Hillbilly Elegy

เธอจ๊ะ

elegy หมายถึง โคลงกลอนที่เนื้อหากล่าวถึงเรื่องเศร้า ความตาย อะไรแบบนั้น

Hillbilly Elegy เตะตาฉันเพราะ Ron Howard กำกับการแสดง หนังของพี่เขามาอยู่ในช่องทางสตรีมมิ่งตั้งแต่เมื่อไหร่เนี่ย น่าตื่นเต้นมาก พี่รอนคนดีคนเดิมที่ทำหนังมาตั้งแต่ยุคแปดศูนย์ เราก็ดูหนังพี่เขามาตั้งแต่ Cocoon, Backdraft, Apollo 13, A Beautiful Mind เรื่องนี้ที่กวาดรางวัล เร็วๆ นี้ก็มี Solo: A Star Wars Story

Hillbilly Elegy สร้างจากหนังสือบันทึกชีวิตของ J.D. Vance เป็นหนังสือติดอันดับขายดีเมื่อปี ค.ศ.2016 เรื่องราวของเด็กคนหนึ่งจากครอบครัวจนๆ เติบโตมาและผลักดันให้ตนเองไปสู่สิ่งที่ดีกว่าเดิมสำเร็จ

Glenn Close แสดงเป็นยาย Amy Adams แสดงเป็นแม่ใจร้ายชอบลงไม้ลงมือและเสพยา

หนังเขาก็เริ่มที่ J.D. ในปี 2011 เป็นนักศึกษามหาวิทยาลัยเยลเรียบร้อยแล้ว ว่างจากเรียนก็ไปเป็นพนักงานล้างจานร้านอาหาร ซึ่งไม่พอจ่ายค่าเล่าเรียนอันแสนแพงได้

เจ.ดี.มาจากครอบครัวจนยากจากรัฐโอไฮโอ รกรากครอบครัวแบบ Appalachian ก็อยู่แถบเทือกเขา ห่างไกลความเจริญ เขาก็เรียกตนเองว่า “hillbilly”

hillbilly เป็นคำที่ต้องใช้อย่างระมัดระวัง มันก็คล้ายที่เราต้องระวังคำไทย แบบที่เวลาเราจะใช้คำว่า “บ้านนอก” “หลังเขา” “ตาสีตาสา” เราเรียกตัวเองมันมักไม่เป็นไร แต่คนอื่นมาใช้เรียกเรา มันง่ายต่อการไพล่ไปเข้าใจว่าความหมายและนัยยะเชิงลบแฝงดูถูกดูแคลนได้

เจ.ดี.เกิดในโอไฮโอ แถบเมืองร้างไร้ผู้คน เขาไม่ทำเหมืองถ่านหินกันแล้ว ผู้คนก็ย้ายไปหางานทำที่อื่น เจ.ดี.เลยชอบเมืองแจ๊กสันในรัฐเคนทักกีมากกว่า เพราะเป็นที่ที่ได้ใช้พักผ่อนสนุกสนานในวันหยุดฤดูร้อน

Hands down, the best part of my childhood.

ช่วงวัยเด็กที่ดีที่สุดแบบไม่มีข้อกังขาเลย

hands down เป็นสำนวน หมายถึง ง่ายๆ, ไม่ต้องใช้ความพยายามอะไรมากมาย, ไม่ต้องสงสัย เวลาใช้พูด ก็เอาไว้หน้าประโยคเลย แบบจะชมเชยไข่เจียวปูของเจ๊ไฝ เราก็ว่า Hands down, the best crab omelet in Bangkok! ถ้าเป็นกริยา เขาก็ใช้กัน หมายถึง หยิบยื่นให้โดยไม่ต้องคิดมากอะไร แบบ The court hands down sentences. หนังสือพิมพ์ก็จะใช้สำนวนนี้พาดหัวบ่อยๆ ก็คงในกรณีที่หลักฐานมัดตัวแน่นหนาถึงจะกล้าพูดแบบนี้ได้

