คุยกับทูต เอกตอร์ กอนเด อัลเมย์ดา (ตอน 1)

การปฏิวัติคิวบา : วิทยาศาสตร์และความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันในยุคโควิด-19

 

ประเทศคิวบา หรือสาธารณรัฐคิวบา เป็นเกาะที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในกลุ่มหมู่เกาะเวสต์อินดีส ซึ่งอยู่ในเขตลุ่มน้ำแคริบเบียนและมหาสมุทรแอตแลนติกเหนือ

โดยทางทิศเหนือของประเทศอยู่ใกล้กับเมืองคีย์เวสต์ รัฐฟลอริดา สหรัฐอเมริกา ระยะทางห่างกันเพียง 90 ไมล์ หรือประมาณ 140 กิโลเมตร

คิวบาเป็นอาณานิคมของสเปนมายาวนานกว่า 400 ปีนับตั้งแต่ศตวรรษที่ 15 จนกระทั่งเกิดสงครามระหว่างสเปนกับสหรัฐอเมริกา ซึ่งสเปนเป็นฝ่ายพ่ายแพ้ คิวบาจึงได้รับอิสรภาพในปี ค.ศ.1902 โดยเป็นรัฐในอารักขาของสหรัฐอเมริกา

ในช่วงปี ค.ศ.1952-1959 การเมืองภายในของคิวบาขาดเสถียรภาพ มีการทุจริตคอร์รัปชั่นในภาครัฐ ประชาชนได้รับความเดือดร้อน นายฟิเดล คาสโตร (Fidel Castro) ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากสหภาพโซเวียต ปฏิวัติยึดอำนาจได้ขึ้นเป็นผู้นำคิวบาตั้งแต่ปี ค.ศ.1959-2006 และเปลี่ยนแปลงการปกครองประเทศเป็นระบอบสังคมนิยมคอมมิวนิสต์

คิวบาเป็น 1 ใน 5 ประเทศในโลกที่ยังคงปกครองด้วยระบอบคอมมิวนิสต์ โดยอีก 4 ประเทศคือ จีน เวียดนาม ลาว และเกาหลีเหนือ

ต่อมา นายราอูล คาสโตร (Raúl Castro) ผู้เป็นน้องชายซึ่งได้ร่วมการปฏิวัติยึดอำนาจในครั้งนั้น ได้รับการสืบทอดตำแหน่งผู้นำและปกครองคิวบาเป็นระยะเวลา 10 ปี ตั้งแต่ปี ค.ศ.2008-2018

จนกระทั่งเมื่อวันที่ 19 เมษายน ค.ศ.2018 นายมิเกล มาริโอ ดีอัสกาเนล เบร์มูเดส (Miguel Mario Díaz–Canel Bermúdez) ได้รับเลือกตั้งให้ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีมาจวบจนถึงทุกวันนี้

คิวบามีประชากรกว่า 11 ล้านคนในปัจจุบัน เป็นประเทศที่มีระบบสาธารณสุขดีที่สุดประเทศหนึ่ง และมีระบบการศึกษาที่ดีไม่แพ้กัน จนเป็นที่อิจฉาของประเทศกำลังพัฒนาหลายประเทศ

แต่คิวบาก็ไม่สามารถหลีกเลี่ยงอิทธิพลทางอ้อมของสหรัฐได้ ทั้งด้านเศรษฐกิจและการเมือง เนื่องจากถูกคว่ำบาตรการค้าจากสหรัฐอเมริกามานานกว่าครึ่งศตวรรษ

 

เมื่อปลายปี ค.ศ.2019 เกิดวิกฤตการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรือโควิด-19 และได้ลุกลามอย่างรวดเร็วไปยังประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกในลักษณะการระบาดใหญ่

องค์การอนามัยโลก (WHO) ได้ประกาศให้โควิด-19 เป็นภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุขระหว่างประเทศ (Public Health Emergency of International Concern) เมื่อวันที่ 30 มกราคม ค.ศ.2020 และแนะนำทุกประเทศให้เร่งรัดการเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรค

อย่างไรก็ตาม จนถึงปัจจุบันการแพร่ระบาดของโรคดังกล่าวยังไม่มีทีท่าว่าจะสิ้นสุดลง

บุคลากรทางด้านสาธารณสุขย่อมเป็นที่ต้องการและจำเป็นมากที่สุดแทบทุกประเทศทั่วโลก แม้กระทั่งประเทศที่มีความเจริญก้าวหน้าและเทคโนโลยีด้านการแพทย์ ล้วนขาดแคลนบุคลากรและเวชภัณฑ์สำหรับการดูแลรักษาผู้ป่วย

สำหรับคิวบา หนึ่งในการดำเนินนโยบายต่างประเทศ คือใช้การแพทย์และสาธารณสุขเป็นแนวทางในการส่งเสริมความสัมพันธ์กับประเทศต่างๆ แม้ว่าคิวบาเองจะได้รับผลกระทบจากโรคนี้เช่นกัน

คิวบาจัดส่งทีมแพทย์ พยาบาล และเวชภัณฑ์จำนวนมากไปยังประเทศต่างๆ ที่ได้รับผลกระทบจากการแพร่ระบาดของโควิด-19 ทั้งในประเทศเพื่อนบ้านและประเทศที่อยู่ห่างไกลออกไปหลายพันกิโลเมตรไม่น้อยกว่า 15 ประเทศ อาทิ อิตาลี เวเนซุเอลา นิการากัว ซูรินาเม จาเมกา เฮติ และเกรเนดา

นับเป็นการสร้างภาพลักษณ์ที่ดีของคิวบาในเวทีโลก รวมทั้งเป็นตัวขับเคลื่อนประเทศให้อยู่รอดท่ามกลางวิกฤตเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา

 

ความสัมพันธ์ระหว่างไทยกับคิวบา

มีการสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างกันเมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม ค.ศ.1958 และในสัปดาห์นี้ เอกอัครราชทูตสาธารณรัฐคิวบาประจำประเทศไทย นายเอกตอร์ กอนเด อัลเมย์ดา (His Excellency Héctor Conde Almeida) ให้เกียรติมาเล่าถึงประสบการณ์ของประเทศคิวบา ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันกับนานาชาติ และความก้าวหน้าทางด้านวิทยาศาสตร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการพัฒนาวัคซีนป้องกันโรคโควิด-19

“แนวทางการบริหารจัดการในสถานการณ์โควิด-19 ของคิวบา ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบสำคัญสามส่วน ส่วนแรก คือการเฝ้าระวังทางระบาดวิทยา ส่วนที่สอง คือการจัดบริการดูแลด้านสุขภาพเชิงป้องกันและการจัดการรายกรณี (Case Management) ส่วนที่สาม คือการประยุกต์ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีชีวภาพ”

“แนวทางข้างต้นดังกล่าวเป็นแนวทางที่เกิดขึ้นในระหว่างภาคส่วนของวิชาใดวิชาหนึ่ง กับการข้ามสาขาวิชา ซึ่งตั้งอยู่บนพื้นฐานของการเฝ้าระวัง และระบบข้อมูลของกองระบาดวิทยาแห่งชาติ”

“คิวบาเป็นหนึ่งในไม่กี่ประเทศในโลกที่มีผู้เสียชีวิตน้อยกว่า 1% จากผู้ติดเชื้อโควิด-19 และในช่วงสิ้นเดือนมีนาคมที่ผ่านมามีผู้เสียชีวิต 0.55%”

คิวบาดำเนินมาตรการป้องกันโควิด-19 ที่มีประสิทธิภาพ แม้จะมีวิกฤตเศรษฐกิจและการขาดแคลนสินค้าอุปโภคบริโภค แต่ประชากรได้รับความสูญเสียเพียงเล็กน้อย เพราะเป็นหนึ่งในประเทศที่มีอัตราการเสียชีวิตจากโควิด-19 ต่อประชากรต่ำที่สุดในโลก

