อยากเห็น ตะกุยรอยเล็บไว้บนด่านไม่ไกลแคมป์ กับต้นไม้หลายต้น

เราเลี่ยงการไปตั้งแคมป์ใกล้ลำห้วยสายหลัก เพราะในช่วงเวลาที่น้ำในลำห้วยเล็กๆ แห้งเหลือเพียงก้อนหินระเกะระกะ ลำห้วยสายหลักคือจุดหมายของสัตว์

การไปอยู่ใกล้ๆ แหล่งที่สัตว์จะต้องมาในช่วงกลางคืน นั่นไม่เหมาะสมนัก

 

ดูเหมือนว่า อยู่ในป่านานๆ คนที่ต้องเอาใจและไม่ขัดใจเขา คือผู้ทำหน้าที่พ่อครัว

เพราะทักษะในการดัดแปลงอาหารที่เขามี จำเป็น

แต่กระนั้นก็เถอะ การแหย่พ่อครัวให้โกรธ ก็คล้ายจะเป็นสิ่งรื่นรมย์ และมีเสียงหัวเราะบ้าง

กินข้าวเสร็จนั่งข้างกองไฟ เปลวไหวอ่อนช้อย เมื่อแยกย้ายเข้าเต็นท์ หรือขึ้นเปลแล้วนั่นแหละ เราจะรู้สึกได้ถึงความเงียบ

รู้ถึงความห่างไกลจากที่ที่จากมา

 

มีความจริงอยู่ว่า เสือที่ยังเหลืออยู่บนโลกใบนี้ พวกมันมีโอกาสไม่มากนักที่จะมีชีวิตอยู่ต่อไป ปัญหาหลักที่พวกมันกำลังเผชิญพร้อมๆ กับเหล่าสัตว์ป่าชนิดอื่นๆ คือปัญหาเดียวกัน แหล่งอาศัยโดนบุกรุกทำลาย เหลือเป็นหย่อมๆ

พวกมันถูกกักกันให้อยู่ในพื้นที่แคบๆ เส้นทางเดินซึ่งเคยใช้ถูกตัดขาด

ประชากรสัตว์ป่าต้องพบกับสภาพการผสมกันเองภายในกลุ่ม ทำให้มีลักษณะด้อยลงเรื่อยๆ

อีกทั้งความเชื่ออันไม่เคยเปลี่ยนแปลงของคนจำนวนไม่น้อยว่า สัตว์ป่าที่ดี คือสัตว์ป่าที่ตายแล้ว และใช้ประโยชน์จากซากสัตว์

เสือเป็นเป้าหมายหนึ่งของการไล่ล่าเพื่อเอาอวัยวะไปขายในราคาสูงลิบ

มีรายงานจำนวนมากว่า เสือไซบีเรียในรัสเซีย อันเป็นเสือโคร่งขนาดใหญ่ ประสบกับปัญหานี้มาก แม้แต่ในอินเดีย เนปาล ภูฏาน รวมทั้งในประเทศไทย ซากเสือโคร่งถูกพบเจอบริเวณชายแดน มีไม่น้อยคงลักลอบหลุดพ้นไปได้ ขบวนการค้าสัตว์ป่ามีเครือข่ายโยงใยซับซ้อน ขบวนการปกป้องดูแลสัตว์ป่าก็พัฒนามากขึ้นด้วย

มันคือปัญหา แต่ไม่ใช่เรื่องของความสิ้นหวัง

แม้ว่าเมื่อผ่านพ้นฤดูหนาวไป สายลมร้อนเข้ามาแทนที่ ลมหนาวครั้งหน้าอาจมีเสือหลายตัวไม่มีโอกาสได้พบ

 

ฤดูหนาวหนึ่ง เพื่อนร่วมงานของผมจากไปเพราะถูกช้างโจมตี

บางคนบาดเจ็บสาหัสเพราะกระทิง

คนหาของป่า หาหน่อไม้ หลายคนบาดเจ็บ บางคนเสียชีวิต มีทรัพย์สินจำนวนมากเสียหาย

สิ่งเหล่านี้ให้บทเรียน ทำให้ผมเข้าใจสัตว์ป่ามากยิ่งขึ้น

ปัญหาที่เหล่าสัตว์ป่ากำลังเผชิญนั้นหนักหนา

เมื่อพบกับคน สัตว์ป่าหลายตัวยังคงกระทำเช่นเดิมคือ ถอยหนี

แต่หลายตัวก็ไม่ทำเช่นนั้น

ในงานของผม มีรูปสัตว์ป่าชนิดไม่ชัดจำนวนมาก

ในความหมายคือ เราเห็นสัตว์ป่าไม่ชัดเจน ไม่ได้เข้าใจปัญหารวมทั้งสิ่งที่พวกมันต้องการอย่างแท้จริง

สร้างงานไม่ชัด เพื่อให้เกิดความคมชัดในใจ

 

ท้องฟ้าแจ่มใส ดาวระยิบคือข้อดีในฤดูหนาว นอนบนเปลโดยไม่ต้องใช้ฟลายชีต ใต้ท้องฟ้ามืด ห่มคลุมด้วยแสงระยิบระยับ

หากมนุษย์ทุกคนต้องเลือกข้าง หลายคนเลือกยืนเคียงข้างสัตว์ป่า

ตลอดเวลาที่ผ่านมา ผมรู้ดีว่า สัตว์ป่าไม่ยอมรับให้เป็นเพื่อนหรอก

ด้วยความพยายาม ผมหวังว่า วันหนึ่งพวกมันจะยอมรับ

 

ในโลกที่มีความเชื่ออันแตกต่าง

ความยากลำบากอย่างหนึ่งที่ทุกคนรู้ คือการยืนหยัด

และไม่เดินออกจากสิ่งที่ตัวเอง “เลือก” ที่จะเป็น…