ครอบครัวของเจ.ดี.เป็นครอบครัวใหญ่ บ้านก็อยู่ใกล้ๆ กัน แบบตากับยายแยกทางกันแล้ว บ้านก็ยังอยู่ในละแวกเดียวกัน จะไปพักผ่อนแบบบรวมครอบครัวก็มาแวะรับ นั่งรถไปคันเดียวด้วยกันได้ หรือหากเวลาเจ.ดี.ถูกแม่ทำร้าย ก็วิ่งหนีไปหลบบ้านยายที่อยู่ห่างกันไปไม่กี่หลังได้

ในเรื่องเขาก็ไม่ได้บอกอะไรมากว่าเจ.ดี.หลุดพ้นมาจากวังวนจนยากได้อย่างไร ลำบากไหม มีใครบ้างที่ยื่นมือมาช่วยเหลือฉุดดึงระหว่างทาง

ฉันก็อยากรู้สิ เสียดายเนื้อหา ก็ต้องไปหาอ่านเองในหนังสือละสิเนี่ย! พี่รอน ฮาวเวิร์ด ไม่น่าทำกันอย่างนี้เลย ณ จุดนี้!

การมาเรียนที่เยลลำบาก คนฉลาดอย่างเดียวไม่พอ และต่อให้ลดค่าเล่าเรียนแล้ว มันก็ยังแพงมาก

I’m working three jobs.
I still can’t afford $21,000.
ผมทำงาน 3 แห่ง
ยังไม่พอจ่าย 21,000 เหรียญ

เจ.ดี.วิ่งวุ่นหาทางออก อาจารย์ก็แนะนำให้สมัครงาน หาโอกาสให้ได้พบผู้จ้างงาน

The standard salary for
a summer associate is well over $30,000.
You’re gonna get one of these jobs, J.D.
มาตรฐานเงินเดือนผู้ช่วยนายมันดี
มากกว่าสามหมื่น
คุณต้องได้สักงาน

คงเป็นโครงการของมหาวิทยาลัย มีการจัดงานดินเนอร์ ให้เจ้าของบริษัทมาพบปะนักศึกษาที่อาจารย์อยากแนะนำให้ไปทำงานด้วย ได้พบปะรู้จักกัน จะได้นัดไปสัมภาษณ์งานในลำดับต่อไป อาจารย์ของเจ.ดี.มั่นใจ แต่เจ.ดี.ไม่เลย

I’m looking for a contingency plan.
Is there one?
ผมอยากมีแผนรองรับ
มันจะมีสักแผนไหม?

สิ่งหนักหนาต้องเผชิญหน้าก็โต๊ะดินเนอร์นั่นแหละ กินดินเนอร์ใส่สูทผูกไท้ ก็ต้องมีช้อนส้อมน้อยใหญ่จำนวนหลายคัน ทั้งด้านขวา-ซ้าย และด้านบนของจาน ยังมีขนมปังและแก้วไวน์ ซ้าย-ขวาอันไหนของเรา

ดีนะที่เจ.ดี.มีแฟนที่พร้อมสนับสนุนและให้คำปรึกษา

You have “D” for drink on the right
and “B” for bread on the left.
ถ้าเป็นตัวดี หมายถึง ดริงก์ อยู่ทางขวา
ถ้าเป็นบี ก็ เบรด อยู่ทางซ้าย

แฟนสาวให้เอานิ้วชี้กับนิ้วโป้งมาทำวงกลมแบบเวลาเราทำสัญญาณโอเค พอทำแล้วเราจะพบว่ามือซ้ายจะได้ตัว b พิมพ์เล็ก มือขวาจะได้ d พิมพ์เล็ก

แล้วระหว่างร่วมงานดินเนอร์ เจ.ดี.ก็ได้รับแจ้งจากพี่สาวถึงข่าวร้าย

She started using again.
Heroin. She OD’d.
แม่กลับมาใช้มันอีกแล้ว
เฮโรอีน แม่ใช้ยาเกินขนาด

OD ย่อมาจาก overdose เวลาพูดก็ใช้ตัวย่อ ทำให้เป็น past tense จึงเพิ่มเสียง /d/ ในตอนท้าย