“นับตั้งแต่เริ่มต้นการแพร่ระบาดโรคโควิด-19 หน่วยงานทางการแพทย์ของคิวบา 57 แห่งซึ่งประกอบด้วยเจ้าหน้าที่มากกว่า 4,900 คนได้ให้ความช่วยเหลือแก่ 40 ประเทศตลอดจนดินแดนในภูมิภาคต่างๆ ของโลก ตัวเลขดังกล่าวเพิ่มเข้ามาใน 59 ประเทศที่มีความร่วมมือทางการแพทย์ของคิวบาในช่วงก่อนโควิด-19”

“มี 76 ประเทศที่ได้รับความร่วมมือช่วยเหลือทางการแพทย์จากคิวบาในการเผชิญกับการแพร่ระบาดของโควิด-19” ท่านทูตชี้แจง

 

“เทคโนโลยีชีวภาพของคิวบาที่ได้รับการพัฒนาโดยฟิเดล คาสโตร ประธานาธิบดีผู้ล่วงลับ ได้สร้างความโดดเด่นผ่านความซับซ้อนและนวัตกรรมระดับสูง ผลงานนี้ได้รับการยอมรับจากองค์การอนามัยโลก (WHO) และองค์การอนามัยแพนอเมริกัน (PAHO)”

 

“ขณะนี้คิวบาได้เริ่มทดลองพัฒนาวัคซีนสำหรับโควิด-19 เป็นจำนวน 5 ชนิด โดย 3 ชนิดจากสถาบันวัคซีนฟินเลย์ (Finlay Vaccine Institute) ได้แก่ SOBERANA 01, SOBERANA 02, SOBERANA PLUS และอีก 2 ชนิดคือ ABDALA และ MAMBISA จากศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพ (CIGB)”

“ในส่วนของวัคซีนทดลอง MAMBISA จะเป็นในรูปแบบของวัคซีนชนิดให้ทางจมูก”

“วัคซีนโควิด-19 จำนวน 5 ชนิดที่ได้รับการพัฒนาโดยคิวบา ได้อาศัยแพลตฟอร์มทางเทคโนโลยี นั่นคือวัคซีนที่ผลิตจากการตัดต่อโปรตีน (recombinant protein) ซึ่งใช้มานานกว่า 30 ปีในการผลิตวัคซีนอื่นๆ และรับประกันความปลอดภัย”

“วัคซีนทั้ง 5 ชนิดดังกล่าวนี้มีภูมิคุ้มกันในระดับสูง และเป็นวัคซีนชนิดหน่วยย่อยของโปรตีน ที่สามารถนำไปใช้โดยมีภูมิคุ้มกันที่ตอบสนองต่อเชื้อกลายพันธุ์”

“นอกจากนั้น ยังช่วยในการรักษาแอนติบอดี้ในประชากร และสามารถใช้เพื่อป้องกันในบางกลุ่ม เช่น ผู้พักฟื้น เนื่องจากจะไม่ก่อให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ที่รุนแรง ส่วนเทคโนโลยีอื่นๆ นั้นยังถือว่ามีข้อจำกัดในแง่ที่กล่าวข้างต้น”

“ก่อนหน้านี้ คิวบาได้ลงทะเบียนวัคซีนที่มีประสิทธิภาพสูงด้วยแพลตฟอร์มเทคโนโลยีดังกล่าวนี้ อาทิ ไวรัสตับอักเสบบี เยื่อหุ้มสมองอักเสบบี และบาดทะยัก ในขณะเดียวกันวัคซีนทดลองแต่ละชนิดล้วนมีสูตรที่แตกต่างกัน และเก็บไว้ภายในอุณหภูมิระหว่าง 2 ถึง 8 องศาเซลเซียส”