ในงาน เจ.ดี.ก็เล่าเรื่องตัวเองไปตามจริงว่า พอจบมัธยมก็ไปสมัครเป็นทหาร ถูกส่งไปประเทศอิรัก ในขณะเดียวกันก็เรียนต่อระดับปริญญาตรีไปด้วย ข้อดีของการเป็นทหารในประเทศเจริญแล้วจะได้แบบนี้ กองทัพเขาจะส่งเสียเราเรียนต่อระดับมหาวิทยาลัย เราไม่ต้องเป็นหนี้ ไม่ต้องกู้เงิน นอกจากนั้น เรายังได้เงินเดือน เลี้ยงตนเองได้ เราจะได้ไปเห็นโลกกว้าง นั่นก็คือไปตามฐานทัพที่เขาส่งเราไป ถ้าเราจะกู้เงินซื้อบ้าน เราก็มักจะได้คิดดอกเบี้ยต่ำ และก็ยังมีรักษาพยาบาลและทำฟันฟรี อีกทั้งไม่ต้องเสียค่าเช่าที่พักและค่าอาหาร

เจ.ดี.ก็เป็นทหารสองปี ปลดประจำการก็มาส่งเสียตนเองเรียนอีกสองปี เป็นอันเรียนจบ แต่เข้าไปเรียนมหาวิทยาลัยเยลที่แสนแพงแต่ชื่อเสียงล้ำเลิศนั้นลำบากไหม อย่างไร หนังไม่ได้กล่าวถึง

ชีวิตเจ.ดี.เรียกได้ว่าเป็น “American dream” ระบบมันเอื้อให้ความฝันเราเป็นจริงมันดีนะ ชีวิตมีทางออก, แต่ชีวิตมันจะขึ้นอยู่กับโชคด้วยไหมนะ ตอนจบมัธยมแม่ได้ที่สองของรุ่นเชียว แต่ไม่รู้เลยว่ามีโลกการศึกษาลำดับต่อไปจากนั้นอีก นึกว่าพอท้องแล้วก็แต่งงานมีครอบครัว ไม่รู้ว่าเรียนไปด้วยท้องไปด้วยก็ได้

หนังเขาก็ตัดสลับช่วงชีวิตวัยเด็กของเจ.ดี.กับช่วงวัยปัจจุบัน

แล้วเจ.ดี.ก็ตัดสินใจขับรถกลับมาดูแม่ ก็ครอบครัวนี่นะ จะทิ้งอย่างไรได้ ทำไม่ลง ที่แย่คือที่คิดว่าแม่จะมีประกันสุขภาพ เพราะแม่เคยเป็นพยาบาล ทำงานโรงพยาบาลที่มารักษาตัวนี้ แต่แม่กลับไม่มี!

I let it (insurance) lapse.
แม่ปล่อยมันขาดไป

lapse หมายถึง สิ่งที่เคยดำเนินมาอย่างต่อเนื่องจบสิ้นลง มีหลายสิ่งที่เราจะปล่อยให้มัน lapse ได้ อย่าง subscription นิตยสารที่เราเคยเป็นสมาชิก หรือ friendship มิตรภาพก็ได้

เจ.ดี.โทษยายที่เลี้ยงแม่มาเป็นแบบนี้ โทษแม่ด้วยที่ทำกับเจ.ดี.แบบนี้ คิดแบบนี้ได้ไหม?

พอดีคิดได้ดังนั้นก็เลยทำตัวเหลวไหลเละเทะในทันใด เราคงเป็นเหมือนแม่เหมือนยาย ไม่ไกลกันนั้นหรอก ความจึงร้อนถึงยาย ให้ยายได้มากำชับเรื่องโอกาส

You might not make it,
but you sure won’t if you don’t try.
จะทำสำเร็จมั้ยไม่รู้
แต่มันไม่สำเร็จแน่ๆ ถ้าไม่พยายาม

หนังมันก็ดีแหละ อย่างน้อยไม่ได้มา romanticize ความจน จนแล้วยังไงมันก็ไม่มีทางจะดีไปได้ หนังก็ยังคงยืนยัน แต่การต้องตื่นมากระเสือกกระสนทุรนทุรายในทุกๆ วัน มันไม่ใช่ชีวิตที่ใครอยากมี ในความจนมันต้องมีอะไรมากกว่านี้ที่หนังไม่ได้บอก

เสียดายตรงนี้เป็นที่ยิ่ง เผื่อวันหนึ่งต้องจนลงกว่านี้ ฉันก็อยากเตรียมตัว

ฉันเอง