“ปัจจุบันวัคซีนตัวทดลอง SOBERANA 02 และ ABDALA กำลังอยู่ในระหว่างการทดลองระยะที่ 3 ในคิวบา ในส่วนของการทดลองระยะที่ 3 ของ SOBERANA 02 ก็กำลังจะเกิดขึ้นในอิหร่านเช่นกัน ซึ่งคาดว่าจะได้รับการตรวจสอบความถูกต้องโดยหน่วยงานกำกับดูแลทางการแพทย์ของคิวบา (CECMED) ภายในเดือนมิถุนายนถึงกรกฎาคมปีนี้”

ผู้แทนรัฐบาลคิวบาและอิหร่านได้ลงนามร่วมพัฒนาและทดลองวัคซีนป้องกันโควิด-19 เมื่อต้นเดือนมกราคมที่ผ่านมา ตั้งเป้าเริ่มฉีดวัคซีนป้องกันโควิด-19 ด้วยวัคซีนของตัวเองภายใน 6 เดือนแรกของปีนี้ ทั้งสองประเทศถูกสหรัฐคว่ำบาตรทางการค้า ทำให้ต้องหาทางร่วมมือกันเพื่อพึ่งพาตัวเอง

 

ท่านทูตเผยความคาดหวังของประเทศคิวบา

“เรามีความคาดหวังในการให้ประชากรคิวบาจำนวน 75% ได้รับการฉีดวัคซีนภายในเดือนสิงหาคม และ 100% ภายในเดือนธันวาคมปีนี้

“คิวบากำลังดำเนินการอย่างขันแข็งในการผลิตวัคซีนทดลองตามตัวแปรที่กลายพันธุ์เช่นกัน นักวิทยาศาสตร์ชาวคิวบากำลังพัฒนาวัคซีนโดยอาศัยการตอบสนองของเซลล์ ซึ่งเป็นของวัคซีนทดลองอีกประเภทหนึ่งที่มีการป้องกันข้ามปฏิกิริยาและข้ามสายพันธุ์ที่แตกต่างกันได้มากขึ้น”

“นอกจากนี้ คิวบาและจีนกำลังพยายามร่วมกันในการวิจัยเพื่อพัฒนาวัคซีนทดลองที่มีความเฉพาะสำหรับสายพันธุ์ ที่ได้กลายพันธุ์ ในนามของแพนโคโรนา (PanCorona)”

“การมีระบบสาธารณสุขที่เสรีและเป็นสากล ประกอบกับการมีส่วนร่วมอย่างมีนัยสำคัญของโครงการพัฒนาวิทยาศาสตร์และชีวเภสัชภัณฑ์ในประเทศของเรา ล้วนเป็นปัจจัยที่ส่งผลให้คิวบาสามารถเผชิญหน้ากับการแพร่ระบาดของโควิด-19 ด้วยผลลัพธ์ที่เป็นไปในเชิงบวก”

“พวกเรารู้สึกภาคภูมิใจอย่างยิ่งที่มีวัคซีนทดลองสำหรับโควิด-19 จำนวน 5 ชนิดในวันนี้ และจะสานต่อความร่วมมือด้านมนุษยธรรมระหว่างประเทศด้วยความมุ่งมั่นเพื่อความเท่าเทียมกันต่อไป”

“คิวบายืนยันอีกครั้ง ถึงความจำเป็นในการทำงานเพื่อให้มีการฉีดวัคซีนป้องกันโรคอย่างทั่วถึง รวมทั้งเพื่อให้แน่ใจว่ามีการกระจายวัคซีน เวชภัณฑ์ และอุปกรณ์ทางการแพทย์ที่ได้รับการสนับสนุนอย่างเท่าเทียมและราคาไม่แพง ซึ่งจะช่วยให้ทุกคนในโลกได้รับความคุ้มครอง”

ท่านทูตย้ำว่า

“ลัทธิเสรีนิยมใหม่ที่โหดร้ายในการเข้าถึงการผลิตและการได้มาของวัคซีนจะต้องยุติลง คิวบาร่วมเรียกร้องให้ขจัดอุปสรรคที่ขัดขวางการเข้าถึงและการกระจายวัคซีนโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 และพวกเราหวังอย่างยิ่งว่า จะสามารถขยายความร่วมมือในด้านดังกล่าวกับประเทศไทย”